Bài 5. Nguyên tố hoá học

Tiết 6,7 – Bài 5
NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
MÔN HÓA HỌC 8
I- Nguyên tố hoá học là gì?
1. Định nghĩa
BÀI 5: NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
Tiết 6,7 :
1 nguyên tử sắt
2 nguyên tử sắt
3 nguyên tử sắt
Tập hợp những nguyên tử sắt ( hay tập hợp những nguyên tử cùng loại )
Nguyên tố
sắt
Được gọi là
Nguyên tố hóa học là gì ?
Nguyên tố hoá học là tập hợp những nguyên tử cùng loại, có cùng số proton trong hạt nhân.
● Số p là số đặc trưng của một nguyên tố hoá học.
I- Nguyên tố hoá học là gì?
1. Định nghĩa
Nguyên tố hoá học là tập hợp những nguyên tử cùng loại, có cùng số proton trong hạt nhân.
NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
Tiết 6 :
Các nguyên tử thuộc cùng một nguyên tố hoá học có cùng số p  cùng số e nên có tính chất hoá học giống nhau.
Thí dụ
Tập hợp tất cả các nguyên tử có số p = 8 đều là nguyên tố oxi.
Các nguyên tử oxi đều có tính chất hoá học giống nhau .
Các nguyên tử của cùng một nguyên tố hoá học có tính chất hoá học giống nhau hay không?
I- Nguyên tố hoá học là gì?
1. Định nghĩa
Nguyên tố hoá học là tập hợp những nguyên tử cùng loại, có cùng số proton trong hạt nhân.
NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
Các nguyên tử thuộc cùng một nguyên tố hoá học đều có tính chất hoá học giống nhau.
Tiết 6 :
Trong khoa học để trao đổi với nhau về nguyên tố hoá học, cần phải có cách biểu diễn ngắn gọn chúng mà ai cũng có thể hiểu được, người ta dùng kí hiệu hoá học.
Ký hiệu hóa học được thống nhất trên toàn thế giới. Vậy ký hiệu hóa học là gì?
Em có biết:
2. Kí hiệu hoá học
NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
I- Nguyên tố hoá học là gì?
1. Định nghĩa
Tiết 6 :
Bảng 1: Kí hiệu của các nguyên tố hóa học
Nhận xét gì về KHHH của các nguyên tố trong bảng 1?
Các kí hiệu hóa học đều tạo bởi 1 hay 2 chữ cái trong đó chữ cái đầu viết in hoa.
Bảng 2: Một số nguyên tố hóa học thường gặp.
Có nhận xét gì về chữ cái đầu trong KHHH và chữ cái đầu trong tên gọi của nguyên tố bằng :
Tiếng việt .
Tiếng LaTinh.
Đối với những kí hiệu hóa học có chữ cái đầu trùng nhau, thì kèm theo chữ cái thứ hai viết thường .
(Có thể giống nhau hoặc không)
(giống nhau)
( ví dụ: C Cacbon; Ca: Canxi; Cu: Đồng


)
? Mỗi nguyên tố được biểu diễn bằng bao nhiêu KHHH?
(Chỉ có 1 KHHH duy nhất)
2. Kí hiệu hoá học
●Mỗi nguyên tố hoá học được biểu diễn bằng 1 kí hiệu hoá học
Cách viết
Gồm 1 hoặc 2 chữ cái trong đó chữ cái đầu viết in .
NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
I- Nguyên tố hoá học là gì?
1. Định nghĩa
Tiết 6 :
Bảng 3: Một số nguyên tố hóa học thường gặp.

VD:
Kí hiệu : H chỉ KHHH của hiđro và chỉ một nguyên tử hiđro.
Muốn biểu diễn hai nguyên tử hiđro ta viết: 2H ( số 2 gọi là hệ số, hệ số bằng 1 thì không phải ghi).
Kí hiệu hoá học dùng để :
Biểu diển nguyên tố hoá học.
Chỉ một nguyên tử của nguyên tố.
Em có biết:
2. Kí hiệu hoá học
●Mỗi nguyên tố hoá học được biểu diễn bằng 1 kí hiệu hoá học
Cách viết
Gồm 1 hoặc 2 chữ cái trong đó chữ cái đầu viết in
NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
I- Nguyên tố hoá học là gì?
1. Định nghĩa
● Mỗi ký hiệu của nguyên tố còn chỉ 1 nguyên tử của nguyên tố đó
Tiết 6 :
I- Nguyên tố hoá học là gì?
1. Định nghĩa
Bài 5: NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
2. Kí hiệu hoá học
II- Nguyên tử khối
Mô hình đơn giản của nguyên tử
+
+
+
Hạt nhân
Electron
Thí dụ: Khối lượng 1 nguyên tử Cabon (C) là 1,9926.10-23 g
Nguyên tử có khối lượng vô cùng bé- Không tiện sử dụng
I- Nguyên tố hoá học là gì?
1. Định nghĩa
Bài 5: NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
2. Kí hiệu hoá học
II- Nguyên tử khối
=> Quy ước lấy 1/12 khối lượng của nguyên tử C làm đơn vị khối lượng cho nguyên tử, gọi là đơn vị cacbon (đvC) , KH quốc tế là u
Nguyên tử có khối lượng vô cùng bé
Thí dụ: Khối lượng 1 nguyên tử Cabon (C) là 1,9926.10-23 g
=> 1 đvC =
1,9926.10-23 g : 12
= 0,167. 10-23 g
VD: NTK (H) = 1 đvC; NTK (Al) = 27 đvC; NTK (O) = 16 đvC
=> Nguyên tử khối là khối lượng của một nguyên tử tính bằng đơn vị cacbon
Chú ý: Mối nguyên tố có NTK riêng biệt => Dựa vào giá trị nguyên tử khối xác định được nguyên tố hóa học
III- Có bao nhiêu nguyên tố hoá học?
Trên 110 nguyên tố hóa học
92 nguyên tố tự nhiên
Trên 18 nguyên tố nhân tạo
Biểu đồ về tỉ lệ thành phần khối lượng các nguyên tố trong vỏ trái đất.
4 nguyên tố nhiều nhất trong vỏ trái đất
- Oxi chiếm : 49.4%
- Silic chiếm : 25.8 %
- Nhôm chiếm : 7.5 %
- Sắt chiếm : 4.7 %
NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
Tiết 6 :
III- Có bao nhiêu nguyên tố hoá học?
NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
I- Nguyên tố hoá học là gì?
1. Định nghĩa
2. Kí hiệu hoá học
Tiết 6 :
II- Nguyên tử khối
BÀI CA NGUYÊN TỬ KHỐI
Hiđrô là một.
Mười hai cột cacbon.
Nitơ mười bốn tròn.
Oxi trăng mười sáu.
Natri hay lâu lâu
Nhảy tót lên hai ba .
Khiến magiê gần nhà,
Ngậm ngùi nhận hai bốn.
Sáu tư đồng nổi cáu.
Bởi kém kẽm sáu lăm.
Tám mươi brôm nằm.
Xa bạc một linh tám.
Bari buồn chán ngán,
một ba bảy ít chi.
Kém người ta còn gì,
Thủy ngân hai linh mốt.
Còn tôi đi sau rốt.
Hai bảy nhôm la lớn.
Lưu huỳnh giành ba hai.
Khác người thật là tài.
Clo ba lăm rưỡi.
Kali thích ba chín.
Canxi tiếp bốn mươi.
Năm lăm mangan cười.
Sắt đây rồi năm sáu
Nguyên tử có khối lượng vô cùng nhỏ :
Em có biết:
1 nguyên tử C nặng 19,9265.10-27 kg , rất nhỏ không tiện sử dụng. Vì thế trong hóa học dùng một đơn vị riêng để đo khối lượng nguyên tử.
Lấy 1/12 khối lượng nguyên tử C làm đơn vị đo khối lượng nguyên tử gọi là đơn vị cacbon, viết tắt là : đvC .
Khối lượng tính bằng gam của một đơn vị cacbon bằng: 0,16605.10-23 g.
Một đvC có khối lượng bằng : 0,16605.10-23 g.
Mỗi nguyên tố có nguyên tử khối riêng biệt.
Khối lượng tính bằng đvC chỉ là khối lượng tương đối giữa các nguyên tử. Người ta gọi khối lượng này là nguyên tử khối.
Số p và nguyên tử khối là hai đại lượng đặc trưng cho 1 nguyên tố hoá học nhất định.
Củng cố
Câu 1 : Hãy cho biết trong các câu sau đây, câu nào đúng, câu nào sai:

A. Tất cả những nguyên tử có số nơtron bằng nhau thuộc cùng một nguyên tố hoá học.
B. Tất cả những nguyên tử có số proton bằng nhau thuộc cùng một nguyên tố hoá học.
C. Trong hạt nhân nguyên tử: số proton luôn luôn bằng số nơtron.
D. Trong nguyên tử, số proton luôn luôn bằng số electron. Vì vậy nguyên tử trung hoà về điện.
S
Đ
Đ
S
Bài 1 : Nguyên tử của nguyên tố X có 16 p trong hạt nhân.
Hãy cho biết:
- Tên và kí hiệu của X
- Số e trong nguyên tử của nguyên tố X.
- Nguyên tử X nặng gấp bao nhiêu lần nguyên tử hiđro, nguyên tử oxi.
Luyện tập
Bài tập 2 : Nguyên tử của nguyên tố R có khối lượng nặng gấp
14 lần nguyên tử hiđro. Hãy cho biết :
Nguyên tử R là nguyên tố nào?
- Số p, số e trong nguyên tử.
Đáp số :
- R = 14 đ.v.C  R là nguyên tố nitrơ (N).
- Số p là 7 số e là 7 (vì số p = số e).
Câu 2 : Hãy điền những thông tin còn thiếu vào ô trống trong bảng sau:
Bảng 3: khối lượng một số nguyên tố hóa học
Nước do hai nguyên tố hóa học cấu tạo nên , đó là hiđro và oxi
Nguyên tố oxi
Nguyên tố Hiđro
Trên 3 vạn tỉ tỉ nguyên tử oxi ( tập hợp những nguyên tử oxi)
Trên 6 vạn tỉ tỉ nguyên tử hiđro ( tập hợp những nguyên tử hiđro)
Bài tập 1 SGK/20
Chép vào vở bài tập những câu sau đây với đầy đủ các từ hay cụm từ thích hợp:
a) Đáng lẽ nói những …………….loại này, những…..................loại kia, thì trong khoa học nói………………hoá học này…………………hoá học kia.
nguyên tử
nguyên tử
nguyên tố
nguyên tố
b) Những nguyên tử có cùng số………….trong hạt nhân đều là…..................cùng loại, thuộc cùng một………………hoá học.
proton
nguyên tử
nguyên tố
Bài 2:  a) Nguyên tố hóa học là gì?
b) Cách biểu diễn nguyên tố? Cho thí dụ.
a) Nguyên tố hóa học là tập hợp những nguyên tử cùng loại, có cùng số proton trong hạt nhân.
b) Mỗi nguyên tố hóa học được biểu diễn bằng một hay hai chữ cái đầu tiên trong tên latinh nguyên tố đó, trong đó chữ cái đầu tiên được viết dưới dạng in hoa, gọi là kí hiệu hóa học.
Thí dụ: H, Ca, Al.
Giải: a/ - 2 C chỉ 2 nguyên tử Cacbon
Bài tập 3 SGK/20
a/ Các cách viết 2 C, 5 O, 3 Ca lần lượt chỉ ý gì ?
b/ - Ba nguyên tử Nitơ: 3 N
- Bẩy nguyên tử Canxi : 7 Ca
- Bốn nguyên tử Natri: 4 Na
- 5 O chỉ 5 nguyên tử Oxi
- 3 Ca chỉ 3 nguyên tử Canxi
b/ Hãy dùng chữ số và kí hiệu hóa học diễn đạt các ý sau : - Ba nguyên tử Nitơ
- Bảy nguyên tử Canxi
- Bốn nguyên tử Natri
Bài 4: Lấy bao nhiêu phần khối lượng của nguyên tử cacbon làm đơn vị cacbon? Nguyên tử khối là gì?
 
Bài 5: Hãy so sánh nguyên tử magie nặng hay nhẹ hơn bao nhiêu lần so với
a) nguyên tử cacbon
b) nguyên tử lưu huỳnh
c) nguyên tử nhôm
Mg = 24; C = 12; S = 32; Al = 23
 
Bài 6: Nguyên tử X nặng gấp hai lần nguyên tử nitơ. Tính nguyên tử khối và cho biết X thuộc nguyên tố nào? Viết kí hiệu hóa học của nguyên tố đó.
Lời giải:
Nguyên tử khối của N = 14 đvC
⇒ Nguyên tử khối của X = 2 x 14 = 28 (đvC)
Vậy X là nguyên tố silic (Si)
Bài 7: a) Theo giá trị khối lượng tính bằng gam của nguyên tử cacbon cho trong bài học, hãy tính xem một đơn vị cacbon tương ứng với bao nhiêu gam?
b) Khối lượng tính bằng gam của nguyên tử nhôm là A, B, C hay D?
A. 5,324.10-23g. B. 6,023.10-23g.
C. 4,482.10-23g. D. 3,990.10-23g.
 
Bài 8: Nhận xét sau đây gồm hai ý: Nguyên tử đơteri thuộc cùng nguyên tố hóa học với nguyên tử hiđro vì chúng đều có 1 proton trong hạt nhân". Cho sơ đồ thành phần cấu tạo của hai nguyên tử như hình vẽ bên
Hãy chọn phương án đúng trong số các phương án sau:
A. Ý (1) đúng, ý (2) sai.
B. Ý (1) sai, ý (2) đúng.
C. Cả hai ý đều sai.
D. Cả hai ý đều đúng.
BÀI VỀ NHÀ
- Bài 1, 2, 3, /20 (SGK).
- Bài 5.1; 5.2; 5.3/6 (SBT).
- Học thuộc KHHH của 1 số nguyên tố thường gặp trang 42 SGK
- Xem trước phần : Nguyên tử khối