Tuần 1. Khái quát văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến hết thế kỉ XX

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung cần đạt

- Theo em những sự kiện lịch sử lớn nào diễn ra trong giai đoạn từ 1945 đến hết TK XX?

- Nó có tác động gì đến văn học?

- HS làm việc cá nhân

Vận dụng kiến thức LS để trả lời

- Động não trả lời

- CM Thang Tám thành công

- Giải phóng miền nam

Trên cơ sử HS trả lời GV vào bài mới:

- Tác động như thế nào, chúng ta vào bài học hôm nay sẽ rõ.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức (70 ph)

                                                 Phương pháp:

                                                 Kĩ thuật:

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung cần đạt

Nhiệm vụ 1. HD HS tìm hiểu những nét lớn của VH giai đoạn 1945-1975.

Yêu cầu: HS đọc kĩ câu hỏi 1,2 SGK, trao đổi, hình thành ý chính  theo yêu cầu của từng câu hỏi và trả lời.

- Chia 4 nhóm HS

N1,2: Câu hỏi 1;

N2,3: Câu hỏi 2.

GV nêu thêm câu hỏi phụ gợi mở thuyết giảng thêm nếu cần thiết và chốt lại những ý chính.

GV nhận xét, chốt kiến thức.

- Từ việc nghiên cứu SGK em hãy cho biết về thành tựu cũng như hạn chế của văn học giai dộan này?

Các nhóm nghiên cứu câu hỏi, ghi ra giấy những ý chính tương ứng với từng câu hỏi và trả lời:

1.Về lịch sử, XH, vhóa

2.Quá trình phát triển và thành tựu của các chặng.

I. K.Q VHVN từ CM 8/1945- 1975:

1. Vài nét về hoàn cảnh LS, XH, văn hoá:

- Văn học vận động và phát triển dưới sự lãnh đạo sáng suốt và đúng đắn của Đảng

- Cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc vô cùng ác liệt kéo dào suốt 30 năm.

- Điều kiện giao lưu văn hoá với nước ngoài bị hạn chế, nền kinh tế nghèo nàn, chậm phát triển .

2. Những chặng đường phát triển :

  a. Chặng đường từ năm 1945-1954:

- VH tập trung phản ánh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta

- Thành tựu tiêu biểu: Truyện ngắn và kí. Từ 1950 trở đi xuất hiện một số truyện, kí khá dày dặn.

( D/C SGK).

  b. Chặng đường từ 1955-1964:

- VH p/ánh công cuộc XD CNXH ở MB và đấu tranh thống nhất Đnước ở MN.

+ Văn xuôi mở rộng đề tài.

+ Thơ ca phát triển mạnh mẽ.

+ Kịch nói cũng có một số thành tựu đáng kể.

  c. Chặng đường từ 1965-1975:

- Văn học thời kì chống Mĩ cứu nước - đề cao tinh thần yêu nước, ngợi ca chủ nghĩa anh hùng cách mạng(K/c chống Mĩ)

- Văn xuôi tập trung phản ánh cuộc sống chiến đấu, lao động, khắc hoạ thành công hình ảnh con người Vn anh dũng, kiên cường, bất khuất.( Tiêu biểu là thể loại Truyện-kí cả ở miền Bắc và miền Nam).

- Thơ đạt được nhiều thành tựu xuất sắc, thực sự là một bước tiến mới của thơ ca VN hiện đại

- Kịch cũng có những thành tựu đáng ghi nhận.

  d. Văn học vùng địch tạm chiếm: (Sgk)

3. Những thành tựu và hạn chế:

- Thực hiện xuất sắc nhiệm vụ lịch sử giao phó; thể hiện hành ảnh con người Việt Nam trong chiến đấu và lao động.

- Tiếp nối và phát huy những truyền thống tư tưởng lớn của dân tộc: yêu nước, nhân đạo, CN anh hùng.

- Những thành tựu nghệ thuật lớn về thể loại, khuynh hướng thẫm mĩ, về đội ngũ sáng tác, đặc biệt là sự xuất hiện của những tác phẩm lớn mang tầm thời đại.

- Tuy vậy, văn học thời kì này vẫn có những hạn chế nhất định: đơn giản, phiến diện, công thức…

TIẾT 2

Nhiệm vụ 2

- Nêu và giải thích 3 đặc điểm lớn của VH 1945-1975?

Nhóm 1 mục a,

Nhóm 2 mục b,

Nhóm 3 mục c,

Nhóm 4: Em hiểu thế nào là khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong VH giai đoạn này?

GV lưu ý Hs đây là đặc điểm thể hiện khuynh hướng thẩm mĩ của VH giai đoạn này, đáp ứng yêu cầu phản ánh hiện thực đời sống trong quá trình vận động và phát triển CM của VH

-Nêu và phân tích một vài dẫn chứng minh hoạ:

Ví dụ: “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước . Mà lòng phới phới dậy tương lai”( T, Hữu); “ Xuân ơi xuân em mới đến dăm năm. Mà cuộc sống đã tưng bừng ngày hội”

Hướng vận động trong tư tưởng, cảm xúc của tác giả , trong số phận nhân vật thường đi từ “Thung lũng đau thương ra cánh đồng vui”, từ bóng tối ra ánh sáng. từ đau khổ đến hạnh phúc...

GV nhận xét, chốt kiến thức.

- Các nhóm nghiên cứu câu hỏi, ghi ra giấy những ý chính tương ứng với từng câu hỏi và trả lời

Các nhóm tham gia thảo luận bổ sung.

D/C : Những tác giả tiêu biểu    (SGK)

3. Những đặc điểm cơ bản của VHVN 1945-1975:

  a. VH phục vụ CM, cổ vũ chiến đấu:

- Văn học được xem là một vũ khí phục vụ đắc lực cho sự nghiệp cách mạng, nhà văn là chiến sĩ trên mặt trận văn hoá.

- Văn học tập trung vào 2 đề tài lớn đó là Tổ quốc và Chủ nghĩa xã hội ( thường gắn bó, hoà quyện trong mỗi tác phẩm) => Tạo nên diện mạo riêng cho nền Vh giai đoạn này.

  b. Nền văn học hướng về đại chúng.

- Đại chúng vừa là đối tượng phản ánh và phục vụ vừa là nguồn cung cấp bổ sung lực lượng sáng tác cho văn học.

- Nội dung, hình thức hướng về đối tượng quần chúng nhân dân cách mạng.

  c. Nền văn học mang khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn

- Khuynh hướng sử thi thể hiện ở những phương diện sau:

  + Đề cập đến những vấn đề có ý nghĩa lịch sử và có tính chất toàn dân tộc.

  + Nhân vật chính là những người đại diện cho tinh hoa khí phách, phẩm chất, ý chí của cộng đồng dân tộc, tiêu biểu cho lí tưởng cộng đồng hơn là khát vọng cá nhân

  + Con người do vậy chủ yếu được khai thác ở khía cạnh bổn phận trách nhiệm công dân, ở tình cảm lớn, lẽ sống lớn.

  + Lời văn sử thi thường mang giọng điệu ngợi ca, trang trọng, hào hùng.

- Cảm hứng lãng mạn: Là cảm hứng khẳng định cái Tôi đầy tình cảm cảm xúc và hướng tớ lí tưởng: tập trung miêu tả và khẳng định phương diện lí tưởng của cuộc sống mới, con người mới.Ca ngợi chủ nghĩa anh hùng CM và hướng tới tương lai tươi sáng của dân tộc.

=> Khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn kết hợp hoà quyện làm cho văn học giai đoạn này thấm đẫm tinh thần lạc quan, tin tưởng và do vậy VH đã làm tròn nhiệm vụ phục vụ đắc lực cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc thống nhất đất nước

Nhiệm vụ 3:

HD HS tìm hiểu về giai đoạn văn học sau 1975- hết thế kỉ XX.

Chia lớp thành nhóm 04 HS:

-Nêu câu hỏi 4 SGK: Hãy giải thích vì sao VHVN từ sau 1975 phải đổi mới ?

- Nêu câu hỏi gợi mở cho hS trả lời , nhận xét và chốt lại ý chính.

-Hãy nêu những chuyển biến và thành tựu ban đầu của nền văn học?

Lưu ý HS theo dõi sự chuyển biến qua từng giai đoạn cụ thể và nêu thành tựu  tiêu biểu.

- Diễn giảng thêm về một vài tác phẩm nêu trong SGK

- Qua tìm hiểu em hãy rút ra những đánh giá chung về VH sau 1975, giải thích nguyên nhân m tích cực và hạn chế của VH?

Gv chốt lại đánh giá chung về VH sau 1975 cho HS ghi vào vở.

* Củng cố tổng hợp kiến thức bài học.

HS làm việc, nêu dàn ý ra bảng phụ

- Sự kiện 1975

-Từ khó khăn thử thách sau chiến tranh

=> đổi mới…

D/C :

Hương rừng Cà Mau của Sơn Nam, Thương nhớ mười hai của Vũ Bằng

“Muốn trùm hạnh phúc dưới trời xanh. Có lẽ lòng tôi cũng hoá thành ngói mới”

( Xuân Diệu)

HS dựa vào SGK và phần bài soạn, làm việc cá nhân trả lời.

Tập thể lớp nhận xét bổ sung

HS theo dõi SGK trình bày gọn những ý chính.

HS ghi vào vở phần ghi nhớ trong SGK

II.Văn học VN từ sau 1975- hết thế kỉ XX .

1. Hoàn cảnh LS, XH, văn hoá VN từ sau 1975:

- Đại thắng mùa xuân năm 1975 mở ra một thời kì mới-thời kì độc lập tự do thống nhất đất đất nước-mở ra vận hội mới cho đất nước

- Từ năm 1975-1985 đất nước trải qua những khó khăn thử thách sau chiến tranh.

- Từ 1986 Đất nước bước vào công cuộc đổi mới toàn diện, nền kinh tế từng bước chuyển sang nền kinh tế thị trường, văn hoá có điều kiện tiếp xúc với nhiều nước trên thế giới, văn học dịch, báo chí và các phương tiện truyền thông phát triển mạnh mẽ...

=> Những điều kiện đó đã thúc đẩy nền văn học đổi mới cho phù hợp với nguyện vọng của nhà văn, người đọc cũng như phù hợp quy luật phát triển khách quan của nền văn học.

2.Những chuyển biến và một số thành tựu ban đầu của văn học sau 1975 đến hết thế kỉ XX:

- Từ sau 1975, thơ chưa tạo được sự lôi cuốn hấp dẫn như các giai đoạn trước. Tuy nhiên vẫn có một số tác phẩm ít nhiều gây chú ý cho người đọc ( Trong đó có cả nhưng cây bút thuộc thế hệ chống Mĩ và những cây bút thuộc thế hệ nhà thơ sau 1975).

- Từ sau 1975 văn xuôi có nhiều thành tựu hơn so với thơ ca. Nhất là từ đầu những năm 80. Xu thế đổi mới trong cách viết cách tiếp cận hiện thực ngày càng rõ nét với nhiều tác phẩm của Nguyễn Mạnh Tuấn, Ma Văn Kháng, Nguyễn Khải.

- Từ năm 1986 văn học chính thức bước vào thời kì đổi mới : Gắn bó với đời sống, cập nhật những vấn đề của đời sống hàng ngày. Các thể loại phóng sự, truyện ngắn, bút kí, hồi kí... đều có những thành tựu tiêu biểu.

- Thể loại kịch từ sau 1975 phát triển mạnh mẽ ( Lưu Quang Vũ, Xuân Trình...)

=>Nhìn chung về văn học sau 1975

- Văn học đã từng bước chuyển sang giai đoạn đổi mới và vận động theo hướng dân chủ hoá, mang tính nhân bản và nhân văn sâu sắc. VH của cái ta cộng đồng chuyển hướng về cái tôi muôn thuở.

- Vh cũng phát triển đa dạng hơn về đề tài, phong phú, mới mẻ hơn về bút pháp, có cá tính sáng tạo.

- Gọi HS đọc phần kết luận, gạch chân các ý chính trong SGK, ghi phần Ghi nhớ vào vở

- Nét mới của VH giai đoạn này là tính hướng nội-đi vào bên trong, quan tâm đến số phận con người trong những hoàn cảnh phức tạp của đời sống.

- Hạn chế: biểu hiện quá đà, thiếu lành mạnh,tiêu cực, nói nhiều tới các mặt trái của xã hội...

III.Kết luận: ( Ghi nhớ- SGK)

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung cần đạt

- GV gioa nhiệm vụ:

Tìm một số TP, Tg thơ văn thể hiện tinh thần syêu nước thời K/c chống Pháp, Mỹ?

- Theo dõi, nhận xét, cho điểm.

HS hoạt động cá nhân. Trả lời theo yêu cầu của GV.

- Thơ Phạm Tiến Duật

- Thơ Chính Hữu

- … …

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung cần đạt

Nêu vấn đề: Nêu nội dung cơ bản của VH ở mỗi chặng đường phát triển.

- HS tập trung làm việc

- Theo mục I.2

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung cần đạt

Tìm đọc kỹ một tác phẩm thơ thuộc giai đoạn này, và viết đoạn văn về “tính chiến đấu” trong bài thơ ấy.

- HS về nhà tìm tư liệu, làm bài

(GV kiểm tra vào tiết sau, có thể lấy điểm hệ số 1 – hình thức BT về nhà cho một số HS)