Đổi mới phương pháp dạy học tích cực

Phòng GD&ĐT Tân Thành Trƣờng THCS Lê Hồng Phong ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH A. Lí thuyết chuyên đề I. Lời nói đầu. Chuyên đề “Đổi mới phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh” nhằm cung cấp cho giáo viên những kiến thức và kĩ năng về đổi mới phương pháp dạy học tích cực. Việc đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp về phương tiện, cơ sở vật chất và tổ chức dạy học,

Thể loại Giáo án bài giảng Khác (Tin học)

Số trang 9

Ngày tạo 11/4/2016 5:07:48 PM +00:00

Loại tệp pdf

Kích thước

Tên tệp doi moi phuong phap day hoc tich cuc pdf

Download

Phòng GD&ĐT Tân Thành

Trƣờng THCS Lê Hồng Phong

ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC

PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH

A. Lí thuyết chuyên đề

I. Lời nói đầu.

Chuyên đề “Đổi mới phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học

sinh” nhằm cung cấp cho giáo viên những kiến thức và kĩ năng về đổi mới

phương pháp dạy học tích cực.

Việc đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp về phương

tiện, cơ sở vật chất và tổ chức dạy học, điều kiện về tổ chức, quản lý. Ngoài ra,

phương pháp dạy học còn mang tính chủ quan. Mỗi giáo viên với kinh nghiệm riêng

của mình cần xác định những phương hướng riêng để cải tiến phương pháp dạy học và

kinh nghiệm của cá nhân.

Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh toàn cầu hoá đặt ra những yêu cầu mới

đối với người lao động, do đó cũng đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục

thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực. Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi

mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa rời thực tiễn

sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính

chủ động, sáng tạo của người học. Định hướng quan trọng trong đổi mới PPDH là phát

huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác

làm việc của người học. Đó cũng là những xu hướng quốc tế trong cải cách PPDH ở

nhà trường phổ thông.

Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục

và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng

hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của

người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy

cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi

mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức

hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa

học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Để

thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29-

NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất của đổi mới phương pháp dạy học theo

định hướng phát triển năng lực người học và một số biện pháp đổi mới phương pháp

dạy học theo hướng này.

Sau khi đƣợc bồi dƣỡng theo chuyên đề, giáo viên sẽ :

a) Hình thành và phát triển những tri thức về phương pháp dạy học (PPDH)

phát huy tính tích cực của học sinh (HS) trong từng bài học.

b) Vận dụng được những kĩ năng dạy học tích cực vào dạy học các bài học ở

trong tài liệu SGK.

c) Tích cực và biết tổ chức tốt các hoạt động dạy học theo phương pháp phát

huy tính tích cực nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong từng bài học.

II - Nội dung

) Những vấn đề chung của PPDH phát huy tính tích cực của HS

Đổi mới phƣơng pháp dạy học nhằm phát triển năng lực của học sinh

Đổi mới phương pháp dạy học đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo

dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm

đến việc HS học được cái gì đến chỗ quan tâm HS vận dụng được cái gì qua việc học.

Để đảm bảo được điều đó, phải thực hiện chuyển từ phương pháp dạy học theo lối

"truyền thụ một chiều" sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng,

hình thành năng lực và phẩm chất. Tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan

hệ giáo viên - học sinh theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển

năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập những tri thức và kỹ năng riêng lẻ của các môn

học chuyên môn cần bổ sung các chủ đề học tập tích hợp liên môn nhằm phát triển

năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp.

) Vận dụng phương pháp phát huy tính tích cực của HS vào việc dạy học các

bài học cụ thể

Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của người học, hình thành và phát

triển năng lực tự học (sử dụng sách giáo khoa, nghe, ghi chép, tìm kiếm thông tin...),

trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo của tư duy. Có thể

chọn lựa một cách linh hoạt các phương pháp chung và phương pháp đặc thù của môn

học để thực hiện. Tuy nhiên dù sử dụng bất kỳ phương pháp nào cũng phải đảm bảo

được nguyên tắc “Học sinh tự mình hoàn thành nhiệm vụ nhận thức với sự tổ chức,

hướng dẫn của giáo viên”.

) Giáo viên cần chú trọng đến phương pháp và tiến trình lên lớp trong tiết học

cụ thể

Việc sử dụng phương pháp dạy học gắn chặt với các hình thức tổ chức dạy học.

Tuỳ theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những hình thức tổ

chức thích hợp như học cá nhân, học nhóm; học trong lớp, học ở ngoài lớp... Cần

chuẩn bị tốt về phương pháp đối với các giờ thực hành để đảm bảo yêu cầu rèn luyện

kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, nâng cao hứng thú cho người

học.

Cần sử dụng đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã qui định. Có

thể sử dụng các đồ dùng dạy học tự làm nếu xét thấy cần thiết với nội dung học và phù

hợp với đối tượng học sinh. Tích cực vận dụng công nghệ thông tin trong dạy học.

Việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực thể hiện qua

bốn đặc trưng cơ bản sau:

Dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, giúp học sinh tự khám

phá những điều chưa biết chứ không thụ động tiếp thu những tri thức được sắp đặt sẵn.

Giáo viên là người tổ chức và chỉ đạo học sinh tiến hành các hoạt động học tập phát

hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào các tình huống học tập

hoặc tình huống thực tiễn...

Chú trọng rèn luyện cho học sinh biết khai thác sách giáo khoa và các tài liệu học

tập, biết cách tự tìm lại những kiến thức đã có, suy luận để tìm tòi và phát hiện kiến

thức mới... Định hướng cho học sinh cách tư duy như phân tích, tổng hợp, đặc biệt

hoá, khái quát hoá, tương tự, quy lạ về quen… để dần hình thành và phát triển tiềm

năng sáng tạo.

Tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác, lớp học trở thành môi

trường giao tiếp GV - HS và HS - HS nhằm vận dụng sự hiểu biết và kinh nghiệm của

từng cá nhân, của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập chung.

Chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt tiến trình dạy

học thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập (đánh giá lớp học). Chú trọng phát triển kỹ

năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của học sinh với nhiều hình thức như theo lời

giải/đáp án mẫu, theo hướng dẫn, hoặc tự xác định tiêu chí để có thể phê phán, tìm

được nguyên nhân và nêu cách sửa chữa các sai sót.

B. Nội dung chuyên đề.

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÁT

HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH

I - MỤC TIÊU

. Kiến thức

Quán triệt những định hướng đổi mới của PPDH hiện nay.

Phân tích được cơ sở lí luận và thực tiễn của việc đổi mới PPDH.

Liệt kê được những đặc trưng cơ bản của PPDH phát huy tính tích cực, so sánh

với PPDH không phát huy tính tích cực.

Đánh giá được PPDH như thế nào được coi là PPDH phát huy tính tích cực.

Biết cách vận dụng PPDH phát huy tính tích cực vào dạy các tiết học.

. Kĩ năng

Vận dụng được cơ sở lí luận vào thiết kế bài học theo PPDH phát huy tính tích

cực.

Lựa chọn được PPDH phát huy tính tích cực, tài liệu học tập cũng như phương

tiện dạy học phù hợp với nội dung bài dạy.

Triển khai thực hành một số PPDH phát huy tính tích cực trong quá trình dạy

học của bản thân.

Có kĩ năng lập kế hoạch bài học và đánh giá giờ dạy của đồng nghiệp.

. Thái độ

Tự tin trong việc thực hiện PPDH phát huy tính tích cực.

Quyết tâm đổi mới cách thực hiện PPDH.

II - NỘI DUNG

. Đổi mới PPDH đƣợc hiểu nhƣ thế nào?

Đổi mới PPDH thực chất không phải là sự thay thế các PPDH cũ bằng một

loạt các PPDH mới. Về mặt bản chất, đổi mới PPDH là đổi mới cách tiến hành

các phương pháp, đổi mới các phương tiện và hình thức triển khai phương pháp

trên cơ sở khai thác triệt để ưu điểm của các phương pháp cũ và vận dụng linh

hoạt một số phương pháp mới nhằm phát huy tối đa tính tích cực, chủ động và

sáng tạo của người học. Như vậy, mục đích cuối cùng của đổi mới PPDH là làm

thế nào để HS phải thực sự tích cực, chủ động, tự giác, luôn trăn trở tìm tòi, suy

nghĩ và sáng tạo trong quá trình lĩnh hội tri thức và lĩnh hội cả cách thức để có

được tri thức ấy nhằm phát triển và hoàn thiện nhân cách của mình.

Những PPDH thường được sử dụng trước đây mà người ta vẫn gọi là PPDH

truyền thống, thí dụ phương pháp thuyết trình, phương pháp hỏi - đáp, vẫn đang

được thực hiện trong tất cả các giờ dạy của GV hiện nay. Nhưng nếu các

phương pháp này vẫn được tiến hành theo cái cách mà ở những thập niên trước

sử dụng thì chắc chắn nó trở nên kém hiệu quả. GV nên tập trung vào việc tổ

chức quá trình lĩnh hội kiến thức. Phương pháp thuyết trình sẽ trở nên tích cực

khi GV thuyết trình trong một lượng thời gian phù hợp và biết kết hợp một cách

nhuần nhuyễn, hợp lí và khoa học với các phương pháp khác để làm sao HS

thích thú và hào hứng hoạt động.

Những phương pháp có thể kết hợp với thuyết trình như: phương pháp minh

hoạ bằng sơ đồ biểu bảng hay vật thật, phương pháp hỏi - đáp với các câu hỏi

kích thích được tư duy người học, phương pháp nêu vấn đề, phương pháp tình

huống,... Tuy nhiên nếu những PPDH này không được tiến hành theo đúng ý

nghĩa và chức năng của nó thì chúng cũng không được gọi là PPDH tích cực.

Như vậy, đổi mới PPDH không phải là sự thay thế các phương pháp quen

thuộc hiện có bằng những phương pháp mới lạ. Thực chất chúng ta phải hiểu lại

cho đúng cách làm, cách

tiến hành các PPDH, và cách linh hoạt sáng tạo trong sử dụng nó ở những hoàn

cảnh và tình huống khác nhau để những PPDH có tác động tích cực đến người

học. Ngoài ra, cùng với sự phát triển của phương tiện dạy học, một số PPDH

hiện đại cần được bổ sung vào PPDH của GV.

. Cơ sở thực tiễn của đổi mới PPDH

Sự phát triển sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước đòi hỏi những

con người năng động, sáng tạo, tự lực, tự cường.

Thế giới đã chuyển sang thời kì kinh tế tri thức, cho nên đầu tư vào chất xám

sẽ là cách đầu tư hiệu quả nhất cho sự hưng thịnh của mỗi quốc gia. Cũng vì lí

do này mà nhu cầu học tập của người dân ngày càng nhiều, trình độ dân trí ngày

một tăng, xã hội học tập đang hình thành và phát triển...

Sự phát triển của khoa học công nghệ đã mở ra những khả năng và điều kiện

thuận lợi cho việc sử dụng phương tiện công nghệ thông tin vào quá trình dạy

học. Việc sử dụng có tính sư phạm những thành quả của khoa học công nghệ sẽ

làm thay đổi hiệu quả của quá trình dạy học, hiệu quả của việc sử dụng các

PPDH.

. Một số biện pháp đổi mới phƣơng pháp dạy học

.1.Cải tiến các phương pháp dạy học truyền thống

Đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là loại bỏ các phương pháp dạy học

truyền thống như thuyết trình, đàm thoại, luyện tập mà cần bắt đầu bằng việc cải tiến

để nâng cao hiệu quả và hạn chế nhược điểm của chúng. Để nâng cao hiệu quả của các

phương pháp dạy học này người giáo viên trước hết cần nắm vững những yêu cầu và

sử dụng thành thạo các kỹ thuật của chúng trong việc chuẩn bị cũng như tiến hành bài

lên lớp, kỹ thuật đặt các câu hỏi và xử lý các câu trả lời trong đàm thoại, hay kỹ thuật

làm mẫu trong luyện tập. Tuy nhiên, các phương pháp dạy học truyền thống có những

hạn chế tất yếu, vì thế bên cạnh các phương pháp dạy học truyền thống cần kết hợp sử

dụng các phương pháp dạy học mới, có thể tăng cường tính tích cực nhận thức của học

sinh trong thuyết trình, đàm thoại theo quan điểm dạy học giải quyết vấn đề.

.2.Kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học

Việc phối hợp đa dạng các phương pháp và hình thức dạy học trong toàn bộ quá

trình dạy học là phương hướng quan trọng để phát huy tính tích cực và nâng cao chất

lượng dạy học. Dạy học toàn lớp, dạy học nhóm, nhóm đôi và dạy học cá thể là những

hình thức xã hội của dạy học cần kết hợp với nhau, mỗi một hình thức có những chức

năng riêng. Tình trạng độc tôn của dạy học toàn lớp và sự lạm dụng phương pháp

thuyết trình cần được khắc phục, đặc biệt thông qua làm việc nhóm. Trong thực tiễn

dạy học ở trường trung học hiện nay, nhiều giáo viên đã cải tiến bài lên lớp theo hướng

kết hợp thuyết trình của giáo viên với hình thức làm việc nhóm, góp phần tích cực hoá

hoạt động nhận thức của học sinh. Tuy nhiên hình thức làm việc nhóm rất đa dạng,

không chỉ giới hạn ở việc giải quyết các nhiệm vụ học tập nhỏ xen kẽ trong bài thuyết

trình, mà còn có những hình thức làm việc nhóm giải quyết những nhiệm vụ phức hợp,

có thể chiếm một hoặc nhiều tiết học, sử dụng những phương pháp chuyên biệt như

phương pháp đóng vai, nghiên cứu trường hợp, dự án. Mặt khác, việc bổ sung dạy học

toàn lớp bằng làm việc nhóm xen kẽ trong một tiết học mới chỉ cho thấy rõ việc tích

cực hoá “bên ngoài” của học sinh. Muốn đảm bảo việc tích cực hoá “bên trong” cần

chú ý đến mặt bên trong của phương pháp dạy học, vận dụng dạy học giải quyết vấn

đề và các phương pháp dạy học tích cực khác.

.3.Vận dụng dạy học giải quyết vấn đề

Dạy học giải quyết vấn đề (dạy học nêu vấn đề, dạy học nhận biết và giải quyết

vấn đề) là quan điểm dạy học nhằm phát triển năng lực tư duy, khả năng nhận biết và

giải quyết vấn đề. Học được đặt trong một tình huống có vấn đề, đó là tình huống chứa

đựng mâu thuẫn nhận thức, thông qua việc giải quyết vấn đề, giúp học sinh lĩnh hội tri

thức, kỹ năng và phương pháp nhận thức. Dạy học giải quyết vấn đề là con đường cơ

bản để phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh, có thể áp dụng trong nhiều hình

thức dạy học với những mức độ tự lực khác nhau của học sinh. Các tình huống có vấn

đề là những tình huống khoa học chuyên môn, cũng có thể là những tình huống gắn

với thực tiễn. Trong thực tiễn dạy học hiện nay, dạy học giải quyết vấn đề thường chú

ý đến những vấn đề khoa học chuyên môn mà ít chú ý hơn đến các vấn đề gắn với thực

tiễn. Tuy nhiên nếu chỉ chú trọng việc giải quyết các vấn đề nhận thức trong khoa học

chuyên môn thì học sinh vẫn chưa được chuẩn bị tốt cho việc giải quyết các tình

huống thực tiễn. Vì vậy bên cạnh dạy học giải quyết vấn đề, lý luận dạy học còn xây

dựng quan điểm dạy học theo tình huống.

.4.Vận dụng dạy học theo tình huống

Dạy học theo tình huống là một quan điểm dạy học, trong đó việc dạy học được tổ

chức theo một chủ đề phức hợp gắn với các tình huống thực tiễn cuộc sống và nghề

nghiệp. Quá trình học tập được tổ chức trong một môi trường học tập tạo điều kiện cho

học sinh kiến tạo tri thức theo cá nhân và trong mối tương tác xã hội của việc học tập.

Các chủ đề dạy học phức hợp là những chủ đề có nội dung liên quan đến nhiều môn

học hoặc lĩnh vực tri thức khác nhau, gắn với thực tiễn. Trong nhà trường, các môn

học được phân theo các môn khoa học chuyên môn, còn cuộc sống thì luôn diễn ra

trong những mối quan hệ phức hợp. Vì vậy sử dụng các chủ đề dạy học phức hợp góp

phần khắc phục tình trạng xa rời thực tiễn của các môn khoa học chuyên môn, rèn

luyện cho học sinh năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, liên môn. Phương pháp

nghiên cứu trường hợp là một phương pháp dạy học điển hình của dạy học theo tình

huống, trong đó học sinh tự lực giải quyết một tình huống điển hình, gắn với thực tiễn

thông qua làm việc nhóm. Vận dụng dạy học theo các tình huống gắn với thực tiễn là

con đường quan trọng để gắn việc đào tạo trong nhà trường với thực tiễn đời sống, góp

phần khắc phục tình trạng giáo dục hàn lâm, xa rời thực tiễn hiện nay của nhà trường

phổ thông. Tuy nhiên, nếu các tình huống được đưa vào dạy học là những tình huống

mô phỏng lại, thì chưa phải tình huống thực. Nếu chỉ giải quyết các vấn đề trong

phòng học lý thuyết thì học sinh cũng chưa có hoạt động thực tiễn thực sự, chưa có sự

kết hợp giữa lý thuyết và thực hành.

.5.Vận dụng dạy học định hướng hành động

Dạy học định hướng hành động là quan điểm dạy học nhằm làm cho hoạt động trí

óc và hoạt động chân tay kết hợp chặt chẽ với nhau. Trong quá trình học tập, học sinh

thực hiện các nhiệm vụ học tập và hoàn thành các sản phẩm hành động, có sự kết hợp

linh hoạt giữa hoạt động trí tuệ và hoạt động tay chân. Đây là một quan điểm dạy học

tích cực hoá và tiếp cận toàn thể. Vận dụng dạy học định hướng hành động có ý nghĩa

quan trong cho việc thực hiện nguyên lý giáo dục kết hợp lý thuyết với thực tiễn, tư

duy và hành động, nhà trường và xã hội. Dạy học theo dự án là một hình thức điển

hình của dạy học định hướng hành động, trong đó học sinh tự lực thực hiện trong

nhóm một nhiệm vụ học tập phức hợp, gắn với các vấn đề thực tiễn, kết hợp lý thuyết

và thực hành, có tạo ra các sản phẩm có thể công bố. Trong dạy học theo dự án có thể

vận dụng nhiều lý thuyết và quan điểm dạy học hiện đại như lý thuyết kiến tạo, dạy

học định hướng học sinh, dạy học hợp tác, dạy học tích hợp, dạy học khám phá, sáng

tạo, dạy học theo tình huống và dạy học định hướng hành động.

.6.Tăng cường sử dụng phương tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lý hỗ trợ

dạy học

Phương tiện dạy học có vai trò quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy

học, nhằm tăng cường tính trực quan và thí nghiệm, thực hành trong dạy học. Hiện

nay, việc trang bị các phương tiện dạy học mới cho các trường phổ thông từng bước

được tăng cường. Tuy nhiên các phương tiện dạy học tự làm của giáo viên luôn có ý

nghĩa quan trọng, cần được phát huy. Đa phương tiện và công nghệ thông tin vừa là

nội dung dạy học vừa là phương tiện dạy học trong dạy học hiện đại. Bên cạnh việc sử

dụng đa phương tiện như một phương tiện trình diễn, cần tăng cường sử dụng các phần

mềm dạy học cũng như các phương pháp dạy học sử dụng mạng điện tử (E-Learning),

mạng trường học kết nối.

.7.Sử dụng các kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực và sáng tạo

Kỹ thuật dạy học là những cách thức hành động của của giáo viên và học sinh

trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học.

Các kỹ thuật dạy học là những đơn vị nhỏ nhất của phương pháp dạy học. Có những

kỹ thuật dạy học chung, có những kỹ thuật đặc thù của từng phương pháp dạy học, ví

dụ kỹ thuật đặt câu hỏi trong đàm thoại. Ngày nay người ta chú trọng phát triển và sử

dụng các kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học như “động

não”, “tia chớp”, “bể cá”, bản đồ tư duy...

.8.Chú trọng các phương pháp dạy học đặc thù bộ môn

Phương pháp dạy học có mối quan hệ biện chứng với nội dung dạy học, việc sử

dụng các phương pháp dạy học đặc thù có vai trò quan trọng trong dạy học bộ môn.

Các phương pháp dạy học đặc thù bộ môn được xây dựng trên cơ sở lý luận dạy học

bộ môn. Ví dụ: Thí nghiệm là một phương pháp dạy học đặc thù quan trọng của các

môn khoa học tự nhiên; các phương pháp dạy học như trình diễn vật phẩm kỹ thuật,

làm mẫu thao tác, phân tích sản phẩm kỹ thuật, thiết kế kỹ thuật, lắp ráp mô hình, các

dự án là những phương pháp chủ lực trong dạy học kỹ thuật; phương pháp “Bàn tay

nặn bột” đem lại hiệu quả cao trong việc dạy học các môn khoa học...

.9.Bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực cho học sinh

Phương pháp học tập một cách tự lực đóng vai trò quan trọng trong việc tích cực

hoá, phát huy tính sáng tạo của học sinh. Có những phương pháp nhận thức chung như

phương pháp thu thập, xử lý, đánh giá thông tin, phương pháp tổ chức làm việc,

phương pháp làm việc nhóm, có những phương pháp học tập chuyên biệt của từng bộ

môn. Bằng nhiều hình thức khác nhau, cần luyện tập cho học sinh các phương pháp

học tập chung và các phương pháp học tập trong bộ môn.

. Những định hƣớng chính trong đổi mới cách thực hiện phƣơng pháp dạy

học

.1. Đổi mới PPDH theo hƣớng phát huy cao độ tính tích cực chủ động sáng

tạo của HS trong quá trình lĩnh hội tri thức

Tính tích cực chủ động và sáng tạo là gì? Tính tích cực là một đặc điểm

vốn có của con người. Con người không chỉ là khách thể mà còn là chủ thể của

các quan hệ xã hội, thể hiện ở chỗ tích cực tiếp thu có chọn lọc tất cả những tác

động bên ngoài để sáng tạo và xây dựng nhân cách riêng của mình. Nguồn gốc

của tính tích cực là nhu cầu. Con người sinh ra cùng với một loạt nhu cầu bẩm

sinh khác nhau, thí dụ nhu cầu ăn, uống... và sau đó xuất hiện nhu cầu xã hội...

Những nhu cầu này không bao giờ cạn và luôn trở thành động cơ thúc đẩy con

người hoạt động. Khi nhu cầu nhận thức xuất hiện thì nó sẽ thúc đẩy hoạt động

học tập.

Lí luận dạy học cũng chỉ ra rằng, muốn xây dựng động lực của quá trình dạy học

có hai điều quan trọng cần phải lưu ý:

Phải biến yêu cầu của chương trình dạy học thành nhu cầu nhận thức của người

học bằng cách tạo dựng các tình huống nhận thức, đưa HS tới đỉnh điểm của

những mâu thuẫn chứa đựng những khó khăn vừa sức đối với HS.

Phải giáo dục tính tích cực, tự giác học tập và tạo điều kiện cho những cố gắng

vươn tới của HS bằng khả năng của mình.

Trong quá trình lĩnh hội kiến thức, kĩ năng kĩ xảo ở HS, tính tích cực được thể

hiện từ cấp độ thấp nhất đến cấp độ cao nhất như sau :

Bắt chước: tính tích cực thể hiện ở sự cố gắng làm theo mẫu hành động, thao

tác, cử chỉ hành vi hay nhắc lại những gì trải qua...

Tìm hiểu và khám phá : tính tích cực thể hiện ở sự chủ động hoặc ý muốn hiểu

thấu đáo vấn đề nào đó để sau đó có thể tự giải quyết vấn đề...

Sáng tạo : tính tích cực thể hiện ở khả năng linh hoạt và hiệu quả trong giải

quyết vấn đề...

Trong quá trình dạy học, GV là chủ thể tổ chức, điều khiển và HS là chủ thể

hoạt động học tích cực chủ động và sáng tạo. GV phải cải tiến không ngừng

PPDH và giúp HS cải tiến phương pháp học.

Những tri thức đã học sẽ tạo ra một trình độ ở người học, GV phải dựa vào trình

độ này để hướng dẫn HS nâng cao lên một trình độ mới.

.2. Đổi mới PPDH theo hƣớng kết hợp một cách nhuần nhuyễn và sáng tạo

các PPDH khác nhau (truyền thống và hiện đại) sao cho vừa đạt đƣợc mục

tiêu dạy học vừa phù hợp với đối tƣợng và điều kiện thực tiễn.

Không có một PPDH nào là tồi, mỗi phương pháp đều có những giá trị

riêng của nó. Tính hiệu quả hay không hiệu quả của phương pháp phụ thuộc vào

người sử dụng biết phát triển và thích nghi nó đến mức độ nào. Nếu các PPDH

được kết hợp và bổ sung cho nhau thì cách dạy học ấy sẽ phù hợp được với đối

tượng học đa dạng, chống sự nhàm chán và tạo ra sự

năng động trong cách nghĩ cách làm của HS.

.3. Đổi mới PPDH theo hƣớng phát triển khả năng tự học của HS

Cần hình thành cho HS phương pháp tự học, tăng cường các hoạt động tự tìm

kiếm tri thức hay ứng dụng tri thức vào cuộc sống.

Nguồn gốc của tính tích cực là nhu cầu. Khi đứa trẻ có nhu cầu thì nó sẽ tự giác

tìm kiếm tri thức. Khi phát hiện các tình huống mâu thuẫn của lí thuyết hay thực

tế mà bằng kiến thức cũ không thể giải quyết được, HS buộc phải tìm con đường

khám phá mới.

Đối với HS, tính tích cực bên trong thường nảy sinh do những tác động từ bên

ngoài. GV phải tạo ra hàng loạt các mâu thuẫn, khéo léo lôi cuốn, hấp dẫn HS để

họ tự ý thức tiếp nhận và tìm tòi cách giải đáp.

Khả năng tự học là năng lực rất quan trọng cho sự thành đạt của mỗi cá nhân.

Muốn vậy, người GV cần hướng dẫn HS phương pháp tự học sao cho hiệu quả,

thí dụ như hướng dẫn HS tự lực suy nghĩ giải quyết vấn đề, cách ghi nhớ, tâm

thế thi đua, vượt thử thách... Như vậy, khả năng tự học được rèn luyện ngay cả

khi học trên lớp và khi học ở nhà.

.4. Đổi mới PPDH theo hƣớng kết hợp hoạt động cá nhân với hoạt động

nhóm và phát huy khả năng của cá nhân

Tập thể HS được sử dụng như một môi trường và phương tiện để tổ chức quá

trình học tập tích cực nhất cho từng cá nhân. Lợi thế của dạy tập thể cho mỗi cá

nhân là :

Tạo ra sự đua tranh.

Tạo ra nhiều cách nghĩ, nhiều phương án hành động.

HS có thể hỗ trợ nhau, đóng góp những ý kiến riêng vào ý kiến chung.

Cách thức này giúp HS chuyển từ thói quen chỉ nghe, ghi nhớ sang hình thức

thực sự hoạt động, cùng nhau tìm kiếm, hình thành kiến thức bằng trí tuệ chung.

HS sẽ có kĩ năng hoạt động tập thể và khẳng định được mình thông qua tập

thể.

Tuy nhiên, GV phải biết khai thác lợi thế của tập thể để phát triển từng cá nhân.

Phải quan tâm đến hứng thú, xu hướng, khả năng của từng người trong môi

trường tập thể cũng như trong tự học. Suy cho cùng kết quả học tập là thành quả

cụ thể, trực tiếp của từng cá nhân nên cần phải chú ý đến dạy cá nhân.

.5. Đổi mới PPDH theo hƣớng tăng cƣờng kĩ năng thực hành

Mục đích cuối của quá trình dạy học là tạo ra năng lực thực tiễn cho người học.

Đổi mới theo hướng này có nghĩa là :

HS được thao tác hành động thực tế.

HS học qua tình huống thực tiễn cuộc sống.

HS giải thích được thực tiễn bằng lí thuyết đã học.

HS được thực hành trao đổi, phối hợp, hợp tác trong nhóm.

HS được rèn luyện kĩ năng diễn đạt trong nói và viết.

HS được rèn kĩ năng cùng chung sống.

HS được đi vào cuộc sống thực để có kinh nghiệm thực tế...

.6. Đổi mới PPDH theo hƣớng sử dụng phƣơng tiện kĩ thuật hiện đại vào

dạy học

Các phương tiện chủ yếu là phương tiện nhìn, nghe, nghe nhìn, các chương trình

phần mềm hỗ trợ,...

Sử dụng phương tiện kĩ thuật để chuyển tải nội dung kiến thức thực sự sẽ mang

lại hiệu quả cao nếu người dạy không lạm dụng nó, phải sử dụng nó theo đúng

quy tắc sư phạm trong sử dụng phương tiện dạy học.

Sử dụng phương tiện đa dạng trong dạy học giúp cho PPDH trở nên sinh động

hơn và tạo ra được hứng thú và tính tích cực ở người học.

.7. Đổi mới PPDH theo hƣớng đổi mới cả phƣơng pháp kiểm tra và đánh

giá kết quả học tập của HS Đánh giá là khâu cuối cùng của quá trình dạy

học và nó có thể góp phần điều chỉnh nội dung và PPDH.

Ngược lại, đổi mới PPDH sẽ phải đổi mới cách thức kiểm tra và đánh giá.

Không đổi mới phương pháp kiểm tra và đánh giá thì đổi mới PPDH chỉ là hình

thức. Trong đánh giá, GV lưu ý một điều rằng cần phải chuyển sự đánh giá của

GV thành quá trình tự đánh giá của HS về kết quả học tập và rèn luyện của bản

thân. Cả thầy và trò cần đánh giá kết quả đạt được trong hoạt động của mình

theo hệ mục tiêu đã đề ra.

.8. Đổi mới PPDH theo hƣớng đổi mới cách thiết kế bài dạy, lập kế hoạch

bài học và xây dựng mục tiêu bài học

Các thành tố của quá trình dạy học: mục đích, nhiệm vụ, nội dung, hình

thức tổ chức, phương pháp và phương tiện dạy học, đánh giá cùng với môi

trường văn hoá - chính trị - xã hội, kinh tế - khoa học - kĩ thuật, gia đình, nhà

trường và cộng đồng.

Muốn nâng cao chất lượng quá trình dạy học phải nâng cao chất lượng

của từng thành tố, đồng thời nâng cao chất lượng của toàn hệ thống.

Khi thiết kế bài giảng và lập kế hoạch bài học, GV cần quán triệt tất cả các

thành tố liên quan. Nếu coi bài dạy là kịch bản thì kế hoạch bài học là sự dàn

cảnh. Một giờ học được coi như một vở kịch hay bộ phim và nó không thể thiếu

kịch bản và dàn cảnh chi tiết. Trong bài dạy, mục đích và mục tiêu của bài học

phải đề ra rõ ràng, có thể lượng hoá, từ đó có thể đo được và đánh giá được kết

quả một cách khách quan.

Tóm lại, có rất nhiều phương hướng đổi mới phương pháp dạy học với những

cách tiếp cận khác nhau, trên đây chỉ là một số phương hướng chung. Việc đổi mới

phương pháp dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp về phương tiện, cơ sở vật chất

và tổ chức dạy học, điều kiện về tổ chức, quản lý. Ngoài ra, phương pháp dạy học còn

mang tính chủ quan. Mỗi giáo viên với kinh nghiệm riêng của mình cần xác định

những phương hướng riêng để cải tiến phương pháp dạy học và kinh nghiệm của cá

nhân.

Tân Hải, ngày 22/10/2016

Hoàng Ngọc Chính

nguon VI OLET

Tin học 6 Tin học 7 Tin học 8 Tin học 9 Tin học 10 Tin học 11 Tin học 12 ViOLET PowerPoint Excel Khác (Tin học)