Đặt vấn đề: ???? Những con số này liên quan gì đến hình bên?
25000
75 000 000 000 000
Ở người có khoảng 75.1012 tế bào, mỗi tế bào thì có khoảng 25000 gen
Có phải các gen luôn luôn hoạt động không?
Nếu luôn hoạt động tổng hợp sản phẩm (protein) phải giống nhau ở mọi lứa tuổi, nhưng tại sao thanh niên lại nhanh lớn hơn?
Cần phải có cơ chế điều hoà hoạt động của gen
BÀI 3
ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG GEN
I. Khái quát về điều hòa hoạt động gen:
Hoạt động gen là gì?
- gồm phiên mã và dịch mã.
Điều hòa là gì?
Điều khiển
- Điều hòa hoạt động của gen là điều hoà lượng ....sản phẩm...của gen được tạo ra.
1. Khái niệm:
I. Khái quát về điều hòa hoạt động gen:
TB tuyến vú
Gen tạo protein sữa
Tất cả TB: ko
TB tuyến vú (giai đoạn mang thai, cho con bú): có
I. Khái quát về điều hòa hoạt động gen:
Gen tạo
hoocmon Insulin
Tất cả TB: ko
TB tuyến tụy: có
I. Khái quát về điều hòa hoạt động gen:
Gen tạo
kháng thể
Tất cả TB: ko
TB Limpho ( giai đoạn nhiễm vi khuẩn, virut): có
I. Khái quát về điều hòa hoạt động gen:
Điều hòa hoạt động gen có ý nghĩa gì?
Tùy theo chức năng từng TB, giai đoạn phát triển… mà chỉ có 1 số gen hoạt động. Còn toàn bộ các gen đều đóng.
Có ý nghĩa tiết kiệm năng lượng và tạo ra sự hoạt động hợp lý của cơ thể
2. Các cấp độ ĐHHĐ của gen:
- SV nhân sơ: chủ yếu cấp phiên mã
- SV nhân thực: tất cả các cấp độ : trước phiên mã, phiên mã, sau phiên mã, dịch mã, sau dịch mã
I. Khái quát về điều hòa hoạt động gen:
- Điều hòa hoạt động của gen là điều hoà lượng ....sản phẩm...của gen được tạo ra.
+ Ở SV nhân sơ: điều hoà hoạt động gen chủ yếu ở mức độ ......phiên mã.....
+ Ở SV nhân thực: điều hoà hoạt động gen diễn ra ở nhiều mức độ : trước phiên mã, phiên mã, sau phiên mã, dịch mã, sau dịch mã.
II. Điều hoà hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ
9/30/2021
Điều hòa hoạt động gen ở sinh vật NHÂN SƠ: chủ yếu là ĐIỀU HÒA PHIÊN MÃ.
gen
Gen có phiên mã hay không phiên mã ?
Phát hiện ra cơ chế điều hòa hoạt động gen
Gen điều hòa R: Tổng hợp protein ức chế
(NẰM NGOÀI OPERON)
1. Mô hình cấu trúc của Operon
Vùng P: Tương tác với E. ARN pôlimêraza khởi đầu phiên mã
Vùng O: gắn với protein ức chế
Nhóm gen cấu trúc Z,Y,A: quy định tổng hợp các E phân giải Lactôzơ ở môi trường.
OPERON
Gen điều hòa R: Tổng hợp protein ức chế
(NẰM NGOÀI OPERON)
1. Mô hình cấu trúc của Operon
OPERON là gì?
- Là cụm gen cấu trúc có liên quan về chức năng, thường phân bố liền nhau, có chung 1 cơ chế điều hoà
CÓ ĐƯỜNG
KHÔNG CÓ ĐƯỜNG
KHÔNGPHIÊN MÃ
PHIÊN MÃ
“KHÔNG – CÓ”
2. Cơ chế hoạt động của Operon Lac
P
R
P
O
Z
Y
A
PROTEIN ỨC CHẾ
(LUÔN TỔNG HỢP)
PROTEIN ỨC CHẾ BÁM VÀO VÙNG VẬN HÀNH (O) NGĂN CẢN QUÁ TRÌNH PHIÊN MÃ
GEN Z Y A KHÔNG PHIÊN MÃ
Khi môi trường có đường
P
R
P
O
Z
Y
A
PROTEIN ỨC CHẾ
(LUÔN TỔNG HỢP)
ARN - polimeraza
ĐƯỜNG LAC BÁM VÀO PROTEIN ỨC CHẾ MẤT CẤU TRÚC KHÔNG GIAN.
KHÔNG THỂ BÁM VÀO VÙNG O
GEN Z Y A PHIÊN MÃ TỔNG HỢP ENZIM PHÂN GIẢI ĐƯỜNG
Đường Lactose
Khi môi trường có đường
P
R
P
O
Z
Y
A
PROTEIN ỨC CHẾ
(LUÔN TỔNG HỢP)
1 mARN duy nhất
3 protein Z, Y, A
Protein Z
Protein Y
Protein A
Tổng hợp protein ức chế
Tổng hợp protein ức chế
Liên kết với vùng vận hành O
Gắn với lactôzơ, bị bất hoạt
Không hoạt động
Hoạt động tổng hợp prôtêin
R
II. Điều hòa hoạt động gen ở sinh vật nhân sơ:
Operon Lac -- phân giải Lactozo
LƯU Ý
- Gen R luôn phiên mã để tạo protein ức chế ngay cả khi môi trường có đường và không có đường Lactozo.
- Số lần phiên mã của nhóm gen cấu trúc Z, Y, A là bằng nhau.
- Số lần nhân đôi của nhóm gen cấu trúc Z, Y, A và cả gen điều hòa (R) có số lần nhân đôi là bằng nhau.
- Khi phiên mã, nhóm gen cấu trúc tạo ra 01 mARN duy nhất rồi từ đó dịch mã tạo ra 3 chuỗi polipeptide => Enzyme phân giải đường Lac.
- Khi một gen cấu trúc bị đột biến gen thì các gen cấu trúc khác không bị ảnh hưởng.
LƯU Ý
- Khi gen điều hòa (R) bị đột biến dẫn đến không tổng hợp được protein ức chế thì nhóm gen cấu trúc Z, Y, A luôn phiên mã.
- Đột biến ở vùng khởi động (vùng P) làm cho emzim ARN polimeraza không bám vào để khởi đầu phiên mã được => các gen cấu trúc không phiên mã.
- Đột biến ở vùng vận hành (vùng O) làm cho protein ức chế không thể bám vào => nhóm gen cấu trúc luôn phiên mã.
Câu 1. Thành phần của opêrôn Lac ở E.coli gồm
A. gen điều hòa (R), nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A).
B. gen điều hòa (R), vùng khởi động (P), nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A).
C. vùng khởi động (P), vùng vận hành (O), nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A).
D. gen điều hòa (R), vùng vận hành, nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A).
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP
Câu 2. Trong mô hình điều hòa của Mônô và Jacôp theo Ôperôn Lac, chất cảm ứng là
A. Đường galactôzơ.
B. Đường Lactôzơ.
C. Đường Glucôzơ.
D. Prôtêin ức chế.
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ
- Học bài cũ và trả lời các câu hỏi trong SGK.
- Đọc trước bài mới “Đột biến gen” và sưu tầm các hình ảnh về đột biến gen.
Chào các em!
Chúc các em học tốt!
nguon VI OLET
