ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG GEN
TIẾT 4
I. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU HOÀ HOẠT ĐỘNG GEN
Khái niệm:
Điều hoà lượng sản phẩm của gen được tạo ra ( Gen có được phiên mã và dịch mã hay không)
- ĐHHĐ của gen liên quan đến các chất cảm ứng hoặc tín hiệu
Ví dụ:
- Ở thú, các gen tổng hợp prôtêin sữa chỉ hoạt động ở cá thể cái, vào giai đoạn sắp sinh và nuôi con bằng sữa.
Ở E.coli các gen tổng hợp enzim chuyển hoá đường lactôzơ chỉ hoạt động khi môi trường có lactôzơ.
II. CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA
1. ĐHHĐ của gen ở sinh vật nhân sơ
Bộ gen: đơn giản, mạch kép dạng vòng, số lượng gen ít
Thời điểm: : Phiên mã
Mục đích: Đảm bảo cho sự ST và PT
Quá trình phiên mã và dịch mã xảy ra đồng thời
Mô hình điều hòa: Mô hình Operon Lactozo theo Jacob và Monod
Cấu trúc của 1 Operon Lac:
Operon: là một cụm gen cấu trúc có liên quan về chức năng có chung một cơ chế điều hoà.
Cấu trúc của 1 Ôpêron Lac:
Vùng vận hành
Vùng khởi động
Z
Y
A
Gen điều hoà
ADN
O
P
R
P
+ Vùng P ( Khởi động ) (promoter) nơi ARN - polimeraza bám vào khởi đầu sự phiên mã.
+ Vùng O ( vận hành) nơi tương tác với prôtêin ức chế
+ Nhóm gen cấu trúc Z,Y,A: tạo ra Enzim phân giải đường lactozo
Cấu trúc của 1 Ôpêron Lac
protein ức chế
+ Gen R: không thuộc Operon tổng hợp prôtêin ức chế + với vùng O ngăn cản phiên mã.
Cơ chế điều hòa ở sinh vật nhân sơ
* Khi môi trường không có lactôzơ
* Khi môi trường có lactôzơ
- Khi đường Lacctôzơ bị phân giải hết Prôtêin ức chế lại liên kết với vùng vận hành và quá trình phiên mã bị ngừng lại.
1. ĐHHĐ của gen ở sinh vật nhân thực
- Hệ gen: Lớn, phức tạp
Quá trình phiên mã và dịch mã không xảy ra đồng thời vì vậy ĐHHĐ gen phức tạp
Thời điểm: NST tháo xoắn, phiên mã, biến đổi sau phiên mã, dịch mã, biến đổi sau dịch mã
Mục đích: Hướng tới sự biệt hóa
Thực hiện điều hòa: Tín hiệu Hoocmon
Sơ đồ cơ chế điều hòa hoạt động của Operon Lac ở E.coli
Không phiên mã
Vùng vận hành (O)
(Khi môi trường không có lactôzơ)
(Khi môi trường có lactôzơ)
Prôtêin ức chế
Câu 1. Thành phần của opêrôn Lac ở E.coli gồm
A. gen điều hòa (R), nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A).
B. gen điều hòa (R), vùng khởi động (P), nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A).
C. vùng khởi động (P), vùng vận hành (O), nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A).
D. gen điều hòa (R), vùng vận hành, nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A).
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP
Câu 2. Trong mô hình điều hòa của Mônô và Jacôp theo Ôperôn Lac, chất cảm ứng là
A. Đường galactôzơ.
B. Đường Lactôzơ.
C. Đường Glucôzơ.
D. Prôtêin ức chế.
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ
- Học bài cũ và trả lời các câu hỏi trong SGK.
- Đọc trước bài mới “Đột biến gen” và sưu tầm các hình ảnh về đột biến gen.
nguon VI OLET
