SKKN VAT LI

phßng gi¸o dôc & ®µo t¹o huyÖn an l·o

tr­êng thcs quang trung

----------------

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

s¸ng kiÕn kinh nghiÖm

______________________________

  Sö dông thÝ nghiÖm nh­ thÕ nµo  trong gi¶ng d¹y VËt lý ®Ó giê häc cã hiÖu qu¶ h¬n?

 

 

 

 

 

 

 

 

   ng­êi thùc hiÖn   : Bïi §×nh §«ng

      tr­êng                : THCS Quang Trung

  

 

     N¨m häc 2007 - 2008  

 

®Æt vÊn ®Ò

Nh­ chóng ta biÕt thÕ giíi ®· b­íc sang thÕ kû 21 cïng víi sù ph¸t triÓn s©u réng cña khoa häc kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ. Tr­íc bèi c¶nh thÕ giíi ®ang tiÕn gÇn ®Õn mét nÒn kinh tÕ trong ph¹m vi toµn cÇu, sù ph¸t triÓn bïng næ cña c«ng nghÖ th«ng tin. ViÖt Nam còng trªn ®µ ph¸t triÓn vµ xem gi¸o dôc lµ c«ng cô m¹nh nhÊt ®Ó theo kÞp víi c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi.

 

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nghÞ quyÕt cña §¹i héi §¶ng vµ nhiÒu v¨n kiÖn kh¸c cña nhµ n­íc, cña Bé Gi¸o dôc- §µo t¹o ®Òu nhÊn manh viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p lµ mét nhiÖm vô quan träng cña tÊt c¶ c¸c cÊp häc vµ bËc häc ë n­íc ta, nh»m ®µo t¹o nh÷ng con ng­êi tÝch cùc, tù gi¸c, n¨ng ®éng s¸ng t¹o, cã n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, vËn dông kiÕn thøc vµo cuéc sèng. NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø 2 cña ban chÊp hµnh trung ­¬ng khãa VIII vÒ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu trong gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®· chØ râ: “ §æi míi m¹nh mÏ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc - ®µo t¹o, kh¾c phôc lèi truyÒn thô mét chiÒu, rÌn luyÖn thµnh nÕp t­ duy s¸ng t¹o cña ng­êi häc.

Tõng b­íc ¸p dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn vµ ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i  vµo qu¸ tr×nh d¹y häc, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn vµ thêi gian tù häc, tù nghiªn cøu cña häc sinh , ....”.

N¨m häc 2007 – 2008 lµ n¨m thø s¸u thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña ngµnh Gi¸o dôc §µo t¹o lµ: Ph¶i thùc hiÖn ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y tõ ph­¬ng ph¸p d¹y häc "cò – thô ®éng ” thÇy ®äc – trß chÐp” sang ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y tÝch cùc – chñ ®éng, s¸ng t¹o theo h­íng “Ph¸t huy trÝ lùc cña häc sinh, lÊy häc sinh lµm trung t©m”. Còng nh­ hÕt thÇy c¸c thÇy c« gi¸o kh¸c trong 4 n¨m häc qua nhãm gi¸o viªn d¹y VËt lý tr­êng THCS Quang Trung chóng t«i t«i còng ®· tr¨n trë, t×m tßi, tõng b­íc thùc hiÖn viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y theo yªu cÇu cña ngµnh gi¸o dôc ®Ò ra bëi chóng ta ®Òu bÕt ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n vµ quan träng nh»m truyÒn ®¹t kiÕn thøc tíi häc sinh ®¹t hiÖu qu¶ tèt nhÊt. Ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp, khoa häc sÏ lµ con ®­êng gióp häc sinh tiÕp thu kiÕn thøc mét c¸ch hiÖu qu¶, ph¸t huy trÝ lùc cña ng­êi häc. Mçi cÊp häc, mçi bé m«n ®Òu ph¶i cã mét ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp vµ ph¶i kh«ng ngõng ®æi míi, hoµn thiÖn vµ ®©y còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè, ®éng lùc nh»m kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc toµn diÖn cho häc sinh hiÖn nay.

Tr­íc yªu cÇu cÊp b¸ch ®ã, gi¸o viªn bËc trung häc c¬ së nãi riªng vµ ®éi ngò nhµ gi¸o viªn nãi chung, lu«n häc hái t×m ra  c¸c biÖn ph¸p gi¶ng d¹y tèt nhÊt gióp häc sinh tham gia mét c¸ch  tÝch cùc chñ ®éng vµo häc tËp ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. Tõ ®ã häc sinh thÊy thÝch ®­îc häc m«n häc nãi chung còng nh­ bé m«n VËt lý nãi riªng vµ ham muèn kh¸m ph¸ tri  thøc nh©n lo¹i.

Tõ nh÷ng suy nghÜ, trªn t«i ®· nghiªn cøu trao ®æi víi c¸c nhãm bé m«n còng nh­ víi gi¸o viªn d¹y bé m«n VËt lý vÒ vÊn ®Ò khai th¸c c¸c thÝ nghiÖm trong c¸c giê häc vËt lý, nhÊt lµ thÝ nghiÖm vËt lý 7. §©y lµ khèi líp mµ b­íc ®Çu c¸c em ®· ®­îc lµm quen víi ph­¬ng ph¸t ®æi míi trong d¹y häc, ®ã lµ ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi ®Ó cã thÓ n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ trong viÖc tiÕp thu kiÕn thøc cña häc sinh. Trong chuyªn ®Ò nµy t«i muèn ®Ò cËp ®Õn viÖc sö dông thÝ nghiÖm nh­ thÕ nµo  trong gi¶ng d¹y VËt lý ®Ó giê häc cã hiÖu qu¶ h¬n?

B - Néi dung

I . C¬ së lý luËn

Quy luËt cña qu¸ tr×nh d¹y häc lµ tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t­ duy tr×u t­îng, song qu¸ tr×nh nhËn thøc ®ã ®¹t hiÖu qu¶ cao hay kh«ng cßn phô thuéc vµo ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña thÇy vµ qu¸ tr×nh tiÕp thu kiÕn thøc cña trß.

VËt lý lµ mét trong nh÷ng m«n häc cã ­u thÕ trong viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh, trong ®ã s¸ch gi¸o khoa lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng tiÖn  thÓ hiÖn ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc. Trong ch­¬ng tr×nh vËt lý 6, häc sinh ®· nhiÒu lÇn tËp ®­a ra “Dù ®o¸n” vµ ®­îc gi¸o viªn h­íng dÉn lµm thÝ nghiÖm ®Ó kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña dù ®o¸n. §Õn líp 7 ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®ã cÇn ®­îc ph¸t triÓn vµ n©ng cao h¬n cÇn h­íng dÉn häc sinh th­êng xuyªn ®­a ra nhiÒu dù ®o¸n kh¸c nhau vÒ cïng mét hiÖn t­îng vµ tù lùc ®Ò xuÊt c¸c ph­¬ng ¸n lµm thÝ nghiÖm  ®Ó kiÓm tra dù ®o¸n. §Æc biÖt trong ch­¬ng tr×nh vËt lý 7 cã sö dông nhiÒu ®Õn ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm, tiÕp tôc rÌn luyÖn cho häc sinh kÜ  n¨ng lµm thÝ nghiÖm vµ tõ  thÝ nghiÖm rót ra kiÕn thøc cña bµi häc. Bªn c¹nh viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm cÇn ph¶i sö dông ph­¬ng ph¸p suy luËn l«gic míi cã thÓ rót ra kÕt luËn khoa häc. Ch¼ng h¹n nh­ c¨n cø vµo quan s¸t thÝ nghiÖm, rót ra ®­îc c¸c d¹ng gièng nhau cho nhiÒu tr­êng hîp, d¹ng ®Æc biÖt cña  mét tr­êng hîp , x¸c ®Þnh mèi quan hÖ  ®Þnh l­îng gi÷a c¸c hiÖn t­îng, xö lÝ sù chªnh lÖch gi÷a c¸c sè liÖu ¸p dông luËn 3 ®o¹n ®Ó suy ra hÖ qu¶

II . C¬ së thùc tiÔn

Tr­íc ®©y trong khi gi¶ng d¹y c¸c m«n häc gi¸o viªn chØ chó träng ®Õn khèi l­îng kiÕn thøc cÇn truyÒn ®¹t mµ coi nhÑ ph­¬ng ph¸p häc tËp vµ nghiªn cøu mang tÝnh ®Æc thï cña tõng m«n . VËt lý lµ m«n khoa häc thùc nghiÖm thÕ nh­ng  t×nh tr¹ng phæ biÕn hiÖn nay vÉn lµ :

-         HÇu hÕt c¸c bµi  d¹y  ch­a cã ®ñ dông cô thÝ nghiÖm cÇn thiÕt  cho häc sinh .

-         KÜ n¨ng lµm thÝ nghiÖm cña häc sinh vÉn cßn h¹n chÕ .

-         Dông cô thÝ nghiÖm cßn thiÕu  hoÆc kh«ng ®ång bé, chÊt l­îng kÐm .

-         HÇu hÕt c¸c tr­êng ®Òu ch­a cã c¸n bé phô tr¸ch phßng thÝ nghiÖm  ®­îc ®µo t¹o cã chuyªn m«n.

VÒ c¬ b¶n viÖc sö dông thÝ nghiÖm VËt lÝ ë tr­êng trung häc c¬ së vÉn cßn h¹n chÕ , ch­a ph¸t huy hÕt ®­îc tÝnh ®éc lËp s¸ng t¹o cña häc sinh . Trong khi ®ã l­îng kiÕn thøc trong s¸ch gi¸o khoa lu«n ®­îc bæ sung chØnh lÝ cho kÞp víi sù ph¸t triÓn cña thêi ®¹i .

Tõ nh÷ng nguyªn nh©n trªn ®Én ®Õn chÊt l­îng cña bé m«n ch­a ®­îc tèt. Do ®ã trong 4 gi¶i ph¸p ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc vËt lÝ ë tr­êng trung häc c¬ së th× gi¶i ph¸p “ PhÊn ®Êu lµm ®Çy ®ñ, cã chÊt l­îng c¸c thÝ nghiÖm trªn  líp lµ gi¶i ph¸p ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu” (Theo tµi liÖu “§æi míi ph­¬ng ph¸t d¹y häc” cña t¸c gi¶ TrÇn KiÒu )

Chó träng viÖc sö dông ®å dïng d¹y häc vµ dông cô thÝ nghiÖm ë tÊt c¶ c¸c m«n häc trong c¸c tiÕt d¹y cña gi¸o viªn. C¸c tiÕt vËt lý còng nh­ c¸c tiÕt häc kh¸c nhÊt lµ c¸c m«n KHTN, thÝ nghiÖm ThÇy cÇn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c em häc sinh ®­îc tù tay lµm thÝ nghiÖm, tù m×nh quan s¸t, ®o ®¹c vµ rót ra nhËn xÐt, kÕt luËn (tøc lµ ®­îc tr¶i nghiÖm trong thùc tÕ) c¸c em häc sinh häc tËp høng thó h¬n ph¸t huy ®­îc tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña c¸c em, kÕt qu¶ häc tËp ®¹t cao h¬n rÊt nhiÒu.

Trong ch­¬ng tr×nh VËt lÝ 7 víi ®Ò tµi Quang häc - ©m häc - §iÖn häc, c¸c phÇn nµy hÇu nh­ bµi nµo còng cã thÝ nghiÖm. Tõ c¸c thÝ nghiÖm häc sinh h×nh thµnh kh¸i niÖm. VÝ dô : nguån s¸ng, sù ph¶n x¹ ¸nh s¸ng.... Còng tõ c¸c thÝ nghiÖm häc sinh nhËn biÕt ®­îc sù dao ®éng cña mét sè nguån ©m, ph¸t hiÖn sù truyÒn ©m trong chÊt r¾n, chÊt láng, chÊt khÝ ...

Trong c¸c phÇn nµy, chñ yÕu lµ c¸c thÝ nghiÖm biÓu diÔn h×nh thµnh tri thøc míi vµ mét vµi thÝ nghiÖm chøng minh. ThÝ nghiÖm kiÓm tra ®ãng vai trß khai th¸c s©u kiÕn thøc biÕn kiÕn thøc thµnh kü n¨ng kü x¶o vËn dông vµo gi¶i bµi tËp.

§Ó khai th¸c c¸c thÝ nghiÖm lµm ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh mét c¸ch cao nhÊt cÇn cã mét sè biÖn ph¸p sau:

III. Nh÷ng biÖn ph¸p thùc hiÖn.

  VËt lÝ lµ m«n khoa häc thùc nghiÖm, c¸c tri thøc vËt lÝ ho¸ lµ sù kh¸i qu¸t ho¸ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm vµ c¸c hiÖn t­îng diÔn ra trong ®êi sèng. Dùa trªn c¸c thÝ nghiÖm häc sinh thùc hiÖn ®­îc c¸c thao t¸c t­ duy ®Ó tiÕp thu tri thøc míi. Bµi häc cã thÝ nghiÖm kÝch thÝch ãc tß mß kh¸m ph¸ khoa häc, ham hiÓu biÕt, rÌn luyÖn ãc ®éc lËp suy nghÜ vµ t­ duy s¸ng t¹o cho häc sinh.

Sau ®©y t«i xin ®­îc chia sÎ mét sè kinh nghiÖm còng nh­ ®­îc trao ®æi víi c¸c ®ång nghiÖp vÒ biÖn ph¸p tæ chøc häc sinh tiÕp thu kiÕn thøc vµ ®Æc biÖt lµ viÖc lµm thÝ nghiÖm ®Ó ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ trong bµi häc:

1.ChuÈn bÞ thÝ nghiÖm

Nãi chung thÝ nghiÖm ph¶i kÝch thÝch ®­îc høng thó ãc s¸ng t¹o cña häc sinh. Muèn ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã gi¸o viªn ph¶i t×m hiÓu thËt kü néi dung bµi d¹y, c¸c thÝ nghiÖm sÏ lµm.

VÝ dô: khi nghiªn cøu ¶nh cña mét vËt t¹o bëi g­¬ng ph¼ng tøc lµ ph¶i tr¶ lêi ®­îc c©u hái: ¶nh cña mét vËt t¹o bëi g­¬ng ph¼ng cã høng ®­îc trªn mµn ch¾n kh«ng? Tõ ®ã gi¸o viªn x¸c ®Þnh râ môc ®Ých thÝ nghiÖm, lùa chän c¸c dông cô thÝ nghiÖm cÇn thiÕt cho phï hîp. C¸c dông cô thÝ nghiÖm ph¶i ®¬n gi¶n dÔ lµm vµ chÊt l­îng tèt ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c cao.

Trong qu¸ tr×nh gi¸o dôc rÊt cÇn cã ãc s¸ng t¹o cña gi¸o viªn ®Ó cã ®­îc c¸c dông cô thÝ nghiÖm phï hîp, v× kh«ng ph¶i dông cô thÝ nghiÖm nµo còng cã vµ còng ho¹t ®éng tèt, nhiÒu khi gi¸o viªn ph¶i tù t¹o ra c¸c dông cô thÝ nghiÖm phôc phô cho gi¶ng d¹y.

§Ó kÝch thÝch thÞ gi¸c gi¸o viªn còng cÇn ph¶i chän c¸c thÝ nghiÖm cã ®å dïng mµu s¾c t­¬ng ph¶n “b¾t m¾t” gióp häc sinh quan s¸t tèt h¬n.

ThÝ nghiÖm thµnh c«ng tøc lµ ph¶i ®­îc chuÈn bÞ kü, lµm ®i lµm l¹i nhiÒu lÇn nÕu thÊt b¹i sÏ ph¸ vì tiÕn tr×nh bµi häc g©y t©m lÝ hoang mang thÊt väng ®èi víi häc sinh. §iÒu kh«ng thÓ thiÕu ®­îc lµ gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ hÖ thèng c©u hái h­íng dÉn häc sinh quan s¸t hiÖn t­îng, ph©n tÝch kÕt qu¶ thÝ nghiÖm vËn dông c¸c kiÕn thøc cã liªn quan ®Ó ®i ®Õn tri thøc míi mét c¸ch logic.

2. TiÕn hµnh thÝ nghiÖm.

*B­íc 1: Thu thËp th«ng tin

Gi¸o viªn h­íng cho häc sinh quan s¸t c¸c sù kiÖn, hiÖn t­îng, thÝ nghiÖm, t×m ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt tõ thùc tÕ, s¸ch gi¸o khoa, b¸o....

LËp kÕ ho¹ch kh¸m ph¸ thiÕt kÕ thÝ nghiÖm, lùa chän dông cô thiÕt bÞ thÝ nghiÖm, chØ ra ®¹i l­îng cÇn ®o, nh÷ng ®iÒu cÇn x¸c ®Þnh trong thÝ nghiÖm, chØ ra nh÷ng yÕu tè cÇn gi÷ nguyªn, kh«ng thay ®æi khi lµm thÝ nghiÖm.

TiÕn hµnh thÝ nghiÖm: Bè trÝ l¾p ®Æt dông cô thiÕt bÞ thÝ nghiÖm; thùc hiÖn thÝ nghiÖm theo h­íng dÉn, thay ®æi ph­¬ng ¸n thÝ nghiÖm nÕu kÕt qu¶ kh«ng phï hîp víi vÊn ®Ò ®Æt ra

Ghi kÕt qu¶ kh¸m ph¸. §äc sè chØ cña c¸c dông cô thÝ nghiÖm ë møc ®é cÈn thËn vµ chÝnh x¸c cÇn thiÕt, lËp b¶ng kÕt qu¶, biÓu diÔn kÕt qu¶ b»ng ®å thÞ , s¬ ®å ......

*B­íc 2: Xö lÝ th«ng tin

VÝ dô nh­ : lËp b¶ng, biÓu, vÏ ®å thÞ theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau, tõ ®ã ph©n tÝch d÷ liÖu, kÕt qu¶ thÝ nghiÖm vµ nªu ý nghÜa cña chóng. T×m quy luËt tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm tõ biÓu b¶ng ®å thÞ. Ph©n lo¹i dÊu hiÖu gièng nhau, kh¸c nhau, nhËn biÕt nh÷ng dÊu hiÖu b¶n chÊt cña nh÷ng nhãm ®èi t­îng ®· quan s¸t......, so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp d÷ liÖu vµ rót ra kÕt luËn

*B­íc 3:Th«ng b¸o kÕt qu¶ lµm viÖc

M« t¶ l¹i nh÷ng thÝ nghiÖm ®· lµm, tr×nh bµy, gi¶i thÝch nh÷ng viÖc ®· lµm b»ng lêi, b»ng h×nh vÏ hoÆc b»ng ®å thÞ...nªu kÕt luËn ®· t×m thÊy ®­îc.

*B­íc 4: VËn dông ghi nhí kiÕn thøc

VËn dông gi¶i c¸c bµi tËp( ®Þnh tÝnh, ®Þnh l­îng, thùc nghiÖm) lµm ®å ch¬i, dông cô häc tËp....,häc thuéc lßng.

Trong mçi tiÕt d¹y cã thÝ nghiÖm, gi¸o viªn cã thÓ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau(cã thÓ gi¸o viªn thùc hiÖn, cã thÓ gi¸o viªn ®iÒu khiÓn häc sinh thùc hiÖn mét vµi phÇn, cã thÓ ®Ó häc sinh tù thùc hiÖn hoµn toµn.....)

VÝ dô : ë bµi “Sù truyÒn ¸nh s¸ng”

Khi nghiªn cøu vÒ ®­êng truyÒn ¸nh s¸ng ®Çu tiªn gi¸o viªn ph¶i yªu cÇu häc sinh ®äc s¸ch gi¸o khoa ®Ó thu thËp th«ng tin ®Ó t×m hiÓu môc ®Ých cña thÝ nghiÖm,  dông cô thÝ nghiÖm vµ c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm. Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh bè trÝ thÝ nghiÖm nh­ h×nh 2.1 trong SGK vµ quan s¸t ¸nh s¸ng ph¸t ra tõ d©y tãc ®Ìn pin b»ng èng th¼ng vµ èng cong sau ®ã yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi c©u hái: ¸nh s¸ng tõ d©ytãc ®Ìn pin truyÒn trùc tiÕp ®Õn m¾t ta  theo èng th¼ng hay èng cong?

§Ó tr¶ lêi ®­îc c©u hái nµy häc sinh ph¶i tù lµm thÝ nghiÖm, quan s¸t t×m tßi ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cho quan niÖm ®­êng truyÒn cña ¸nh s¸ng. TiÕp theo yªu cÇu häc sinh xö lÝ th«ng tin b»ng  thÝ nghiÖm kتm tra( bè trÝ thÝ nghiÖm nh­ h×nh 2.2 SGK) víi thÝ nghiÖm nµy häc sinh kiÓm tra xem khi kh«ng dïng èng ¸nh s¸ng cã truyÒn ®i theo ®­êng th¼ng kh«ng? ViÖc xö lÝ th«ng tin nµy ®ßi hái häc sinh ph¶i suy nghÜ t×m tßi, tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, lùa chän th«ng tin ®· thu thËp ë thÝ nghiÖm h×nh 2.1 ®Ó t×m ra lêi gi¶i ®¸p ®óng vÒ ®­êng truyÒn cña ¸nh s¸ng. Tõ ®ã häc sinh ph¶i hoµn thµnh ®­îc phÇn kÕt luËn trong SGK(§­êng truyÒn cña ¸nh s¸ng trong kh«ng khÝ lµ ®­êng th¼ng)

§Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ c¸c thÝ nghiÖm häc sinh tù t×m tßi kiÕn thøc mét c¸ch chñ ®éng s¸ng t¹o. §iÒu v« cïng quan träng lµ gi¸o viªn ph¶i biÕt kÕt hîp thÝ nghiÖm víi hÖ thèng c©u hái dÉn d¾t. ë ch­¬ng II phÇn ¢m häc hÇu hÕt c¸c thÝ nghiÖm biÓu diÔn vµ thÝ nghiÖm kiÓm chøng ®Ó x©y dùng vµ më réng kiÕn thøc. VÝ dô bµi “Nguån ©m” ngoµi c¸c dông cô nh­ d©y cao su, trèng, ©m thoa....gi¸o viªn cã thÓ t¹o thªm mét thÝ nghiÖm nh¹c cô (®µn èng nghÞªm) vµ h­íng cho häc sinh tù lµm vµ kiÓm tra ®­îc kÕt luËn. Víi thÝ nghiÖm cñng cè nµy häc sinh sÏ rÊt høng thó vµ n¾m v÷ng ®­îc ®Æc ®iÓm cña nguån ©m ®ã lµ “VËt dao ®éng ph¸t ra ©m”. Cã lµm ®­îc nh­ vËy theo t«i ®· ®¹t ®­îc môc ®Ých ®Æt ra.

3. Trao ®æi ë tæ nhãm

Ngoµi sù nç lùc cña b¶n th©n mçi gi¸o viªn cÇn tÝch cùc häc hái, trao ®æi dù giê b¹n nhÊt lµ giao l­u chuyªn m«n, c¸c giê d¹y tèt d¹y giái ë tr­êng b¹n. §Æc biÖt trong tr­êng hµng tuÇn tæ chøc mét buæi sinh häat chuyªn m«n cña nhãm, tæ nh­ ®¨ng ký d¹y tèt, th¶o luËn vÒ viÖc vËn dông ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y vµo tõng tiÕt häc. Bµn b¹c trong tæ vÒ c¸ch thøc s¸ng t¹o c¸c thÝ nghiÖm trong tõng bµi d¹y. Nhê ®ã mµ kü n¨ng thÝ nghiÖm vµ chÊt l­îng gi¶ng d¹y ®­îc n©ng nªn râ rÖt.

 

IV. ¸p dông vµo mét tr­êng hîp cô thÓ.

                       TiÕt 11: Bµi 10- Nguån ©m

I/ Môc tiªu:

1.KiÕn thøc.

- Nªu ®­îc ®Æc ®iÓm chung cña c¸c nguån ©m

- NhËn biÕt ®­îc mét sè nguån ©m trong ®êi sèng.

2. Kü n¨ng.

Quan s¸t thÝ nghiÖm kiÓm chøng ®Ó rót ra ®Æc ®iÓm cña nguån ©m lµ dao ®éng.

3. Th¸i ®é.

Yªu thÝch m«n häc

II/ ChuÈn bÞ:

* §èi víi mçi nhãm häc sinh.

- Mét sîi d©ycao su m¶nh

- Mét th×a vµ mét cèc thuû tinh máng

- Mét ©m thoa vµ mét bóa cao su

* §èi víi gi¸o viªn.

- èng nghiÖm hoÆc lä nhá

- Vµi ba d¶i l¸ chuèi

- “Bé ®µn èng nghiÖm” gåm 7 èng nghiÖm ®· ®­îc c¸c tæ ®æ n­íc víi c¸c mùc kh¸c nhau.

 

 

 

III. Tæ chøc ho¹t ®éng d¹y vµ häc.

ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh

Néi dung

*Ho¹t ®éng 1: (5ph) Tæ chøc t×nh huèng häc tËp GV: Yªu cÇu häc sinh t×m hiÓu môc tiªu cña ch­¬ng II. GV: Ch­¬ng ©m häc nghiªn cøu c¸c hiÖn t­îng g×? HS: §äc mëbµi vµ nªu môc ®Ých cña bµi GV: VËy ©m thanh ®­îc t¹o ra nh­ thÕ nµo ta nghiªn cøu bµi h«m nay. *Ho¹t ®éng 2: NhËn biÕt nguån ©m (10ph) GV: Yªu cÇu häc sinh ®äc th«ng tin C1 vµ gi÷ yªn lÆng 1phót ®Ó tr¶ lêi c©u hái C1. GV: Th«ng b¸o (vËt ph¸t ra ©m gäi lµ nguån ©m) HS: LÊy vÝ dô vÒ nguån ©m(3 em) HS: Tr¶ lêi c©u hái C2 *Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu ®Æc ®iÓm chung cña nguån ©m(20 ph)   ThÝ nghiÖm 1: GV: Yªu cÇu häc sinh nghiªn cøu thÝ nghiÖm H10.1 SGK vµ yªu cÇu häc sinh cho biÕt môc ®Ých thÝ nghiÖm vµ ®äc C3. HS: Nªu dông cô thÝ nghiÖm vµ c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm. GV: Tæ chøc ho¹t ®éng nhãm vµ yªu cÇu c¸c nhãm lµm thÝ nghiÖm(võa l¾ng nghe võa quan s¸t) GV: Theo dâi gióp ®ì nh÷ng nhãm yÕu. ThÝ nghiÖm 2: H10.2 SGK. Thay cèc b»ng trèng GV: Yªu cÇu häc sinh ®äc th«ng tin trong SGK vµ lµm thÝ nghiÖm nh­ H10.2 SGK GV: Yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi c©u hái sau: Ph¶i kiÓm tra nh­ thÕ nµo ®Ó biÕt mÆt trèng cã rung ®éng kh«ng? HS: Tr¶ lêi c©u hái C4 SGK GV: Th«ng b¸o: Sù rung ®éng qua l¹i vÞ trÝ c©n b»ng cña vËt gäi lµ dao ®éng. ThÝ nghiÖm 3: GV: Yªu cÇu häc sinh quan s¸t H10.3 SGK vµ tiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm. HS: Lµm thÝ nghiÖm. Gâ vµo mét nh¸nh cña ©m thoa, l¾ng nghe, quan s¸t vµ tr¶ lêi c©u hái C5 SGK GV: Yªu cÇu häc sinh t×m ph­¬ng ¸n kiÓm tra  sù dao ®éng cña ©m thoa. HS: §­a ra ph­¬ng ¸n kiÓm tra, sê nhÑ tay vµo mét nh¸nh cña ©m thoa. GV: Qua c¸c thÝ nghiÖm trªn em h·y cho biÕt lµm thÕ nµo ®Ó vËt ph¸t ra ©m? GV: B»ng c¸ch nµo ®Ó kiÓm tra vËt ®ã cã dao ®éng kh«ng? HS: Tr¶ lêi c©u hái vµ hoµn thµnh kÕt luËn trong SGK * Ho¹t ®éng 4: VËn dông cñng cè h­íng dÉn vÒ nhµ. 1/ VËn dông. GV: Yªu cÇu häcc sinh th¶o luËn vµ tr¶ lêi C6, C7, C8. HS: NhËn xÐt. GV: Gäi häc sinh lµm thÝ nghiÖm cñng cè  sau ®ã tr¶ lêi c©u hái C9 SGK 2/ Cñng cè GV:C¸c vËt ph¸t ra ©m cã chung ®Æc ®iÓm g×? HS: ®äc phÇn cã thÓ em ch­a biÕt GV: Bé phËn nµo trong cæ ph¸t ra ©m( cæ häng  ph¸t ra ©m do d©y ©m thanh trong cæ dao ®éng) HS: Nªu ph­¬ng ¸n kiÓm tra (§Æt tay vµo s¸t ngoµi cæ häng) 3/ H­íng dÉn vÒ nhµ. Häc bµi vµ lµm bµi tËp 10.1 ®Õn 10.5 SBT. Lµm l¹i c¸c thÝ nghiÖm trong ®iÒu kiÖn cô thÓ (ë gia ®×nh), quan s¸t sù c¸c vËt khi ph¸t ra ©m. §äc tr­íc bµi häc sau, chó ý ®Õn c¸c thÝ nghiÖm, liªn hÖ víi thùc tiÔn cuéc sèng

I. NhËn biÕt nguån ©m       VËt ph¸t ra ©m gäi lµ nguån ©m VÝ dô: Trèng, d©y cao su       II. C¸c nguån ©m cã chung ®Æc ®iÓm g×? ThÝ nghiÖm 1: H10.1(SGK)                             ThÝ nghiÖm 2: H10.2 SGK                           ThÝ nghiÖm 3: H10.3 SGK                                       KÕt luËn: Khi ph¸t ra ©m c¸c vËt ®Òu dao ®éng (rung ®éng) III. VËn dông C6 , C7, C8

Qua viÖc ¸p dông ®Ò tµi trªn vµo gi¶ng d¹y, chóng t«I (nhãm VËt Lý) ®· theo dâi  vµ tiÕn hµnh kh¶o s¸t chÊt l­îng häc sinh häc m«n VËt lý vµ thu ®­îc kÕt qu¶ t­¬ng ®èi kh¶ quan, cô thÓ nh­:

	Kh¶o s¸t ®Çu n¨m			Kh¶o s¸t gi÷a k× I
Líp	§iÓm Kh¸ - Giái	§iÓm T.b×nh	§iÓm YÕu-KÐm	§iÓm Kh¸ - Giái	§iÓm T.b×nh	§iÓm YÕu-KÐm
7A	32%	40%	28%	42%	52%	0
7B	31%	42%	27%	43.5%	46.5%	0
7C	31%	40.5%	28.5%	41.2%	47.5%	0

Nh­ vËy , so víi ®Çu n¨m th× tû lÖ % häc sinh tiÕp thu vµ hiÓu bµi ngay t¹i líp t¨ng lªn râ rÖt, tû lÖ kh¸ giái t¨ng,  gi¶m tû lÖ häc sinh trung b×nh vµ kh«ng cã häc sinh yÕu kÐm, ®iÒu ®¸ng kÓ h¬n c¶ lµ tÝnh n¨ng ®éng vµ kh¶ n¨ng tù lËp cña c¸c em thÓ hiÖn kh¸ roc rÖt, quan hÖ thÇy trß trë lªn gÇn gòi h¬n. Trong giê häc kho¶ng c¸ch gi÷a thÇy vµ trß ®­îc thu hÑp. Häc sinh m¹nh d¹n hái thÇy, tr×nh bµy quan ®iÓm vµ lËp tr­êng cña m×nh, më réng giao tiÕp vµ t­ duy cña c¸c em.

Qua viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®æi míi trªn, chóng t«i ®· rót ra mét sè bµi häc sau:

C. Bµi häc rót ra.

ViÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc. Tuy nhiªn còng gièng nh­ c¸c ho¹t ®éng kh¸c trong nhµ tr­êng nh©n tè quyÕt ®Þnh vÉn lµ ®éi ngò gi¸o viªn. Theo t«i ng­êi thÇy ph¶i cã nhËn thøc ®óng, yªu nghÒ, ch¨m chØ cã sù chuÈn bÞ kÜ ( sau  khi ®· nghiªn cøu kÜ bµi d¹y) c¸c thÝ nghiÖm ph¶i ®­îc thÇy chñ ®éng tiÕn hµnh tr­íc nhiÒu lÇn, víi c¸c ph­¬ng thøc kh¸c nhau ®Ó chän ra ph­¬ng ph¸p hay nhÊt, häc sinh dÔ ¸p dông khai th¸c ®­îc tèt kiÕn thøc tõ c¸c thÝ nghiÖm nµy, häc sinh ph¶i tù m×nh ®­îc lµm c¸c thÝ nghiÖm, ng«n ng÷ cña thÇy ph¶i trong s¸ng, chÝnh x¸c, tr×nh bµy ng¾n gän xóc tÝch ®Ó häc sinh tiÕp thu bµi nhanh. Bªn c¹nh ®ã ng­êi thÇy ph¶i lu«n t×m tßi, s¸ng t¹o, häc tËp, l¾ng nghe ý kiÕn gãp ý cña ®ång nghiÖp, rót ra kiÕn thøc mang tÝnh tinh ch¾c thùc tiÔn vµ vËn dông ph­¬ng ph¸p tèt nhÊt cho mçi bµi d¹y.

M«n VËt lÝ lµ m«n khoa häc thùc nghiÖm rÊt gÇn víi cuéc sèng ®ã lµ thuËn lîi nh­ng ®Ó khai th¸c hÕt hiÖu qu¶ cña tõng tiÕt häc theo t«i lµ v« cïng khã cho nªn ch¾c ch¾n trªn ®©y còng chØ lµ nh÷ng kinh nghiÖm nhá cña t«i còng nh­ cña nhãm VËt lý tr­êng THCS Quang Trung chóng t«i.

 RÊt mong ®­îc sù gãp ý ch©n thµnh cña c¸c ®ång nghiÖp

 Quang Trung, ngµy 25 th¸ng 12 n¨m 2007

 Ng­êi tr×nh bµy

 

 

                                                                                       TrÞnh V¨n D­¬ng

 

NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña H§ chÊm SKKN cÊp tr­êng:………………………………… ………………………………………………….. ………………………………………………….. ………………………………………………….. ………………………………………………….. ………………………………………………….. …………………………………………………...

NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña H§ chÊm SKKN cÊp huyÖn:………………………………… ………………………………………………….. ………………………………………………….. ………………………………………………….. ………………………………………………….. ………………………………………………….. …………………………………………………...

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Trang phô lôc

1. §Æt vÊn ®Ò                                                                             Trang 1
2. Néi dung                                                                                          2
3. C¬ së lý luËn                                                                                    2
4. c¬ së thùc tiÔn                                                                                  2
5. BiÖn ph¸p thùc hiÖn                                                                          3
6. ¸p dông vµo mét tr­êng hîp cô thÓ                                                  7

7. Bµi häc kinh nghiÖm                                                                         11