VĂN TẾ NGHĨA SĨ CẦN GIUỘC

TG

HÑ cuûa GV

HÑ cuûa HS

Noäi dung

40’

* HÑ 1 : HD tìm hieåu cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp thô vaên cuûa NÑC:

  Chia HS làm 04 nhoùm thaûo luaän laàn löôït hai yù:

     + Nhóm 1,3:Giới thiệu về cuoäc ñôøi cuûa NÑC.

     + Nhóm 2,4: Giới thiệu về sự nghiệp thơ văn cuả NĐCù. Phân tích nội dung thơ.

 Mời đại diện nhóm 1 trình bày kết quả thảo luận.

 HS chia llàm 04 nhóm theo sự phân công của GV, cử ra nhóm trưởng và thư ký

Thảo luận theo sự phân công

Đại diện nhóm 1 trình bày kết quả thảo luận của nhóm.

A. PHAÀN MOÄT : TAÙC GIAÛ.

    I. Cuoäc ñôøi :

       - NÑC (1822 - 1888), sinh taïi queâ meï – laøng Taân Thôùi, huyeän Bình Döông, tænh Gia Ñònh.

       - 1843 đỗ tú  tài.

       - 1846, khi chuaån bò vaøo tröôøng thi thì ñöôïc tin meï maát, phaûi boû thi trôû veà Nam chòu tang meï, treân ñöôøng veà, oâng bò ñau maét naëng roài bò muø.

        - Veà Gia Ñònh, oâng môû tröôøng daïy hoïc, boác thuoác chöõa beänh cho daân.

        - Khi giaëc Phaùp xaâm löôïc, NÑC cuøng caùc laõnh tuï nghóa quaân baøn möu keá ñaùnh giaëc vaø saùng taùc thô vaên.

        - Baát khuaát tröôùc söï duï doã cuûa keû thuø, giöõ troïn taám loøng thuûy chung vôùi nöôùc vôùi daân cho ñeán hôi thôû cuoái cuøng.

80’

 Mời nhóm 3 bổ sung những ý còn thiếu

 Mời nhóm 4 trình bày kết quả thảo luận về sự ngiệp thơ văn của NĐC

 Mời nhóm 2 bổ sung ý còn thiếu

 GV nhaän xeùt vaø ñònh höôùng caùc yù chính cho HS choát laïi.

 Phaàn ngheä thuaät thô vaên cuûa NÑC, GV dieãn giaûng vaø cho ví duï minh hoïa ñeå HS naém kó hôn.

* HÑ 2 : HD tìm hieåu taùc phaåm:

 Neâu hoaøn caûnh ra ñôøi baøi “VTNSCG” , ñaëc ñieåm theå loaïi vaø boá cuïc baøi vaên teá?

 GV choát laïi vaø yêu cầu HS xem trong SGK.

+ HD tìm boá cuïc vaø noäi dung töøng ñoaïn cuûa baøi vaên teá.

 Yªu cÇu häc sinh ®äc víi giäng ®äc thèng thiÕt phï hîp víi thÓ lo¹i v¨n tÕ.

Nhóm 3 theo dõi và bổ sung ý còn thiếu.

Đại diện nhóm 4 trình bày kết quả thảo luận của nhóm.

Nhóm 2 chú ý theo dõi và bổ sung những ý còn thiếu

Chú ý theo dõi, chốt bài vào vở

Döïa vaøo phaàn Tieåu daãn neâu hoàn cảnh ra ñôøi baøi vaên teá, theå vaên teá vaø boá cuïc moät baøi vaên teá.

 Boå sung theo ñònh höôùng cuûa GV.

 Döïa vaøo boá cuïc chung cuûa vaên teá chia boá cuïc cho baøi “Vaên teá nghóa só Caàn Giuoäc”.

01 HS đđọc văn bản

    II. Söï nghieäp thô vaên :

        1. Nhöõng taùc phaåm chính : (SGK).

         * Quan điểm sáng tác: Dùng văn chương để chiến đấu cho đạo đức, chính nghĩa, cho độc lập tự do của dân tộc.

        2. Noäi dung thô vaên :

          - Lí töôûng ñaïo ñöùc, nhaân nghóa: đè cao đạo lí làm người, những phẩm chất đạo đức tốt đẹp....

          - Loøng yeâu nöôùc, thöông daân: khích lệ lòng căm thù giặc và ý chí cứu nước....

        3. Ngheä thuaät thô vaên :

          - Buùt phaùp tröõ tình ñaïo ñöùc.

          - Ñaäm ñaø saéc thaùi Nam Boä.

  * Ghi nhôù : SGK.

B. PHAÀN HAI : TAÙC PHAÅM .

    I. Tìm hieåu chung :

        1. Hoaøn caûnh saùng taùc: SGK.

        2. Theå loaïi: Vaên teá:

          - Hoaøn caûnh söû duïng: trong caùc tang leã, nhaèm baøy toû loøng tieác thöông ñoái vôùi ngöôøi ñaõ maát, được viết theo thể văn xuôi, thơ lục bát, song thất lục bát.

          - Noäi dung: coù hai noäi dung cô baûn (SGK).

          - Gioïng ñieäu chung cuûa baøi vaên teá:  laâm li, thoáng thieát,…

          - Boá cuïc thöôøng goàm 4 ñoaïn: SGK.

     II. Phân tích tác phẩm :

        1. Boá cuïc : 4 ñoaïn:

        a) Ñoaïn 1: caâu 1,2: Khaùi quaùt boái caûnh thôøi ñaïi vaø neâu yù nghóa caùi cheát baát töû cuûa ngöôøi noâng daân – nghóa só.

       b) Ñoaïn 2: caâu 3 ñeán caâu 15: Keå laïi cuoäc ñôøi vaø coâng ñöùc cuûa ngöôøi nghóa só.

       c) Ñoaïn 3: caâu 16 ñeán caâu 28: Loøng tieác thöông, söï caûm phuïc cuûa tg vaø cuûa nhaân daân ñoái vôùi ngöôøi nghóa só.

       d) Ñoaïn 4: Hai caâu cuoái: Ca ngôïi linh hoàn baát töû cuûa caùc nghóa só.

 Phaân tích theo boá cuïc töøng ñoaïn cuûa baøi vaên teá.

 Trên bối cảnh thời đại hiện tại, tác giả đã khái quát ý nghĩa cái chết của người nông dân nghĩa sĩ ntn?

 Nhận xét và chốt lại ý chính

 Chia HS làm 04 nhóm trao đổi thảo luận.

 Hình ảnh người nông dân nghĩa sĩ được tái hiện trong bài văn tế như thế nào?

( Gợi mở: Lai lịch, hoàn cảnh sống, thái độ khi đất nước có giặc ngoại xâm, điều kiện để đánh giặc, tinh thần chiến đấu )

 Mời nhóm 01 trình bày về kết quả thảo luận về lai lịch và hoàn cảnh sống của các nông dân nghĩa sĩ.

 Mời 03 nhóm còn lại nhận xét, bố sung

 Mời nhóm 02 trình bày kết quả thảo luận về thái độ của những nông dân nghĩa sĩ khi giặc đến.

 Mời 03 nhóm còn lại nhận xét, bố sung

Là cái chết vinh quang, chết nhưng vẫn lưu danh mãi mãi

Nghe nhaän xeùt, chốt ý vào vở

04 nhóm HS chia theo sự phân công và cử ra nhóm trưởng, thư ký.

04 nhóm trao đổi thảo luận theo câu hỏi và gợi mở

Đại diện nhóm 01 trình bày kết quả thảo luận của nhóm.

Các nhóm còn lại bổ sung ý

Đại diện nhóm 02 trình bày kết quả thảo kuận

Các nhóm còn lại bổ sung ý

Đại diện nhóm 02 trình bày kết quả thảo kuận

      2. Phaân tích:

        a) Lung khëi.

          - Më ®Çu bµi v¨n tÕ lµ tiÕng than quen thuéc :”Hìi «i"lµm lay ®éng lßng ng­êi tr­íc sù hi sinh cña ng­êi n«ng d©n nghÜa sÜ.

         - Ph¸c häa bèi c¶nh cña d©n téc: ®ang bÞ giÆc x©m chiÕm.

         - Lßng d©n yªu n­íc: s¸ng rùc c¶ ®Êt trêi “M­êi n¨m c«ng…nh­ mâ”.

 Trong hoµn c¶nh ®Êt n­íc bÞ giÆc ngo¹i x©m th× lßng d©n ®· trçi dËy mét c¸ch m¹nh mÏ. VËn mÖnh cña d©n téc ®· thö lßng ng­êi, tõ  ®ã thÓ hiÖn ý nghÜa cña sù hi sinh chèng kÎ thï, ®ã lµ sù hi sinh v× d©n, v× n­íc.

         b) ThÝch thùc.

          * Lai lÞch, hoµn c¶nh sèng.

              - NghÒ nghiÖp: Lµm ruéng víi mét th¸i ®é cam chÞu:”Cui cót….khã”

   H×nh d¸ng téi nghiÖp

              - Hoµn c¶nh lao ®éng: lÎ loi, ®¬n ®éc, ©m thÇm, cam chÞu víi nh÷ng lo toan cuéc sènh ®»ng sau luü tre lµng “ChØ biÕt

….bé”.

               - ViÖc quen lµm: “Cuèc….cÊy”

               - ViÖc kh«ng quen: “TËp sóng..... chưa từng ngã”

……ngã

  Hä lµ nh÷ng ng­êi n«ng d©n thuÇn ph¸c chØ quen víi nh÷ng bæn phËn nhá bÐ.

          * Th¸i ®é tr­íc vËn mÖnh cña d©n téc.

            - §Çu tiªn: th¸i ®é thê ¬, bµng quan, tr«ng ®îi vµo nh÷ng ng­êi n¾m gi÷ vËn mÖnh cña d©n téc “TiÕng phong…mưa

            - C¨m giËn kÎ thï x©m l­îc:

 “ghét thói…cỏ… B÷a thÊy……cæ”

            - Sau: th¸i ®é cña nh÷ng ng­êi muèn vµo cuéc x¸c ®Þnh th¸i ®é tr¸ch nhiÖm cña ng­êi d©n mÊt n­íc, t×nh nguyÖn ra trËn: “Phen  nµy….bé hæ”

          * §iÒu kiÖn chiÕn ®Êu.

            - Trang phôc: manh ¸o v¶i.

            - Vò khÝ: ngän tÇm v«ng, dao phay, r¬m con cói, kh«ng ®­îc rÌn luyÖn vâ nghÖ, binh th­….

5’

 Mời nhóm 03 trình bày kết quả thảo luận về điều kiện chiến đấu của họ

 Mời 03 nhóm còn lại nhận xét, bố sung

 Mời nhóm 03 trình bày kết quả thảo luận về

 Mời 03 nhóm còn lại nhận xét, bố sung

 Tiếng khóc bi tráng của tác giả xuất phát từ nhiều nguồn cảm xúc.Đó là những cảm xúc gì?

 Nhận xét, chốt lại ý chính

* HÑ 3 :, kieåm tra ñaùnh giaù:

Yeâu caàu HS ñoïc dieãn caûm baøi vaên teá (caâu 1). Caâu 2 yeâu caàu laøm ôû nhaø, KT ñaàu tieát sau.

Các nhóm còn lại bổ sung ý

Đại diện nhóm 02 trình bày kết quả thảo kuận

Các nhóm còn lại bổ sung ý

Học sinh suy nghĩ trả lời

Theo dõi và chốt ý vào vở

 Ñoïc dieãn caûm baøi vaên teá.

            - GiÆc: cã c¶ mét  thÕ lùc tèi t©n: Tµu thiÕc tµu ®ång sóng næ.

  Hä trë thµnh ng­êi anh hïng nghÜa sÜ bëi v× lßng yªu n­íc vµ c¨m thï giÆc x©m l­îc.

         * Tinh thÇn ®¸nh giÆc.

           - Víi nhÞp ®iÖu c©u th¬ nhanh m¹nh, dån dËp, ©m h­ëng hµo hïng, sö dông hµng lo¹t nh÷ng ®éng tõ m¹nh, tÝnh tõ biÓu c¶m t¸c gi¶ ®· miªu t¶ t­ thÕ, khÝ thÕ ®¸nh giÆc cña ng­êi n«ng d©n nghÜa sÜ:

               + §èt xong.

               + ChÐm rít ®Çu.

               + X« cöa, x«ng vµo.

               + §¹p rµo l­ít tíi.

               + §©m ngang, chÐm ng­îc.

 T­ thÕ m¹nh mÏ, hµo hïng, chñ ®éng tiÕn c«ng nh­ vò b·o, t­ thÕ ngËp trµn ¸nh s¸ng trong mét thÕ kØ ®en tèi. T¸c gi¶ ®· dùng nªn bøc t­îng ®µi bi tr¸ng vÒ ng­êi anh hïng n«ng d©n nghÜa sÜ.

        c) Ai v·n.

           - §©y lµ tiÕng khãc lín mang tÇm vãc sö thi:

             + T¸c gi¶ khãc.

             + Ng­êi th©n khãc

             + S«ng CÇn Giuéc, chî Tr­êng B×nh, chïa T«ng Th¹nh.

             + TÊc ®Êt ngän rau, n­íc nhµ, cá c©y….

  Lµ tiÕng khãc bi tr¸ng giµnh cho sù hi sinh v× nghÜa cña ng­êi n«ng d©n nghÜa sÜ.

       d) Kết:

          - Lêi nguyÖn quyÕt ®¸nh giÆc ®Õn cïng. §©y lµ mét lêi høa, lêi thÒ, lêi  hiÖu triÖu ®øng lªn ®¸nh giÆc.

“ Sèng ®¸nh giÆc……..thï kia”

III. Toång keát:

   Ghi nhôù – SGK.

* Luyeän taäp: yeâu caàu thöïc hieän ôû nhaø.

TG

HÑ cuûa GV

HÑ cuûa HS

Noäi dung

05’

5’

05’

Caùch thöùc tieán haønh:

 Goïi HS traû lôøi (hoaëc cho xin phaùt bieåu) laàn löôït töøng caâu hoûi trong baøi, cho 1 vaøi HS khaùc coù yù kieán boå sung. GV nhaän xeùt, danhd giaù vaø boå sung nhöõng thieáu soùt.

 Coù theå cho thaûo luaän theo baøn. Goïi 1 HS baát kì neâu yù kieán vaø cho caùc nhoùm coøn laïi coù yù kieán. GV höôùng daãn trao ñoåi, thaûo luaän vaø nhaän xeùt, boå sung.

Thöïc haønh laøm caùc caâu hoûi trong baøi theo yeâu caàu vaø söï höôùng daãn cuûa GV.

BT1. Thaønh ngöõ:+ Moät duyeân hai nôï

                               + Naêm naéng möôøi möa

    - So vôùi caùc töø ngöõ thoâng thöôøng: thaønh ngöõ coâ ñoïng, ngaén goïn, caáu taïo oån ñònh; qua hình aûnh cuï theå, sinh ñoäng theå hieän noäi dung khaùi quaùt vaø coù tính bieåu caûm.

BT2. Thaønh ngöõ:

  + Ñaàu traâu maët ngöïa: bieåu hieän tính chaát hung baïo, thuù vaät, voâ nhaân

   + Caù chaäu chim loàng: caûnh soáng tuø tuùng, chaät heïp, maát töï do.

   + Ñoäi trôøi ñaïp ñaát: loái soáng vaø haønh ñoäng töï do, ngang taøng, khoâng chòu boù buoäc, khoâng chòu khuaát phuïc baát cöù uy quyeàn naøo.

BT3. Ñieån coá: laø nhöõng söï vieäc tröôùc ñaây, hay caâu chöõ trong saùch ñôøi tröôùc ñöôïc daãn ra vaø söû duïng loàng gheùp vaøo baøi vaên, lôøi noùi ñeå noùi veà nhöõng ñieàu töông töï. Ñieån tích coù tính ngaén goïn, haøm suùc, thaâm thuùy.

BT4. Ñieån coá:

17’

05’

     - Ba thu: Kinh Thi coù caâu: “Nhaát nhaät baát kieán nhö tam thu heà” (Moät ngaøy khoâng thaáy maët nhau laâu nhö ba muøa thu). KT ñaõ töông tö TK thì moät ngaøy khoâng thaáy maët coù caûm giaùc laâu nhö 3 naêm  tình cảm sâu nặng

     - Chín chöõ: coâng lao cuûa cha meï ñoái vôùi con (sinh(đẻ) , cuùc(nâng đỡ), phuû(vuốt ve), suùc(bú), tröôûng(nuôi lớn), duïc(dạy dỗ), coá(trông nôm), phuïc(xem tính nết dạy dỗ), phuùc(che chở)).

    - Lieãu Chöông Ñaøi: người đi làm quan xa viết thư về cho vợ “Cành liễu ở Chương Đài nay có còn không, hay tay khác đã vin bẻ mất rồi.

    - Maét xanh: Nguyễn Tịch đời Tấn: quý ai  mắt xanh, không quý  mắt trắng.

BT5. Thaønh ngöõ:

   a) Ma cuõ baét naït ma môùi: ngöôøi cuõ caäy quen bieát nhieàu maø leân maët, baét naït, doïa daãm ngöôøi môùi ñeán. Coù theå thay baèng cuïm töø: baét naït ngöôøi môùi.

       - Chaân öôùt chaân raùo: vöøa môùi ñeán, coøn laï laãm.

    b) Cöôõi ngöïa xem hoa: laøm vieäc qua loa, khoâng ñi saâu, ñi saùt, khoâng tìm hieåu thaáu ñaùo, kó löôõng. Coù theå thay baèng : qua loa.

     Khi thay theá baèng caùc töø ngöõ töông ñöông thì coù theå bieåu hieän ñöôïc phaàn nghóa cô baûn nhöng maát ñi phaàn saéc thaùi bieåu caûm, maát ñi tính hình töôïng, phaàn dieãn ñaït thöôøng daøi doøng.

BT6. Ñaët caâu vôùi caùc thaønh ngöõ:

HD HS thöïc hieän vaø boå sung.

BT7. Ñaët caâu vôùi caùc ñieån coá:

HD HS thöïc hieän vaø boå sung.