Tự chọn Ngữ văn 6-CN

? Trong TV , ®¬n vÞ nµo kh«ng  ph¶i lµ ®¬n vÞ dïng ®Ó ®Æt c©u ?

? §¬n vÞ nµo dïng ®Ó t¹o c©u lín h¬n tõ ?

GV ®­a VD :

N¨m häc nµy, t«i ®· trë thµnh cËu häc sinh líp S¸u.

? X¸c ®Þnh c¸c tiÕng vµ c¸c tõ  cã mÆt trong ®o¹n trÝch trªn ?

? T¹i sao c¸c tiÕng vµ c¸c tõ l¹i kh«ng b»ng nhau trong  vd trªn ?

? VËy ®¬n vÞ cÊu t¹o cña tõ lµ g× ?

? Tõ do 1 tiÕng t¹o thµnh ®­îc gäi lµ g× ?

? Tõ do 2 hoÆc nhiÒu tiÕng t¹o thµnh gäi lµ g× ?

Bµi tËp : X¸c ®Þnh c¸c tõ cã mÆt trong ®o¹n th¬ sau :

     “ Trêi sinh ra tr­íc nhÊt

       ChØ toµn lµ trÎ con

       Trªn tr¸i ®Êt trôi trÇn

       Kh«ng d¸ng c©y, ngän cá.

1- Tõ lµ g× ?

- TiÕng, chØ lµ ®¬n vÞ dïng ®Ó cÊu t¹o nªn tõ.

- §ã lµ nh÷ng côm tõ ( kÕt hîp tõ ), lµm thµnh phÇn c©u

- Gåm 12 tiÕng

           9 tõ.

- Cã c¸c tõ gåm 1 tiÕng, cã c¸c tõ gåm 2 tiÕng trë lªn.

- TiÕng lµ ®¬n vÞ cÊu t¹o nªn tõ.

- Tõ ®¬n lµ tõ do 1 tiÕng t¹o thµnh.

- Tõ phøc lµ tõ do 2 hoÆc nhiÒu tiÕng t¹o thµnh.

HS lµm viÖc theo nhãm, cö ®¹i diÖn tr×nh bµy.

       MÆt trêi còng ch­a cã

       ChØ toµn lµ bãng ®ªm

       Kh«ng khÝ chØ mµu ®en

      Ch­a cã mµu s¾c kh¸c

       M¾t trÎ con s¸ng l¾m

       Nh­ng ch­a thÊy g× ®©u

       MÆt trêi míi nh« cao

       Cho trÎ con nh×n râ.

       Mµu xanh b¾t ®Çu cá

       Mµu xanh b¾t ®Çu c©y

       C©y cao b»ng gang tay

       L¸ cá b»ng sîi tãc

       C¸i hoa b»ng c¸i cóc

       Mµu ®á lµm ra hoa

       him bÊy giê sinh ra

       Cho trÎ nghe tiÕng hãt…”

 ? Cã bao nhiªu tõ phøc ?

? Nh÷ng tõ phøc nµo cã quan hÖ víi nhau vÒ nghÜa ?

? Tõ phøc do c¸c tiÕng cã quan hÖ vÒ mÆt nghÜa t¹o thµnh ®­îc gäi lµ g× ?

? Nh÷ng tõ phøc nµo cã quan hÖ víi nhau vÒ ©m ?

? Tõ phøc do c¸c tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ mÆt ©m t¹o thµnh ®­îc gäi lµ g× ?

? §Ó ph©n biÖt tõ l¸y hay tõ ghÐp, ta ph¶i lµm g× ?

Ho¹t ®éng 3 : LuyÖn tËp :

Bµi tËp 1 : T×m c¸c tõ ghÐp ®ång nghÜa víi: gièng nßi , ch¨n nu«i.

- HS lµm viÖc ®éc lËp, suy nghÜ tr¶ lêi.

- Trôi trÇn, tr¸i ®Êt, trÎ con, mÆt trêi, bãng ®ªm, mµu s¾c, mµu xanh, mµu ®á, gang tay, sîi tãc, c¸i hoa, c¸i cóc.

- Tõ ghÐp ( ghÐp nghÜa )

- Kh«ng khÝ.

- Tõ l¸y ( l¸y ©m )

- X¸c ®Þnh quan hÖ gi÷a c¸c tiÕng trong tõ phøc ®ã.

    S¬ ®å cÊu t¹o tõ tiÕng ViÖt :

            Tõ tiÕng ViÖt

Tõ ®¬n                                  Tõ phøc

( tõ 1 tiÕng)                      (tõ nhiÒu tiÕng)

                                       Tõ                Tõ

                                       ghÐp            l¸y

                                      (ghÐp           (l¸y

                                       nghÜa)          ©m)

- HS t×m nh÷ng tõ ghÐp 2 tiÕng, trong ®ã cã 1 trong 2 tiÕng ®· cho ®­îc gi÷ l¹i.

Bµi tËp 2 : T×m c¸c tõ ghÐp theo kiÓu cÊu t¹o : th¬m lõng ( th¬m + x ), tr¾ng tinh (tr¾ng + x ).

? NhËn xÐt cÊu t¹o cña c¸c tõ trªn ?

Bµi tËp 3 : Trong c¸c tõ d­íi ®©y, tõ nµo lµ tõ ghÐp, tõ nµo lµ tõ l¸y ?

Bao bäc, c¨n c­íc, hái han, m­a mãc, mai mét, m¶i miÕt,s¾m söa, cña c¶i,tÝnh t×nh, thót thÝt

VD : dßng gièng..

- Do 1 tiÕng chÝnh cã nghÜa vµ 1 tiÕng phô ®­îc ghÐp víi tiÕng chÝnh; nghÜa cña tõ lµ nghÜa cña tiÕng chÝnh ®­îc ph©n lo¹i theo nghÜa tiÕng phô ( nghÜa ph©n lo¹i )

GV treo b¶ng phô :  cho VD sau :

  Bè ®Ó ý lµ s¸ng nay, lóc c« gi¸o ®Õn th¨m, khi nãi víi mÑ, t«i  cã nhì thèt ra mét lêi thiÕu lÔ ®é. §Ó c¶nh c¸o t«i, bè ®· viÕt th­ nµy. §äc th­ t«i xóc ®éng v« cïng.

1- §Æc ®iÓm cña tõ ghÐp :

- Tõ ®¬n : bè,lµ, s¸ng ,nay, lóc, ®Õn, th¨m, khi, nãi, víi, mÑ, t«i, cã, nhì, thèt, ra,mét , lêi ,thiÕu ,®·, ®Ó, viÕt , th­, nµy, ®äc, th­.

                  ( Ðt-m«n-®« ®¬ A-mi-xi)

? T×m nh÷ng tõ ®¬n vµ nh÷ng tõ phøc cã trong  VD ?

? Tõ phøc ®­îc chia thµnh nh÷ng lo¹i nµo?

? ThÕ nµo lµ tõ ghÐp ?

? NhËn xÐt vÒ c¸c tiÕng trong tõ ghÐp ?

? LÊy vÝ dô ?

? T×m trong v¨n b¶n “ Con Rång, ch¸u Tiªn “ c¸c tõ ghÐp ?

? Dùa vµo mèi liªn hÖ vÒ nghÜa gi÷a c¸c tiÕng,  tõ ghÐp ®­îc chia lµm mÊy lo¹i ? Lµ nh÷ng lo¹i nµo ?

- Tõ phøc : ®Ó ý, c« gi¸o, lÔ ®é, c¶nh c¸o, xóc ®éng, v« cïng.

- Tõ ghÐp, tõ l¸y.

- Tõ ghÐp lµ tõ do 2 hay nhiÒu tiÕng t¹o thµnh.

- C¸c tiÕng trong tõ ghÐp th­êng cã nghÜa vµ cã quan hÖ víi nhau vÒ nghÜa.

2- C¸c lo¹i tõ ghÐp :

- 2 lo¹i : Tõ ghÐp chÝnh phô vµ tõ ghÐp ®¼ng lËp .

Lo¹i tõ ghÐp

§Æc ®iÓm vÒ cÊu t¹o

§Æc ®iÓm vÒ nghÜa

Tõ ghÐp chÝnh phô

-Cã tiÕng chÝnh vµ tiÕng phô.

- TiÕng phô bæ sung nghÜa cho tiÕng chÝnh.

- TiÕng chÝnh ®Æt tr­íc tiÕng phô.

- Cã tÝnh chÊt ph©n nghÜa.

- NghÜa cña tõ ghÐp chÝnh phô hÑp h¬n nghÜa cña tiÕng chÝnh trong tõ ®ã.

Tõ ghÐp ®¼ng lËp

- Kh«ng ph©n biÖt tiÕng chÝnh, tiÕng phô.

- C¸c tiÕng cã quan hÖ b×nh ®¼ng vÒ mÆt ng÷ nghÜa

- Cã tÝnh chÊt hîp nghÜa.

- NghÜa cña tõ ghÐp ®¼ng lËp kh¸i qu¸t h¬n nghÜa cña c¸c tiÕng trong tõ.

? Tõ l¸y lµ g× ?

GV treo b¶ng phô cã VD sau :

§øng bªn ni ®ång ngã bªn tª ®ång, thÊy mªnh m«ng b¸t ng¸t

§øng bªn tª ®ång ngã bªn ni ®ång, còng b¸t ng¸t mªnh m«ng

Th©n em nh­ chÏn lóa ®ßng ®ßng

PhÊt ph¬ d­íi ngän n¾ng hång buæi mai.

? T×m c¸c tõ l¸y cã trong bµi ca dao trªn ?

? Quan hÖ vÒ ©m thanh thÓ hiÖn gi÷a chóng ntn ?

? Cã mÊy lo¹i tõ l¸y ? Lµ nh÷ng lo¹i nµo?

Chóng cã ®Æc ®iÓm  vÒ cÊu t¹o vµ vÒ nghÜa ntn ?

1- §Æc ®iÓm cña tõ l¸y :

- Tõ l¸y lµ tõ do 2 trë lªn t¹o thµnh.

C¸c tiÕng trong tõ l¸y cã quan hÖ vÒ ©m thanh ( cã ®Æc ®iÓm gièng nhau vÒ ©m thanh vµ cã sù hoµ phèi c¸c ®Æc ®iÓm ©m thanh gi÷a c¸c tiÕng ).

- Mªnh m«ng, b¸t ng¸t , ®ßng ®ßng, phÊt ph¬ .

2 – C¸c lo¹i tõ l¸y :

HS tr¶ lêi ®­îc nh­ sau :

( GV cho HS kÎ b¶ng )

Lo¹i tõ l¸y

§Æc ®iÓm vÒ cÊu t¹o

§Æc ®iÓm vÒ nghÜa

Tõ l¸y toµn bé

- C¸c tiÕng lÆp nhau hoµn toµn.

- C¸c tiÕng cã sù biÕn ®æi (thanh ®iÖu hoÆc phô ©m cuèi ) ®Ó t¹o nªn sù hµi hoµ ©m thanh.

- Cã s¾c th¸i biÓu c¶m.

- Cã s¾c th¸i t¨ng hay gi¶m nghÜa so víi tiÕng gèc (nÕu cã) do sù hoµ phèi ©m thanh gi÷a c¸c tiÕng trong tõ.

Tõ l¸y bé phËn

- C¸c tiÕng cã sù gièng nhau ë phô ©m ®Çu hay vÇn.

- Cã nghÜa miªu t¶, cã s¾c th¸i biÓu c¶m do sù hoµ phèi ©m thanh gi÷a c¸c tiÕng.

? Tõ l¸y vµ tõ ghÐp gièng vµ kh¸c nhau nh­ thÕ nµo ?

? LÊy VD minh ho¹ ®Ó lµm râ ?

3 – Ph©n biÖt tõ l¸y vµ tõ ghÐp :

- Gièng nhau : §Òu lµ tõ phøc ( do 2 tiÕng trë lªn t¹o thµnh )

- Kh¸c nhau : Tõ l¸y do quan hÖ vÒ ©m thanh t¹o thµnh.

Tõ ghÐp do c¸c tiÕng cã quan hÖ vÒ nghÜa t¹o thµnh.

Tõ ghÐp chÝnh phô

Tõ ghÐp ®¼ng lËp

Tõ ghÐp chÝnh phô

Xoµi t­îng, nh·n lång, chim s©u, xe ®¹p, nhµ kh¸ch, nhµ nghØ

Tõ ghÐp ®¼ng lËp

Häc hµnh, nhµ cöa, lµm ¨n, ®Êt c¸t, v«i ve,

GV treo b¶ng phô cã VD :

   §em qua , gµ g¸y, canh ba

Vî t«i, con g¸i, ®µn bµ, n÷ nhi.

? NhËn xÐt vÒ ý nghÜa cña nhãm tõ trªn ?

? Em hiÓu thÕ nµo lµ tõ ®ång nghÜa ?

BT : T×m c¸c tõ ®ång nghÜa víi nhãm tõ sau:

Phô mÉu

Thuû chung

N«ng nghiÖp

S¬n thuû

Giang s¬n

Mai mét

BÇn tiÖn

Phó quý

Kh«ng phËn

GV cho VD : So s¸nh hai nhãm tõ ®ång nghÜa sau ®©y :

a)  - Rñ nhau xuèng bÓ mß cua

§em vÒ nÊu qu¶ m¬ chua trªn rõng

     - Chim xanh ¨n tr¸i xoµi xanh

¡n no t¾m m¸t ®Ëu cµnh c©y ®a

b) – Tr­íc søc tÊn c«ng nh­ vò b·o vµ tinh thÇn chiÕn ®Êu tuyÖt vêi cña nghÜa qu©n T©y S¬n, hµng v¹n qu©n Thanh ®· bá m¹ng.

 - C«ng chóa Ha-ba-na ®· hi sinh anh dòng , thanh kiÕm vÉn cÇm tay.

? Cã mÊy lo¹i tõ ®ång nghÜa ?

? LÊy VD vÒ tõ ®ång nghÜa hoµn toµn vµ tõ ®ång nghÜa kh«ng hoµn toµn ?

BT : T×m c¸c tõ ®ång nghÜa víi c¸c tõ ®Þa ph­¬ng sau :

1- Tõ ®ång nghÜa lµ g× ?

- Cã nghÜa gÇn gièng nhau.

-> Lµ nh÷ng tõ cã nghÜa gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau.

2- C¸c lo¹i tõ ®ång nghÜa :

- Qu¶ , tr¸i : gièng nhau, kh«ng ph©n biÖt s¾c th¸i ý nghÜa.

- Bá m¹ng : chÕt ( s¾c th¸i coi th­êng )

Hi sinh : chÕt ( S½c th¸i trang träng )

- Cã hai lo¹i tõ ®ång nghÜa : ®ång nghÜa hoµn toµn ( kh«ng ph©n biÖt s¾c th¸i ý nghÜa ) vµ ®ång nghÜa kh«ng hoµn toµn (cã s¾c th¸i ý nghÜa kh¸c nhau ).

Võng

L¹c

Lîn

MÑ

§©u

? Thö thay thÕ c¸c tõ ®ång nghÜa qu¶- tr¸i ; bá m¹ng- hi sinh trong c¸c VD ë môc 2 vµ rót ra nhËn xÐt ?

? Cã ph¶i c¸c tõ ®ång nghÜa bao giê còng thay thÕ ®­îc cho nhau kh«ng ?

? VËy khi nãi vµ viÕt ta cÇn sö dông tõ ®ång nghÜa ntn ?

3- C¸ch sö dông tõ ®ång nghi·

-> Kh«ng ph¶i bao giê c¸c tõ ®ång nghÜa còng cã thÓ thay thÕ ®­îc cho nhau.

-> Khi nãi còng nh­ khi viÕt, cÇn c©n nh¾c ®Ó chän trong sè c¸c tõ ®ång nghÜa nh÷ng tõ thÓ hiÖn ®óng thùc tÕ kh¸ch quan vµ s¾c th¸i biÓu c¶m.

GV treo b¶ng phô cã ghi VD :

Tõ h«m vµo mïa míi, ®Êt trêi u ¸m m­a phïn. C¶nh buån mµ lßng vui.

                                    ( T« Hoµi )

? trong VD trªn , tõ nµo vµ tõ nµo cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau ?

? Em hiÓu thÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa ?

? T×m tõ tr¸i nghÜa víi c¸c tõ sau :

Tuæi giµ

Tre giµ

C©n giµ

vÞt giµ

? Tõ ®ã em rót ra kÕt luËn g× ?

? LÊy VD vÒ tõ  thuéc nhiÒu cÆp tõ tr¸i nghÜa kh¸c nhau ?

1- ThÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa ?

- buån & vui

- Lµ nh÷ng tõ cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau

-         trÎ

-         non

-         non ( ®uèi )

-         t¬

-Mét tõ cã thÓ thuéc nhiÒu cÆp tõ tr¸i nghÜa kh¸c nhau.