Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÞ tri vai trß cña ®iÖn n¨ng vµ nghÒ ®iÖn trong SX vµ §S

GV: C¸c em h·y nªu vÞ trÝ vai trß cña ®iÖn n¨ng vµ nghÒ ®iÖn d©n dông trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng?

HS tr¶ lêi

GV: Em h·y nªu vÝ dô chøng tá ®iÖn n¨ng dÔ dµng biÕn ®æi thµnh c¸c d¹ng n¨ng l­îng kh¸c?

HS tr¶ lêi

30’­

I. VÞ trÝ vai trß cña ®iÖn n¨ng vµ nghÒ ®iÖn d©n dông trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng

1/ VÞ trÝ vai trß cña ®iÖn n¨ng trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng

- §iÖn n¨ng lµ nguån ®éng lùc chñ yÕu ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng v× nh÷ng lý do c¬ b¶n sau:

- §iÖn n¨ng ®­îc s¶n xuÊt tËp trung trong c¸c nhµ m¸y ®iÖn vµ cã thÓ truyÒn t¶I ®I xa víi hiÖu suÊt cao.

- Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ truyÒn t¶i, ph©n phèi vµ sö dông ®iÖn n¨ng ®­îc tù ®éng ho¸ vµ ®iÒu khiÓn tõ xa dÔ dµng.

- §iÖn n¨ng dÔ dµng biÕn ®æi sang c¸c d¹ng n¨ng l­îng kh¸c

GV: C¸c  em h·y nªu vÞ trÝ vai trß cña nghÒ ®iÖn d©n dông lÊy vÝ dô minh häa?

HS tr¶ lêi

2. VÞ trÝ vai trß cña nghÒ ®iÖn d©n dông

- S¶n xuÊt  truyÒn t¶i vµ ph©n phèi ®iÖn n¨ng

- ChÕ t¹o c¸c vËt t­ thiÕt bÞ ®iÖn

- §o l­êng ®iÒu khiÓn tù ®éng hãa qu¸ tr×nh s¶n suÊt

- Söa ch÷a nh÷ng h­ háng cña c¸c thiÕt bÞ ®iÖn m¹ng ®iÖn söa ch÷a ®ång ®o hå ®iÖn

- NghÒ ®iÖn rÊt ®a d¹ng, ho¹t ®éng chñ yÕu trong lÜnh vùc sö dông ®iÖn n¨ng phôc vô ®êi sèng sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt

- NghÒ ®iÖn d©n dông gi÷ mét vai trß quan träng gãp phÇn thóc ®Èy sù c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc.

Ho¹t ®éng 2 : T×m hiÓu triÓn väng cña nghÒ ®iÖn

GV :Em h·y cho biÕt triÓn väng cña nghÒ ®iÖn d©n dông trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc hiÖn nay?

HS tr¶ lêi

10'

II. TriÓn väng cña nghÒ ®iÖn d©n dông

- NghÒ ®iÖn d©n dông lu«n cÇn phÊt triÓn ®Ó phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa ®Êt n­íc

- Sù phÊt triÓn cña nghÒ ®iÖn g¾n liÒn

víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh ®iÖn

- NghÒ ®iÖn d©n dông ph¸t triÓn g¾n liÒn víi tèc ®é ph¸t triÓn x©y dùng nhµ ë

- NghÒ ®iÖn d©n dông cã nhiÒn ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kh«ng nh÷ng ë thµnh thÞ mµ cßn  ë c¶ n«ng th«n vµ miÒn nói

Ho¹t ®éng 3 :T×m hiÓu môc tiªu,néi dung ch­¬ng tr×nh

GV: c¸c  em h·y nªu môc tiªu néi dung ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc nghÒ ®iÖn d©n dông

GV : Khi häc nghÒ ®iÖn cÇn cã kiÕn thøc g× vÒ nghÒ?

HS tr¶ lêi

GV nªu nh÷ng yªu cÇu vÒ kiÕn thøc mµ häc sinh cÇn cã ®Ó häc tèt m«n häc nghÒ ®iÖn d©n dông

HS chó ý nghe gi¶ng

20'

III. Môc tiªu, néi dung ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc nghÒ ®iÖn d©n dông 

1. Môc tiªu

a. VÒ kiÕn thøc

- BiÕt nh÷ng kiÕn thøc an toµn lao ®éng cña nghÒ

- BiÕt ®­îc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, cÇn thiÕt vÒ ®o l­êng ®iÖn trong nghÒ ®iÖn d©n dông.

- HiÓu ®­îc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ c«ng dông, cÊu t¹o, nguyªn lý lµm viÖc, b¶o d­ìng vµ söa ch÷a ®¬n gi¶n mét sè ®å dïng ®iÖn trong gia ®×nh

HiÓu nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ tÝnh to¸n, thiÕt kÕ m¹ng ®iÖn trong nhµ ®¬n gi¶n

- BiÕt tÝnh to¸n thiÕt kÕ m¸y biÕn ¸p mét pha c«ng suÊt nhá

- BiÕt nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt vÒ ®Æc ®iÓm, yªu cÇu, triÓn väng ph¸t triÓn cña nghÒ ®iÖn d©n dông

Khi häc nghÒ ®iÖn cÇn cã kÜ n¨ng  g× vÒ nghÒ?

HS tr¶ lêi

GV nªu mét sè kü n¨ng mµ häc sinh sÏ cã ®­îc trong ch­¬ng tr×nh häc nghÒ ®iÖn d©n dông

HS chó ý nghe gi¶ng

b. VÒ kü n¨ng

- Sö dông ®­îc dông cô lao ®éng mét c¸ch hîp lý vµ ®óng kü thuËt

- ThiÕt kÕ vµ chÕ t¹o ®­îc m¸y biÕn ¸p mét pha c«ng suÊt nhá

- ThiÕt kÕ, l¾p ®Æt ®­îc m¹ng ®iÖn trong nhµ ®¬n gi¶n

- Tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh an toµn lao ®éng cña nghÒ trong qu¸ tr×nh häc tËp

- T×m hiÓu ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ nghÒ ®iÖn d©n dông

GV nªu nh÷ng th¸i ®é cÇn thiÕt cña häc sinh trong qu¸ tr×nh häc nghÒ

HS chó ý theo dâi

c. VÒ th¸i ®é

- Häc tËp nghªm tóc

- Lµm viÖc kiªn tr×, khia häc, cã t¸c phong c«ng nghiÖp, ®¶m b¶o an toµn lao ®éng vµ gi÷ vÖ sinh m«i tr­êng

- Yªu thÝch, høng thó víi c«ng viÖc vµ cã ý thøc chñ ®éng lùa chän nghÒ nghiÖp t­¬ng lai.

Ho¹t ®éng 4: T×m hiÓu ph­¬ng ph¸p häc nghÒ ®iÖn

GV: c¸c  em h·y cho biÕt t¹i sao ph¶i hiÓu râ môc tiªu bµi häc tr­íc khi häc bµi míi ?

Khi häc theo cÆp theo nhãm häc sinh cÇn chó ý ®Õn vÊn ®Ò g×?

GV: T¹i sao víi m«n nµy l¹i chó träng ph­¬ng ph¸p häc thùc hµnh?

HS tr¶ lêi

GV nªu c¸c ph­¬ng ph¸p häc tËp thùc hµnh ®Ó cã kÕt qu¶ tèt khi häc nghÒ ®iÖn d©n dông

HS chó ý nghe gi¶ng

20'

IV. Ph­¬ng ph¸p häc tËp nghÒ ®iÖn d©n dông

1. HiÓu râ môc tiªu bµi häc tr­íc khi häc bµ míi

2. TÝch cùc tham gia x©y dùng c¸ch häc theo cÆp, nhãm

- Tu©n thñ theo sù ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ nhãm tr­ëng

- Trao ®æi víi gi¸o viªn vµ c¸c b¹n trong nhãm nh÷ng vÊn ®Ò ch­a râ

- Tham gia tÝch cùc ®Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô cña nhãm

- Tr×nh bµy kÕt qu¶ cña nhãm tr­íc líp nÕu ®­îc giao

- Tù ®¸nh gi¸ vµ ®¸nh gi¸ chÐo kÕt qu¶ ®¹t ®­îc theo h­íng dÉn cña gi¸o viªn

3. Chó träng ph­¬ng ph¸p häc thùc  hµnh

Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu nguyªn nh©n g©y tai n¹n lao ®éng trong nghÒ ®iÖn

GV: C¸c  em h·y kÓ c¸c nguyªn nh©n g©y mÊt an toµn lao ®éng ®iÖn?

HS tr¶ lêi

GV nªu c¸c nguyªn nh©n g©y ra tai n¹n ®iÖn th­êng gÆp

HS chó ý theo dâi

GV: Em h·y nªu c¸c nguyªn nh©n kh¸c dÉn tíi tai n¹n ®iÖn?

HS tr¶ lêi

45’

I. Nguyªn nh©n g©y tai n¹n lao ®éng trong nghÒ ®iÖn d©n dông

1/ Tai n¹n ®iÖn

Tai n¹n ®iÖn cã c¸c nguyªn nh©n sau:

-         Kh«ng c¾t ®iÖn tr­íc khi söa ch÷a

-         Do chç lµm viÖc chËt hÑp ng­êi lµm v« ý ch¹m vµo vËt mang ®iÖn

-         Do sö dông c¸c ®å dïng ®iÖn cã vá b»ng kim lo¹i nh­ng háng c¸ch ®iÖn

-         Vi ph¹m kho¶ng c¸ch an toµn l­íi ®iÖn cao ¸p

-         Kh«ng ®Õn gÇn ®­êng d©y bÞ ®øt xuèng ®Êt

2/ C¸c nguyªn nh©n kh¸c

- Do lµm viÖc trªn cao kh«ng mang d©y b¶o hiÓm

- Do lµm viÖc trªn cao lµm d¬i c¸c vËt dông xuèng

Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu 1 sè biÖn ph¸p an toµn lao ®éng

GV: khi lµm viÖc víi ®iÖn ¸p cao cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p an toµn nµo

HS tr¶ lêi

GV: CÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p an toµn nµo khi häc tËp vµ lao ®éng trong phßng thùc hµnh hoÆc ph©n x­ëng s¶n xuÊt

HS tr¶ lêi

GV: CÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p an toµn lao ®éng nµo khi tiÕn hµnh c«ng viÖc l¾p ®Æt vµ söa ch÷a m¹ng ®iÖn sinh ho¹t?

HS tr¶ lêi

GV nªu c¸c biÖn ph¸p an toµn khi l¾p ®Æt vµ söa ch÷a m¹ng ®iÖn sinh ho¹t

HS chó ý nghe gi¶ng

GV? Nèi ®Êt b¶o vÖ nh»m môc ®Ých g×?

HS tr¶ lêi

80’

II. Mét  sè biÖn ph¸p an toµn trong lao ®éng nghÒ ®iÖn d©n dông

1/ C¸c biÖn ph¸p chñ ®éng phßng tr¸nh tai n¹n ®iÖn

-         §¶m b¶o c¸ch ®iÖn tèt c¸c thiÕt bÞ ®iÖn

-         Sö dông ®iÖn ¸p thÊp, m¸y biÕn ¸p c¸ch li

-         Sö dông nh÷ng biÓn b¸o tÝn hiÖu nguy hiÓm

-         Sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn phßng hé an toµn

2. Thùc hiÖn an toµn lao ®éng trong phßng thùc hµnh hoÆc ph©n x­ëng s¶n xuÊt

a. phßng thùc hµnh hoÆc ph©n x­ëng s¶n xuÊt ph¶i ®¹t tiªu chuÈn an toµn lao ®éng

- N¬i lµm viÖc cã ®ñ ¸nh s¸ng

- Chç lµm viÖc ®¶m b¶o s¹ch sÏ th«ng tho¸ng

- Cã chuÈn bÞ s½n sµng cho c¸c tr­êng hîp cÊp cøu

b. MÆc quÇn ¸o vµ sö dông c¸c dông cô b¶o hé lao ®éng khi lµm viÖc

c. Thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c an toµn lao ®éng

- Lu«n cÈn thËn khi lµm viÖc víi m¹ng ®iÖn

- HiÓu râ c¸c quy tr×nh tr­íc khi lµm viÖc

- C¾t cÇu dao ®iÖn tr­íc khi tiÕn hµnh c«ng viÖc söa ch÷a

- Tr­íc khi lµm viÖc th¸o bá ®ång hå, ®å n÷ trang

-         Sö dông c¸c dông cô lao ®éng ®óng tiªu chuÈn

-         Trong tr­êng hîp ph¶i thao t¸c khi cã ®iÖn cÇn ph¶i thËn träng vµ sö dông c¸c vËt lãt c¸ch ®iÖn

3. Nèi ®Êt b¶o vÖ  

Ho¹t ®éng1: T×m hiÓu vai trß cña ®o l­êng ®iÖn

GV: §o l­êng ®iÖn cã vÞ trÝ nh­ thÕ nµo trong ngµnh ®iÖn ?

HS tr¶ lêi

GV Em h·y lÊy vÝ dô chøng minh cã thÓ sö dông mét sè dông cô ®o l­êng ®Ó ph¸t hiÖn mét sè h­ háng x¶y ra trong thiÕt bÞ ®iÖn trong m¹ch ®iÖn?

Häc sinh tr¶ lêi

Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu c¸ch ph©n lo¹i dông cô ®o l­êng ®iÖn

GV: §¬n vÞ ®o ®iÖn ¸p lµ g×?

Häc sinh tr¶ lêi

§¬n vÞ ®o dßng ®iÖn lµ g× ?

§¬n vÞ ®o c«ng suÊt lµ g× ?

§¬n vÞ ®o ®iÖn n¨ng lµ g×?

Ngoµi ra trªn vá c¸c thiÕt bÞ cßn ghi c¸c kÝ hiÖu g× ?

Häc sinh tr¶ lêi

10’

10’

I.Vai trß quan träng cña ®o l­êng ®iÖn ®èi víi nghÒ ®iÖn d©n dông

1 Nhê cã dông cô ®o l­êng cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc c¸c trÞ sè c¸c ®¹i l­îng ®iÖn trong m¹ch ®iÖn

2. Nhê cã dông cô  ®o l­êng ®iÖn ta cã thÓ ph¸t hiÖn mét sè h­ háng x¶y ra trong thiÕt bÞ ®iÖn trong m¹ch ®iÖn

3. §èi víi c¸c thiÕt bÞ míi chÕ t¹o míi hoÆc ®¹i tu l¹i cÇn ®o x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña chóng nhê cã dông cô ®o ta cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®­îc c¸c th«ng sè ®ã 

II. Ph©n lo¹i dông cô ®o l­êng ®iÖn

1. Theo ®¹i l­îng cÇn ®o

- Dông cô ®o ®iÖn ¸p                 

- Dông cô ®o dßng ®iÖn

- Dông cô ®o c«ng suÊt

-  Dông cô ®o ®iÖn n¨ng  

2. Theo nguyªn lÝ lµm viÖc

- Dông cô ®o kiÓu tõ ®iÖn

-         Dông cô ®o kiÓu ®iÖn tõ   

-         C¬ cÊu ®o kiÓu ®iÖn ®éng

-         C¬ cÊu ®o kiÓu c¶m øng

Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu cÊp chÝnh x¸c

GV: T¹i sao trong c¬ cÊu ®o cÇn cã cÊp chÝnh x¸c?

lÊy vÝ dô ?

HS tr¶ lêi

Ho¹t ®éng 4: T×m hiÓu cÊu t¹o chung cña dông cô ®o

GV giíi thiÖu ®ång hå v«n kÕ vµ ampekÕ

HS chó ý quan s¸t

GV: Quan s¸t ®ång hå v«n kÕ vµ cho biÕt cÊu t¹o cña chóng?

Häc sinh tr¶ lêi

GV? M¹ch ®o lµ g×?

Häc sinh tr¶ lêi

GV? Bé phËn c¶n dÞu cã c«ng dông g×?

HS tr¶ lêi

Lß xo ph¶n cã t¸c dông g× ?

HS tr¶ lêi

5’

15’

III. CÊp chÝnh x¸c

(thang ®o x cÊp chÝnh x¸c)/ 100

VD:

V«n kÕ thang ®o 300V cÊp chÝnh x¸c 1 th× sai sè tuyÖt ®èi lín nhÊt lµ

IV. cÊu t¹o chung cña dông cô ®o l­êng

1.C¬ cÊu ®o

Gåm 2 phÇn

+ PhÇn tÜnh  vµ phÇn quay t¹o nªn m«men quay lµm cho phÇn quay di chuyÓn víi gãc quay tØ lÖ víi ®¹i l­îng cÇn ®o

2. M¹ch ®o

- Lµ bé phËn nèi gi÷a ®¹i l­îng cÇn ®o vµ c¬ cÊu ®o

- M¹ch ®o ®­îc tÝnh to¸n ®Ó phï hîp gi÷a ®¹i l­îng cÇn ®o vµ thang ®o cña dông cô

- Ngoµi ra cßn cã c¸c c¬ cÊu kh¸c

+ Bé phËn c¶n dÞu cã t¸c dông gióp cho kim nhanh chãng æn ®Þnh

+ Kim chØ thÞ, mÆt sè,…

+ Lß xo ph¶n ®Ó t¹o m«men h·m

STT 

Ngµy lªn líp

T¹i líp

V¾ng mÆt cã lý do

V¾ng mÆt kh«ng lý do

Ghi chó

1

2

3

Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu c¬ cÊu ®o kiÓu ®iÖn tõ

Quan s¸t vµo H4.3a, H4.3b SGK vµ cho biÕt cÊu t¹o cña c¬ cÊu ®o ?

Häc sinh tr¶ lêi

GV nªu nguyªn lý lµm viÖc cña c¬ cÊu kiÓu ®iÖn tõ

Häc sinh chó ý theo dâi

GV? C¬ cÊu ®o kiÓu ®iÖn tõ lµm viÖc theo nguyªn lÝ nµo?

HS tr¶ lêi

GV? Khi sö dông c¬ cÊu ®o cÇn n¾m ®­îc nh÷ng ®iÓm g×?

Häc sinh tr¶ lêi

30’

1. Giíi thiÖu c¬ cÊu ®o kiÓu ®iÖn tõ

1. CÊu t¹o

Gåm phÇn tÜnh cña c¬ cÊu ®o lµ cuén dËy bÑt hoÆc cuén d©y trßn nh­ H4.3a, H4.3b

- PhÇn ®éng lµ mét miÕng s¾t lÖch t©m g¾n víi trôc quay vµ kim. §èi víi c¬ cÊu ®o cã cuén trßn phÇn ®éng lµ mét miÕng s¾t g¾n víi trôc vµ kim. Ngoµi ra miÕng s¾t cßn g¾n víi cuén d©y phÇn tÜnh

b. Nguyªn lÝ lµm viÖc

- Khi cho dßng ®iÖn cÇn ®o vµo cuén d©y phÇn tÜnh sÏ t¹o nªn tõ tr­êng lµm tõ hãa miÕng s¾t phÇn ®éng tõ tr­êng nµy sÏ hót miÕng s¾t lÖch t©m t¹o nªn m«men quay khi miÕng thÐp bÞ hót lµm cho lã xo bÞ xo¾n l¹i t¹o nªn m«men c¶n. ë vÞ trÝ c©n b»ng m«men c¶n vµ gãc quay tØ lÖ víi dßng ®iÖn cÇn ®o

c. §Æc ®iÓm sö dông

Gãc quay tØ lÖ víi b×nh ph­¬ng dßng ®iÖn cÇn ®o, thang ®o chia kh«ng ®Òu

- Dông cô ®o ®iÖn tõ kh«ng cã cùc tÝnh do ®ã ®o ®­îc c¶ dßng mét chiÒu vµ xoay chiÒu

- Dông cô ®o cã ®é chÝnh x¸c kh«ng cao chÞu ¶nh h­ëng cña tõ tr­êng ngoµi

- CÊu t¹o ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn

Kh¶ n¨ng qu¸ t¶i tèt v× cuén d©y phÇn ë tÜnh nªn cã thÓ chÕ t¹o tiÕt diÖn lín 

Ho¹t ®éng 2 : T×m hiÓu c¸ch ®o dßng ®iÖn xoay chiÒu

                     K

           220V

 H×nh 1: ®o dßng ®iÖn xoay chiÒu  

45’

2.     §o dßng ®iÖn xoay chiÒu

a. s¬ ®å ®o

Chän ®ång hå ®o cã thang ®o 1A

giíi thiÖu c¬ cÊu ®o kiÓ tõ ®iÖn

giíi thiÖu c¸ch m¾c Ampe kÕ theo s¬ ®å

- §o dßng ®iÖn trªn tõng bãng ®Ìn

- §o dßng ®iÖn  trªn toµn m¹ch cho nhËn xÐt

b/ Tr×nh tù tiÕn hµnh

B­íc 1.

Nèi d©y theo h×nh 1

®ãng c«ng t¾c K ®äc vµ ghi chØ sè ampe kÕ vµ ®iÒn vµo b¶ng

B­íc 2

Th¸o 1 bãng ®Ìn

®ãng c«ng t¾c K ®äc vµ ghi chØ sè vµo b¶ng

c¾t c«ng t¾c K

B­íc 3

Th¸o 1 bãng ®Ìn

®ãng c«ng t¾c K ®äc vµ ghi chØ sè vµo b¶ng

c¾t c«ng t¾c K

Ho¹t ®éng 3 : T×m hiÓu c¸ch ®o ®iÖn ¸p xoay chiÒu

§o dßng ®iÖn xoay chiÒu

40’

3.     §o  ®iÖn ¸p xoay chiÒu

a. S¬ ®å ®o

Chän ®ång hå ®o cã thang ®o 1A

giíi thiÖu c¬ cÊu ®o kiÓ tõ ®iÖn

giíi thiÖu c¸ch m¾c Ampe kÕ theo s¬ ®å

®o dßng ®iÖn trªn tõng bãng ®Ìn

®o dßng ®iÖn  trªn toµn m¹ch cho nhËn xÐt

b/ Tr×nh tù tiÕn hµnh

b­íc 1.

Nèi d©y theo h×nh 4.1

®ãng c«ng t¾c K ®äc vµ ghi chØ sè ampe kÕ vµ ®iÒn vµo b¶ng

B­íc 2

Th¸o 1 bãng ®Ìn

®ãng c«ng t¾c K ®äc vµ ghi chØ sè vµo b¶ng

c¾t c«ng t¾c K

B­íc 3

Th¸o 1 bãng ®Ìn

®ãng c«ng t¾c K ®äc vµ ghi chØ sè vµo b¶ng

c¾t c«ng t¾c

Gi¸o ¸n

Sè 5; Sè tiÕt: 03

(Tõ tiÕt: 10 ®Õn tiÕt 12)

STT 

Ngµy lªn líp

T¹i líp

V¾ng mÆt cã lý do

V¾ng mÆt kh«ng lý do

Ghi chó

1

2

3

Ho¹t ®éng 1: ChuÈn bÞ thùc hµnh

GV chuÈn bÞ dông cô vµ thiÕt bÞ thùc hµnh.

Häc sinh b¶o qu¶n c¸c dông cô vµ thiÕt bÞ GV ph¸t

Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu O¸t kÕ vµ c¸ch ®o c«ng suÊt

GV giíi thiÖu h×nh 5.5 SGK

HS chó ý theo dâi

GV? Em h·y nªu cÊu t¹o o¸t kÕ kiÓu ®iÖn ®éng?

Häc sinh tr¶ lêi

GV? Nªu ®Æc tÝnh sö dông o¸tkÕ kiÓu ®iÖn ®éng?

HS tr¶ lêi

GV giíi thiÖu c¸c ph­¬ng ph¸p ®o c«ng suÊt trong m¹ch mét chiÒu vµ m¹ch xoay chiÒu.

HS chó ý theo dâi

5’

60’

I. ChuÈn bÞ

V«n kÕ 300V

-         Am pe kÕ 1A, o¸t kÕ, c«ng t¬ ®iÖn

-         3 bãng ®Ìn 220V- 60W

-         ®ång hå bÊm gi©y

-         k×m, tua vÝt d©y dÉn ®iÖn

II. Quy tr×nh thùc hµnh

1. Giíi thiÖu o¸t kÕ kiÓu ®iÖn ®éng

a. CÊu t¹o

- PhÇn tÜnh cña c¬ cÊu lµ cuén d©y cã tiÕt diÖn lín m¾c nèi tiÕp víi m¹ch cÇn ®o gäi lµ cuén dßng

- Cuén cã tiÕt diÖn nhá h¬n m¾c säng song víi m¹ch cÇn ®o cßn gäi lµ cuén ¸p

- Ngoµi ra cßn cã bé phËn c¶n dÞu kim chØ hiÖn thÞ

b. Nguyªn lÝ lµm viÖc

c/ §Æc tÝnh sö dông

O¸t kÕ ®iÖn ®éng cã cùc tÝnh nghÜa lµ chiÒu quay cña phÇn ®éng phô thuéc vµo cùc tÝnh cña cuén dßng

2. §o c«ng suÊt

a/ Ph­¬ng ph¸p ®o gi¸n tiÕp: §o c«ng suÊt b»ng am pe kÕ vµ v«n kÕ

§Ó ®o  c«ng suÊt  trong m¹ch mét chiÒu vµ m¹ch xoay chiÒu thuÇn ®iÖn trë cã thÓ sö dông v«n kÕ theo s¬ ®å

Quy tr×nh thùc hµnh

B­íc 1 §ãng c«ng t¾c K ®äc gi¸ trÞ ampe kÕ vµ v«n kÕ råi tÝnh c«ng suÊt P=UI

B­íc 2 C¾t c«ng t¸c K th¸o bít 1 bãng ®Ìn råi ®ãng c«ng t¾c K ®äc gi¸ trÞ ampe kÕ vµ v«n kÕ tÝnh P=UI ghi kÕt qu¶ vµo b¶ng  

b. ph­¬ng ph¸p ®o trùc tiÕp: ®o c«ng suÊt b»ng o¸t kÕ

B­íc 1 §ãng c«ng t¾c K ®äc gi¸ trÞ o¸t kÕ vµ ghi kÕt qu¶ vµo b¶ng 

B­íc 2 C¾t c«ng t¸c K th¸o bít 1 bãng ®Ìn råi ®ãng c«ng t¾c K ®äc gi¸ trÞ ampe kÒ vµ v«n kÕ tÝnh P=UI ghi kÕt qu¶ vµo b¶ng 

B­íc 3 C¾t c«ng t¸c K th¸o bít 1 bãng ®Ìn råi ®ãng c«ng t¾c K ®äc gi¸ trÞ ampe kÒ vµ v«n kÕ tÝnh P=UI ghi kÕt qu¶ vµo b¶ng  

  Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu c«ng t¬ vµ c¸ch ®o ®iÖn n¨ng

60’

2. §o ®iÖn n¨ng

1. Giíi thiÖu c«ng t¬ ®iÖn

a. CÊu t¹o

PhÇn tÜnh cña c«ng t¬ gåm 2 cuén d©y quÊn trªn lâi thÐp  cuén dßng ®iÖn cã tiÕt diÖn lín sè vßng d©y Ýt ®­îc m¾c nèi tiÕp víi t¶i 

cuén ®iÖn ¸p  cã tiÕt diÖn nhá  sè vßng d©y nhiÒu ®­îc m¾c song song  víi t¶i  

phÇn ®éng lµ mét ®Üa nh«m g¾n víi trôc quay vµ bé phËn ®Õm vßng quay

b.KiÓm tra c«ng t¬ ®iÖn

B­íc 1 §äc vµ  gi¶i thÝch nh÷ng kÝ hiÖu ghi trªn mÆt c«ng t¬ ®iÖn

B­íc 2 Nèi m¹ch ®iÖn thùc hµnh theo s¬ ®å cÇn ph©n tÝch s¬ ®å m¹ch ®iÖn c«ng t¬

B­íc 3 KiÓm tra hiÖn t­îng tù c¶m cña c«ng t¬

C¾t c«ng t¾c K quan s¸t ®Üa quay cña c«ng t¬ khi dßng ®iÖn = 0 c«ng t¬ ph¶i ®øng im, nÕu c«ng t¬ quay ®ã lµ hiÖn t­îng tù quay cña c«ng t¬

B­íc 4 KiÓm tra b»ng sè c«ng t¬

trªn mÆt c«ng t¬ ng­êi ta cho h»ng sè c«ng t¬ lµ 1KWh = 60vßng

+ §ãng c«ng t¾c K ®Ó nèi t¶i vµo c«ng t¬ ®iÖn ®o dßng ®iÖn vµ ®iÖn ¸p

c/ ®o ®iªn n¨ng tiªu thô

B­íc 1. Nèi m¹ch ®iÖn thùc hµnh

B­íc 2. §o ®iÖn n¨ng tiªu thô cña m¹nh ®iÖn

®äc vµ ghi chØ sè c«ng t¬ tr­íc khi ®o

quan s¸t hiÖn tr¹ng lµm viÖc cña c«ng t¬

ghi chØ sè c«ng t¬ sau 30 phót

tÝnh ®iÖn n¨ng tiªu thô cña t¶i

 Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu v¹n n¨ng kÕ

GV giíi thiÖu v¹n n¨ng kÕ

Häc sinh chó ý quan s¸t

GV? Nªu cÊu t¹o v¹n n¨ng kÕ?

HS tr¶ lêi

GV h­íng dÉn häc sinh c¸ch sö dông v¹n n¨ng kÕ

HS chó ý quan s¸t

30’

1. Giíi thiÖu v¹n n¨ng kÕ

V¹n n¨ng kÕ lµ dông cô ®o nhiÒu chøc n¨ng, chñ yÕu ®Ó ®o ®iÖn trë, dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p

- VÒ nguyªn lÝ ®©y lµ c¬ cÊu ®o kiÓu tõ ®iÖn. PhÇn tÜnh lµ nam ch©m vÜnh cöu phÇn ®éng lµ khung d©y m¶nh. Nhê khãa chuyÓn m¹nh cã thÓ ®o dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p mét chiÒu hoÆc xoay chiÒu, ®o ®iÖn trë cã nhiÒu thang ®o kh¸c nhau

V¹n n¨ng kÕ lµ dông cô ®o tæng hîp cã nhiÒu chøc n¨ng, nóm chØnh tr­íc khi sö dông cÇn n¾m v÷ng ý nghÜa, c¸ch sö dông cña tõng nóm ®Ó lùa chän ®¹i l­îng ®o thÝch hîp

Ho¹t ®éng 2 : ChuÈn bÞ

GV : Chia nhãm vµ ph¸t ®ång hå vµ thiÕt bÞ cho c¸c nhãm

Ho¹t ®éng 3 : Sö dông v¹n n¨ng ®Ó ®o ®iÖn trë :

GV h­íng dÉn häc sinh c¸ch ph¸t hiÖn ®øt d©y trong ®o¹n m¹ch

HS chó ý quan s¸t

- Quan s¸t H6.1 m« t¶ cÊu t¹o ngoµi cña v¹n n¨ng kÕ

- T×m hiÓu c¸ch sö dông v¹n n¨ng kÕ c¸c nóm chØnh trªn mÆt ®ång hå

- T×m hiÓu 2 que ®o

5’

45’

I. ChuÈn bÞ thùc hµnh

- 1 v¹n n¨ng kÕ

- Mét ®iÖn trë nèi thµnh m¹ch b¶ng

- Nguån ®iÖn xoay chiÒu 220V

II Quy tr×nh thùc hµnh

1. Sö dông v¹n n¨ng kÕ ®Ó ®o ®iÖn trë

B­íc 1 T×m hiÓu c¸ch sö dông v¹n n¨ng kÕ vµ b¶ng ®o ®iÖn trë vµ 2 que ®o

B­íc 2 HiÖu chØnh 0 cña v¹n n¨ng kÕ

Chän thang Rx1 chËp 2 que ®o hiÖu chØnh kim vÒ v¹ch kh«ng b»ng c¸ch xoay nóm chØnh 0

lÇn l­ît ®o c¸c ®iÖn trë R1-R10

Ho¹t ®éng 3 : Sö dông v¹n n¨ng ®Ó x©c ®Þnh bé phËn h­ háng trong mach ®iÖn :

GV? Muèn kiÓm tra c¸c bé phËn h­ háng cña m¹ch ®iÖn ta cÇn chuyÓn m¹ch ®ång hå v¹n n¨ng kÕ vÒ thang ®o nµo?

HS tr¶ lêi

GV? ThÕ nµo lµ hiÖn t­îng ng¾n m¹ch?

HS tr¶ lêi

45’

2. Sö dông v¹n n¨ng kÕ ®Ó x¸c ®Þnh bé phËn h­ háng trong m¹ch ®iÖn

a. Ph¸t hiÖn h­ háng

ChuyÓn mach ®ång hå vÒ thang ®o ®iÖn trë

sau ®ã dïng que ®o lÇn l­ît di chuyÒn nÕu ®ång hå chØ trÞ sè th× m¹ch ®iÖn vÉn th«ng nÕu ®ång hå chØ gi¸ trÞ rÊt lín hoÆc kh«ng nhóc nhÝch th× m¹ch ®iÖn ®ang bÞ hë m¹ch

1. Ph¸t hiÖn m¹ch ®iÖn bÞ ng¾n m¹ch

khi m¹ch ®iÖn bÞ ng¾n m¹ch R=0 v× thÕ dßng «m kÕ kiÓm tra nÕu ®ång hå chØ =0 chøng tá m¹ch bÞ ng¾n m¹ch  ë ®o¹n ®ang ®o

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Tg

Néi dung bµi gi¶ng

Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu c«ng dông MBA

*GV ®Æt c©u hái:

+ §Ó biÕn ®æi ®iÖn ¸p cña dßng ®iÖn xoay chiÒu tõ ®iÖn ¸p cao xuèng ®iÖn ¸p thÊp hoÆc ng­îc l¹i,ta dïng lo¹i m¸y ®iÖn nµo?

Häc sinh tr¶ lêi       

GV ?Em hay gÆp MBA ë ®©u?

Häc sinh tr¶ lêi

   GV? Em h·y gi¶i thÝch v× sao cÇn cã MBA t¨ng ¸p ë ®Çu ®­êng d©y vµ MBA h¹ ¸p ë cuèi ®­êng d©y?

HS: tr¶ lêi

GV: Gi¶i thÝch

5’

Ho¹t ®éng 2 : §Þnh nghÜa MBA

GV? nªu ®Þnh nghÜa MBA?

Häc sinh tr¶ lêi

*GV hái:

+ Theo em cuén d©y nµo lµ cuén d©y s¬ cÊp,cuén d©y nµo lµ cuén d©y thø cÊp?

2.§Þnh nghÜa m¸y biÕn ¸p:

- M¸y biÕn ¸p lµ thiÕt bÞ ®iÖn tõ tÜnh, lµm viÖc theo nguyªn lÝ c¶m øng ®iÖn tõ, dïng ®Ó biÕn ®æi ®iÖn ¸p xoay chiÒu nµy thµnh ®iÖn ¸p xoay chiÒu kh¸c nh­ng vÉn gi÷ nguyªn tÇn sè.

- Trong b¶n vÏ s¬ ®å ®iÖn, MBA ®­îc ký hiÖu nh­ sau:

- Cuén d©y nèi víi nguån gäi lµ cuén d©y s¬ cÊp kÝ hiÖu c¸c ®¹i l­îng U1, I1, N1,P1

- Cuén d©y nèi víi t¶i gäi lµ thø cÊp kÝ hiÖu c¸c ®¹i l­îng U2, I2, N2, P2.

Ho¹t ®éng 3 : T×m hiÓu c¸c sè liÖu ®Þnh møc cña MBA

*GV diÔn gi¶i:

   C¸c sè liÖu ®Þnh møc cña MBA quy ®Þnh ®iÒu kiÖn kü thuËt cña MBA,do nhµ m¸y chÕ t¹o quy ®Þnh th­êng ghi trªn nh·n  hiÖu cña MBA nh­:C«ng suÊt ®Þnh møc,®iÖn ¸p s¬ cÊp ®Þnh møc,dßng ®iÖn s¬ cÊp ®Þnh møc,dßng ®iÖn thø cÊp ®Þnh møc,tÇn sè ®Þnh møc.

*GV cÇn l­u ý víi HS r»ng: MBA khi lµm viÖc kh«ng ®­îc v­ît qu¸ c¸c trÞ sè ®Þnh møc ghi trªn nh· m¸y biÕn ¸p.

5’

3/ C¸c sè liÖu ®Þnh møc cña MBA:

a)Dung l­îng hay c«ng suÊt ®inh møc S®m:

   Lµ c«ng suÊt toµn phÇn(hay biÓu kiÕn)cña MBA.§¬n vÞ: V«n-Ampe(VA) hoÆc kil«v«n-ampe (KV).

b)§iÖn ¸p s¬ cÊp ®Þnh møc U1®m:

   Lµ ®iÖn ¸p cña d©y quÊn s¬ cÊp.

  §¬n vÞ: V«n (V) hoÆc kil«v«n (KV).

c)Dßng ®iÖn s¬ cÊp ®Þnh møc I1®m vµ thø cÊp ®Þnh møc I2®m:

  Lµ dßng ®iÖn cña d©y quÊn SC vµ TC øng víi c«ng suÊt vµ ®iÖn ¸p ®Þnh  møc.

§¬n vÞ: Ampe (A) hoÆc kil«ampe (KA).

            S®m= U1®m.I1®m = U2®m.I2®m

d) TÇn sè ®Þnh møc f®m (Hz):

Th­êng c¸c m¸y biÕn ¸p ®iÖn lùc cã tÇn sè c«ng nghiÖp lµ 50 Hz.

  Ho¹t ®éng 4: T×m hiÓu c¸ch ph©n lo¹i MBA

  *GV ®­a ra c¸ch ph©n lo¹i MBA.Ng­êi ta th­êng ph©n lo¹i theo c«ng dông.

HS chý ý theo dâi

5’

4. Ph©n lo¹i m¸y biÕn ¸p:

- M¸y biÕn ¸p ®iÖn lùc: Dïng trong truyÒn t¶i vµ ph©n phèi ®iÖn n¨ng.

- M¸y biÕn ¸p tù ngÉu: BiÕn ®æi ®iÖn ¸p trong ph¹m vi kh«ng lín …..

- M¸y biÕn ¸p c«ng suÊt nhá: Dïng cho c¸c thiÕt bÞ ®ãng c¾t,…..

- M¸y biÕn ¸p chuyªn dïng: Dïng cho c¸c lß luyÖn kim, c¸c thiÕt bÞ chØnh l­u…..

- M¸y biÕn ¸p ®o l­êng: Dïng gi¶m ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn khi ®­a vµo c¸c ®ång hå ®o

- M¸y biÕn ¸p thÝ nghiÖm: Dïng

Ho¹t ®éng 5: T×m hiÓu cÊu t¹o MBA

*GV giíi thiÖu s¬ ®å cÊu t¹o amý biÕn ¸p

HS chó ý theo dâi

GV? Nªu cÊu t¹o m¸y biÕn ¸p?

HS tr¶ lêi

*GV chØ ra cÊu t¹o MAB trªn s¬ ®å ®Ó HS nhËn biÕt vµ t×m hiÓu thùc tÕ.

*GV cÇn gi¶i thÝch cho HS thÊy râ: Lâi thÐp gåm 2 phÇn:

           + Trô: Lµ n¬i ®Æt d©y quÊn.

           + G«ng: §Ó khÐp kÝn m¹ch tõ.

*GV ®Æt c©u hái:T¹i sao lâi thÐp l¹i ®­îc t¹o bëi nhiÒu l¸ thÐp KT§ máng mµ kh«ng chÕ t¹o b»ng mét khèi thÐp

30’

II/ CÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y biÕn ¸p.

1.CÊu t¹o M¸y biÕn ¸p.

Gåm 3 bé phËn chÝnh:

- Lâi thÐp: t¹o thµnh m¹ch tõ khÐp kÝn

- Bé phËn dÉn ®iÖn : gåm c¸c cuén d©y quÊn s¬ cÊp vµ thø cÊp.

- Vá m¸y : §Ó b¶o vÖ vµ lµm m¸t cho m¸y biÕn ¸p.

a)Lâi thÐp.

- C«ng dông:  dïng lµm m¹ch tõ, ®ång thêi lµm khung quÊn d©y.

- H×nh d¸ng lâi thÐp: th­êng ®­îc chia lµm 2  lo¹i: kiÓu bäc(d©y quÊn ®­îc lång trªn trô gi÷a), kiÓu lâi (d©y quÊn ®­îc lång trªn 2 trô).

Lâi thÐp ®­îc ghÐp b»ng nh÷ng l¸ thÐp KT§ dµy kho¶ng 0,3.. 0,5mm lµ thÐp hîp kim cã thµnh phÇn silÝc,bªn ngoµi cã s¬n phñ ªmay c¸ch ®iÖn.

b)D©y quÊn m¸y biÕn ¸p.

-Th­êng lµm b»ng ®ång ®­îc tr¸ng men  hoÆc bäc c¸ch ®iÖn b»ng v¶i mÒm cã ®é bÒn c¬ häc cao,khã ®øt,dÉn ®iÖn tèt.

D©y ®iÖn cã hai cuén: cuén s¬ cÊp vµ cuén thø cÊp: d©y quÊn nèi víi nguån lµ cuén s¬ cÊp,d©y quÊn nèi víi t¶i lµ cuén thø cÊp.

c) Vá m¸y.

  Th­êng lµm b»ng kim lo¹i,dïng ®Ó b¶o vÖ m¸y ®ång thêi lµ n¬i ®Ó g¸ l¾p ®ång hå ®o ®iÖn,®Ìn b¸o,chu«ng b¸o,æ lÊy ®iÖn…

Ho¹t ®éng 6 : T×m hiÓu nguyªn lý LV MBA

*GV gi¶i thÝch hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ b»ng c¸c c©u hái sau:

+Cho dßng ®iÖn biÕn ®æi ®i qua mét cuén d©y,trong cuén d©y sÏ sinh ra ®¹i l­îng nµo? (Tõ tr­êng biÕn ®æi).

+ NÕu ®Æt cuén d©y thø hai vµo trong tõ tr­êng cña cuén d©y thø nhÊt th× trong cuén d©y thø  hai sinh ra ®¹i l­îng nµo?

(S®® c¶m øng vµ dßng ®iÖn c¶m øng)

*GV nhÊn m¹nh:Hai cuén d©y ®Æt cµng s¸t nhau th× møc ®é c¶m øng ®iÖn cµng  m¹nh.Møc ®é ®ã t¨ng lªn rÊt m¹nh khi c¶ hai cuén d©y trªn cïng mét lâi thÐp,®Æc biÖt trªn mét m¹ch tõ khÐp kÝn.

*GV nªu ra cho HS thÊy ®­îc nguyªn lý lµm viÖc cña MBA dùa trªn hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ.

*GV minh ho¹ trªn h×nh vÏ ®Ó chØ ra tõ th«ng mãc vßng qua c¶ hai cuén d©y.

C©u hái: MBA nh­ thÕ nµo gäi lµ MBA t¨ng ¸p,MBA h¹ ¸p?

30’

2.Nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y biÕn ¸p.

A) HiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ.

   Cho dßng ®iÖn biÕn ®æi ®i qua mét cuén d©y dÉn ®iÖn sÏ sinh ra mét tõ tr­êng biÕn ®æi.NÕu ®Æt cuén d©y thø hai vµo trong tõ tr­êng cña cuén d©y thø nhÊt th× trong cuén d©y thø hai sinh ra søc ®iÖn ®éng c¶m øng.Dßng ®iÖn c¶m øng nµy còng biÕn ®æi t­¬ng tù nh­  dßng ®iÖn sinh ra nã vµ tån t¹i trong suèt thêi gian tõ th«ng biÕn ®æi ®­îc duy tr×.§ã lµ hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ.

b)Nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y biÕn ¸p.

  Khi ta nèi d©y quÊn s¬ cÊp m¸y biÕn ¸p vµo nguån ®iÖn xoay chiÒu cã ®iÖn ¸p U1,trong d©y quÊn s¬ cÊp cã dßng ®iÖn I1ch¹y qua,vµ sinh ra tõ th«ng  biÕn thiªn.Do m¹ch tõ khÐp kÝn nªn tõ th«ng nµy  mãc vßng qua c¶ hai cuén d©y s¬ cÊp vµ thø cÊp vµ sinh ra trong cuén TC mét s®® c¶m øng E2 tØ lÖ víi sè vßng d©y N2.§ång thêi tõ th«ng biÕn thiªn còng sinh ra trong cuén SC mét s®® tù c¶m E1 tØ lÖ víi sè vßng d©y N1.

* NÕu bá qua tæn thÊt ®iÖn ¸p,ta cã:

             U1 = E1  ;   U2 = E2

Do ®ã:  =K  (HÖ sè MBA)

     -  NÕu  K<1 ta gäi MBA t¨ng ¸p

     -  NÕu K>1 ta gäi MBA gi¶m ¸p

*C«ng suÊt MBA nhËn tõ nguån lµ:    

           S1 = U1.I1

   C«ng suÊt MBA cÊp cho phô t¶i lµ:

 S2 = U2.I2

  NÕu bá qua tæn hao,ta cã: S1 = S2 nªn

        U1.I1 = U2.I2  hay

   Nh­ vËy,nÕu t¨ng ®iÖn ¸p K lÇn th× ®ång thêi dßng ®iÖn sÏ gi¶m K lÇn vµ ng­îc l¹i.

Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu qui tr×nh chung

*GV diÔn gi¶i:

   ViÖc tÝnh to¸n chÝnh x¸cMBA ë chÕ ®é cã t¶i rÊt phøc t¹p v× ph¶i gi¶i quyÕt giíi h¹n t¨nh nhiÖt ®é tèi ®a vµ sôt ¸p trong giíi h¹n cho phÐp.§Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nµy,khi tÝnh to¸n cÇn ph¶i tiÕn hµnh mét sè phÐp tÝnh kh¸ phøc t¹p.Trong bµi nµy,chóng ta sö dông ph­¬ng ph¸p dùa vµo nh÷ng kÕt qu¶ thùc nghiÖm,®¬n gi¶n nh­ng vÉn ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c.

*GV ®­a ra c¸c b­íc tÝnh toand thiÕt kÕ MBA.

*GV h­íng dÉn HS c¸ch chän c«ng suÊt MBA trong gia ®×nh.Gi¶i thÝch c¸c th«ng sè trong c«ng thøc.

*GV ®­a ra vÝ dô,tÝnh to¸n cô thÓ ®Ó HS dÔ hiÓu.

GV gäi häc sinh lªn gi¶i bµi tËp

*GV gi¶ thÝch: Ta cã thÓ coi khi dïng lß s­ëi th× bá qu¹t,tñ l¹nh vµ ng­îc l¹i.Khi dïng ti vi th× kh«ng dïng quay b¨ng.Do ®ã phô t¶i lín nhÊt gåm ®Ìn èng 40W,lß s­ëi 550W,Êm ®un n­íc 1500W,ti vi 100W.

30’

I/Quy tr×nh chung ®Ó tÝnh to¸n thiÕt kÕ MBA mét pha c«ng suÊt nhá.

* TÝnh to¸n thiÕt kÕ MBA gåm nh÷ng b­íc sau :

   1. X¸c ®Þnh c«ng suÊt M¸y biÕn ¸p.

   2. TÝnh to¸n m¹ch tõ.

   3. TÝnh sè vßng d©y cña c¸c cuén d©y.

   4. TÝnh tiÕt diÖn d©y quÊn.

   5. TÝnh diÖn tÝch cöa sæ lâi thÐp.

* Chän c«ng suÊt MBA ®iÒu chØnh:

   C«ng suÊt TÝnh to¸n cña MBA ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau:

Stt = K®.(1+kdt)     (VA)

Trong ®ã:

- K® lµ hÖ sè ®ãng ®ång thêi vµ lÊy b»ng 0,61 tuú theo sè t¶i nhiÒu hay Ýt vµ tÝnh ho¹t ®éng ®ång thêi cña chóng.

- Pi lµ c«ng suÊt cña tõng thiÕt bÞ m¾c vµo m¹ch.

- cos lµ hÖ sè c«ng suÊt cña tõng thiÕt bÞ m¾c vµo m¹ch,cô thÓ:

   +§Ìn sîi ®èt vµ c¸c dông cô nhiÖt ®iÖn

      cos  = 1

   +§Ìn èng,tñ l¹nh,m¸y ®iÒu hßa:

                                     cos  = 0,4 0,6

   +Qu¹t ®iÖn:  cos  = 0,6 0,8

   +M¸y thu thanh thu h×nh:

                                     cos  = 0,8 0,9

  VÝ dô: Chän MBA ®iÒu chØnh cung cÊp cho tñ l¹nh 110W, ®Ìn èng 40W, 2qu¹t trÇn 110W, 2qu¹t bµn 55W, lß s­ëi 550W, Êm ®un n­íc 1500W,1ti vi 100W, 1m¸y quay b¨ng 80W. §iÖn ¸p giê cao ®iÓm lµ 130V, b×nh th­êng lµ 220V.

Gi¶i

LÊy kdt=20%  ; K®=1,ta cã:

Stt==2605VA

Ta cã dßng ®iÖn tÝnh to¸n phÝa s¬ cÊp lµ:

               Itt=

Nh­ vËy:

  M¸y biÕn ¸p ®­îc chän ph¶i cã c«ng suÊt lín h¬n Stt hoÆc c­êng ®é dßng ®iÖn s¬ cÊp lín h¬n Itt.

Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu c¸c b­íc tÝnh to¸n MBA 1 pha CS nhá

*GV ®­a ra hai c¸ch tÝnh:

- Dùa vµo hiÖu suÊt th×: 

- Dùa vaß c«ng thøc: 

       S1 = S2 = U2.I2   S®m = U2.I2

* GV thuyÕt tr×nh:

  Khi chän m¹ch tõ,cÇn chó ý trô vµ cöa sæ.Trô cña m¹ch tõ ph¶i cã tiÕt diÖn phï hîp víi c«ng suÊt cña m¸y.Cöa sæ ph¶i cã kÝch th­íc phï hîp ®Ó cã thÓ ®Æt võa cuén d©y.

50’

II/C¸c b­íc tÝnh to¸n cô thÓ MBA mét pha c«ng suÊt nhá.

1.X¸c ®Þnh c«ng suÊt MBA:

- C«ng suÊt cña cuén s¬ cÊp MBA(P1)cã thÓ tÝnh tõ c«ng suÊt cña cuén d©y thø cÊp MBA(P2)nhê biÓu thøc: P1 =   (VA)

Trong ®ã:

       - HiÖu suÊt cña MBA (th­êng lÊy   = 0,850,95).C«ng suÊt MBA cµng nhá th×    cµng nhá.

- NÕu hiÖu suÊt cña MBA cao th×: S1 = S2 = U2.I2

C«ng suÊt MBA cÇn chÕ t¹o lµ:   S®m = U2.I2

(U2,I2 - §iÖn ¸p,dßng ®iÖn thø cÊp ®Þnh møc cña MBA theo yªu cÇu thiÕt kÕ).

2.TÝnh to¸n m¹ch tõ:

a)Chän m¹ch tõ:

  M¹ch tõ cña MBA nhá th­êng lµ m¹ch tõ kiÓu bäc,®­îc ghÐp b»ng l¸ thÐp ch÷ E vµ ch÷ I (h×nh 8.1) cã c¸c th«ng sè nh­ sau:

        a: chiÒu réng trô quÊn d©y.

        b: chiÒu dµy trô quÊn d©y.

        c: ®é réng cöa sæ.

        h: chiÒu cao cña sæ.

        a/2: ®é réng l¸ thÐp ch÷ I

§èi víi lo¹i MBA c«ng suÊt nhá,khi chän m¹ch tõ cÇn xÐt ®Õn tiÕt diÖn cña trô lâi thÐp mµ trªn ®ã sÏ ®Æt cuén d©y.

*GV diÔn gi¶i:

   DiÖn tÝch trô quÊn d©y ph¶i phï hîp víi c«ng suÊt MBA.

*GV gi¶i thÝch: Trong thùc tÕ,lâi thÐp ®­îc Ðp chÆt nh­ng vÉn cã ®é hë gi÷a c¸c l¸ thÐp do ®é cong vªnh vµ líp s¬n c¸ch ®iÖn cña l¸ thÐp.V× vËy cÇn ph¶i tÝnh diÖn tÝch thùc cña trô lâi thÐp.

*HS kÎ b¶ng hÖ sè lÊp ®Çy ®Ó ¸p dông khi tÝnh to¸n, thiÕt kÕ MBA.

b)TÝnh diÖn tÝch trô quÊn cña lâi thÐp.

  §èi víi m¹ch tõ kiÓu bäc,diÖn tÝch trô quÊn d©y ®­îc tÝnh gÇn ®óng b»ng c«ng thøc:             Shi = 1,2.

  Trong ®ã:

+ Shi = a.b lµ diÖn tÝch h÷u Ých trô,tÝnh b»ng (cm2).

+ S®m lµ c«ng suÊt MBA,tÝnh b»ng (VA).

   DiÖn tÝch thùc cña trô lâi thÐp:

                        St =

Trong ®ã kl lµ hÖ sè lÊp ®Çy ®­îc cho trong b¶ng:

           B¶ng 8-1.HÖ sè lÊp ®Çy kl

GV giao bµi tËp cho häc sinh

HS nghiªm cøu vµ tr¶ lêi

Bµi tËp:

   H·y chän m¹ch tõ ®Ó quÊn mét MBA c«ng suÊt 30VA,cã ®iÖn ¸p s¬ cÊp lµ U1=220V,®iÖn ¸p thø cÊp lµ U2= 12V,hiÖu suÊt MBA  = 0,7.

  *GV yªu cÇu HS ®­a ra kÕt qu¶.

              (Tra b¶ng 8-2,ta cã diÖn tÝch h÷u Ých cña trô thÐp lµ Shi = 6,6cm2)

*GV diÔn gi¶i:

   Víi mét MBA vµ tÇn sè nhÊt ®Þnh,sè vßng cña mét cuén d©y phô thuéc vµo tiÝet diÖn trô lâi thÐp ®· chän vµ chÊt l­îng lâi thÐp.Cã nhiÒu c¸ch tÝnh sè vßng d©y cña c¸c cuén d©y,Trong khu«n khæ bµi häc,chóng ta chän c¸ch tÝnh qua ®¹i l­îng trung gian lµ “sè vßng/v«n”,ký hiÖu lµ n-sè vßng t­¬ng øng cho mçi v«n ®iÖn ¸p s¬ cÊp hay thø cÊp.

*HS kÎ vµ ghi b¶ng 8-3.

*GV

C©u hái: T¹i sao sè vßng d©y cuén TC l¹i céng thªm 10% ®iÖn ¸p TC?

(Trong c«ng thøc tÝnh N2,10%U2lµ l­îng sôt ¸p khi cã t¶i cña d©y quÊn TC).

*GV ®­a ra vÝ dô  ®Ó HS ¸p dông tÝnh to¸n.

*GV h­íng dÉn HS lµm vÝ dô b»ng c¸ch ®Æt c©u hái gîi më:

+§Ò bµi ch S = 30VA,tõ ®ã ta cã th«ng sè nµo?

+T×m ®­îc Shita sÏ t×m ®­îc ®¹i l­îng nµo?

+H·y tÝnh N1vµ N2?

3. TÝnh sè vßng d©y cña c¸c cuén d©y.

- §Ó tÝnh ®­îc sè vßng d©y cña c¸c cuén d©y,ta xem b¶ng 8-3 vÒ quan hÖ gi÷a tiÕt diÖn lâi thÐp vµ sè vßng/v«n (víi tÇn sè 50Hz vµ c­êng ®é tõ c¶m B = 1,2T).

*B¶ng 8-3.Quan hÖ gi÷a tiÕt diÖn lâi thÐp vµ sè vßng /v«n

Víi tÇn sè 50Hz vµ c­êng ®é tõ c¶m B = 1,2T

Tõ ®ã ta tÝnh ®­îc sè vßng d©y cuén SC:

                         N1 = U1.n

Sè vßng d©y cuén TC:

                 N2 = (U2 + 10%U2).n

VÝ dô:

  TÝnh sè vßng d©y quÊn cho MBA víi nh÷ng th«ng sè sau: c«ng suÊt 30VA,cã ®iÖn ¸p s¬ cÊp lµ U1=220V,®iÖn ¸p thø cÊp lµ U2 = 12V,hiÖu suÊt MBA  = 0,7.

Gi¶i:

-Tõ th«ng sè S =30VA,tra b¶ng 8-2 ta cã diÖn tÝch h÷u Ých cña trô thÐp lµ:Shi=6,6cm2.

-Tõ ®ã tra b¶ng 8-3 lÊy sè vßng/v«n lµ:

4,7 vßng/V(cã thÓ lÊy n=5vßng/v«n).

VËy sè vßng d©y s¬ cÊp lµ:

           N1 = 220.5 = 1100 (vßng)

Sè vßng d©y cuén TC lµ:

       N2 = (12+1,2).5 = 66(vßng)

*GV gi¶i thÝch:

   TiÕt diÖn d©y quÊn cña c¸c cuén d©y SC vµ TC tØ lÖ thuËn víi dßng ®iÖn vµ tØ lÖ nghÞch víi mËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp.

    VËy mËt ®é dßng ®Ön cho phÐp lµ g×?

*HS theo dâi b¶ng (8-4) mËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp ®Ó tÝnh to¸n.

GV h­íng dÉn häc sinh c¸ch tÝnh tiÕt diÖn d©y quÊn

HS chó ý theo dâi

GV ®­a ra b¶ng 8-5 ®Ó HS tra b¶ng.

*HS theo dâi b¶ng (8-5) lµm t­ liÖu.

4.TÝnh tiÕt diÖn d©y quÊn (hoÆc ®­êng kÝnh d©y quÊn).

a)TÝnh tiÕt diÖn d©y quÊn.

- MËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp(A/1mm2) lµ sè ampe/1mm2 d©y dÉn khi vËn hµnh liªn tôc mµ kh«ng sinh ra ph¸t nãng nguy hiÓm vµ tæn thÊt lín,®­îc x¸c ®Þnh b»ng thùc nghiÖm.C«ng suÊt MBA cµng nhá th× mËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp cµng lín.

B¶ng8-4.MËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp

VËy tiÕt diÖn d©y quÊn ®­îc tÝnh nh­ sau:

                      Sdd = (mm2)

Trong ®ã:

- Sdd lµ tiÕt diÖn d©y quÊn (mm2).

- I lµ c­êng ®é dßng ®iÖn (A).

- J: mËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp(A/mm2).

b)TÝnh ®­êng kÝnh d©y quÊn.

  §Ó ®¬n gi¶n trong tÝnh to¸n,ta cã thÓ tra b¶ng ®Ó t×m tiÕt diÖn vµ ®­êng kÝnh d©y quÊn sau khi ®· tÝnh ®­îc dßng ®iÖn SC vµ TC.Sau khi ®· tÝnh ®­îc tiÝet diÖn d©y quÊn,ta tiÕn hµnh tra b¶ng 8-5 ®ùoc gi¸ trÞ ®­êng kÝnh d©y quÊn hoÆc ng­îc l¹i.

*GV vÏ h×nh vµ chØ dÉn cho HS thÊy râ cöa sæ lâi thÐp cña MBA.

*GV ®­a ra 2 c¸ch tÝnh cöa sæ lâi thÐp.

*GV gi¶i thÝch vÒ hÖ sè lÊp ®ÇyKl:

Trong thùc tÕ cßn thªm phÇn c¸ch ®iÖn vµ kho¶ng hë,ng­êi ta dïng hÖ sè lÊp ®Çy cöa sæ Kl ®­îc cho trong b¶ng 8-6.

5.TÝnh diÖn tÝch cöa sæ lâi thÐp.

- H×nh ch÷ nhËt bÞ bao bäc bëi m¹ch tõ khÐp kÝn gäi lµ cöa sæ lâi thÐp,®ã lµ mét th«ng sè quan träng khi tÝnh to¸n.

- DiÖn tÝch cöa sæ ®­îc tÝnh nh­ sau:

                        Scs = h.c

(Theo kinh nghiÖm h3c sÏ tiÕt kiÖm ®­îc vËt liÖu vµ h×nh d¸ng MBA ®Ñp).

C¸ch tÝnh diÖn tÝch cña cöa sæ lâi thÐp:

C¸ch1:

-TÝnh tæng tiÕt diÖn 2cuén d©y SC vµ TC chiÕm diÖn tÝch cöa sæ lµ:

         SSC = N1. ;   STC = N2.

Trong ®ã:

  +N1 , N2 lµ sè vßng d©y cña cuén s¬ cÊp vµ thø cÊp.

  +,lµ tiÕt diÖn d©y quÊn SC vµ TC.

-DiÖn tÝch cöa sæ ®­îc tÝnh:

Scs = h.c

.

C¸ch2:

- Tra b¶ng sè vßng d©y/1cm2(B¶ng 8-7).

- Tõ ®ã tiÕn hµnh tÝnh diÖn tÝch cöa sæ lâi thÐp:

                 Scs = h.c

n1- Sè vßng d©y/cm2 cña cuén s¬ cÊp.

n2- Sè vßng d©y/cm2 cña cuén thø cÊp.

Chó ý:

* C¸c cì d©y ë trªn cã thay ®æi chót Ýt tuú theo nhµ chÕ t¹o.

*GV ®­a ra c¸c b­íc s¾p xÕp d©y quÊn trong cöa sæ.

*GV kÕt luËn: Tra c¸c b¶ng s½n cã vµ theo nh÷ng ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n trªn,chóng ta cã thÓ x¸c ®ÞnhÊcc th«ng sè cña bÊt kú mét MBA nhá nµo.

6.S¾p xÕp d©y quÊn trong cöa sæ.

-TÝnh sè vßng d©y mçi líp:

Sè vßng d©y mçi líp =                                -   - 1

-TiÕp ®ã ,tÝnh sè líp d©y quÊn b»ng c¸ch chia tæng sè vßng cho sè vßng cña mçi líp:

Sè líp d©y quÊn   =

Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu cÊu t¹o MBA

*Gv chia líp thµnh c¸c nhãm thùc hµnh.

*Mçi nhãm HS nhËn thiÕt bÞ vµ dông cô thùc hµnh.

*GV giao nhiÖm vô cho HS vµ yªu cÇu thùc hµnh theo c¸c néi dung nh­ ®· nªu ë môc tiªu bµi thùc hµnh.

* HS ®o vµ ghi kÕt qu¶ vµo b¶ng m« t¶ cÊu t¹o m¸y biÕn ¸p (9-1).

45’

1/T×m hiÓu cÊu t¹o M¸y biÕn ¸p

B¶ng 9-1.M« t¶ cÊu t¹o M¸y biÕn ¸p

*GV yªu cÇu HS nªu l¹i tõng b­íc thùc hµnh theo néi dung thùc hµnh ë trªn.Tõ ®ã ®¸nh gi¸ nhËn thøc cña HS.

*GV thu phiÕu thùc hµnh cña c¸c nhãm.

- Quan s¸t vµ m« t¶ cÊu t¹o M¸y biÕn ¸p.

- §o kÝch th­íc lâi thÐp.

- §o ®­êng kÝnh d©y quÊn s¬ cÊp vµ thø cÊp.

- §o kÝch th­íc cöa sæ lâi thÐp.

-ViÕt phiÕu thùc hµnh.

Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu tr×nh tù tÝnh to¸n,thiÕt kÕ MBA

*GV ph¸t phiÕu häc tËp cho HS vµ yªu cÇu HS tr×nh bµy  vµo phiÕu häc tËp

HS t×m hiÓu vµ ghi kÕt qu¶ t×m hiÓu vµo phiÕu häc tËp

- GV thu phiÕu häc tËp.

- GV nªu l¹i c¸c b­íc ®Ó HS tù ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña b¶n th©n.

20’

2. Tr×nh tù tÝnh to¸n, thiÕt kÕ m¸y biÕn ¸p

PhiÕu häc tËp

Ho¹t ®éng 3: TÝnh to¸n thiÕt kÕ MBA 1 pha

Gi¸o viªn ®­a ra bµi tËp tÝnh to¸n thiÕt kÕ m¸y biÕn ¸p

HS chó ý theo dâi vµ thùc hµnh

60’

3. TÝnh to¸n thiÕt kÕ m¸y biÕn ¸p mét pha c«ng suÊt nhá

Bµi tËp: H·y tÝnh to¸n thiÕt kÕ MBA cã c¸c th«ng sè sau:

- §iÖn ¸p s¬ cÊp 220V-50Hz

- §iÖn ¸p thø cÊp 24

- C«ng suÊt 30VA

C¸c b­íc tÝnh to¸n

Gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh c¸ch tÝnh to¸n bµi tËp

HS thùc hiÖn theo h­íng dÉn cña gi¸o viªn

GV? Em h·y nªu c«ng thøc tÝnh tiÕt diÖn tiÕt diÖn d©y quÊn?

HS tr¶ lêi

GV? Muèn tÝnh sè vßng d©y cña c¸c cuén d©y ta lµm thÕ nµo?

HS tr¶ lêi

Víi c«ng suÊt cña

MBA< 50VA ta nªn chän mËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp lµ bao nhiªu ?

HS tr¶ lêi

GV ? Nªu c¸ch tÝnh ®­êng kÝnh d©y quÊn ?

HS tr¶ lêi

GV ? Nªu c¸ch tÝnh diÖn tÝch cöa sæ lâi thÐp?

HS tr¶ lêi ?

1. X¸c ®Þnh c«ng suÊt m¸y biÕn ¸p.

C«ng suÊt MBA:          S1  = S2 = 30VA

2. TÝnh to¸n m¹ch tõ

TiÕt diÖn trô quÊn d©y cña lâi thÐp:

          Shi = 1,2. =1,2. = 6,6cm2

 St = = = 7,3cm2

   (kl = 0,9 v× ®©y lµ biÕn ¸p dïng trong gia ®×nh)

3. TÝnh sè vßng d©y cña c¸c cuén d©y

Chän sè vßng d©y/v«n:  n = 5vßng/V(Theo b¶ng 8-3).

  - Sè vßng d©y cuén s¬ cÊp lµ:

      N1 = U1.n = 220.5 = 1100 vßng

  - Sè vßng d©y cuén thø cÊp lµ:

      N2 = (U2 + 10%U2).n = (24 + 2,4).5 = 132 vßng

4. TÝnh tiÕt diÖn d©y quÊn vµ ®­êng kÝnh d©y quÊn.

C«ng suÊt cña MBA< 50VA nªn ta chän mËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp lµ J = 4A/mm2 (c¨n cø vµo b¶ng 8-4).

  - Tõ c«ng thøc:         S1 = U1.I1     

I1 =

                                   S2 = U2.I2   

I2 =

VËy tiÕt diÖn d©y quÊn SC vµ TC lµ:

                    ;  =

5. TÝnh diÖn tÝch cöa sæ.

Ta cã:

        Scs      ( c¨n cø vµo b¶ng 8-6,ta chän Kl = 0,2).

    VËy:            Scs

Gi¸o ¸n

Sè 10  Sè tiÕt: 01

(Tõ tiÕt: 23 ®Õn tiÕt 23)

STT 

Ngµy lªn líp

T¹i líp

V¾ng mÆt cã lý do

V¾ng mÆt kh«ng lý do

Ghi chó

1

2

3

Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vËt liÖu dïng lµm m¹ch tõ

*GV ®Æt c©u hái: M¹ch tõ cña MBA cã cÊu t¹o nh­ thÕ nµo?

*HS suy nghÜ vµ tr¶ lêi.

*GV gi¶i thÝch vÒ tØ lÖ silÝc: TØ lÖ silÝc cµng nhiÒu th× cµng dÔ g·y,do ®ã kh«ng thÓ t¨ng qu¸ møc.§Ó x¸c ®Þnh mét c¸ch t­¬ng ®èi tØ lÖ silÝc chØ cÇn gÊp l¸ thÐp l¹i.NÕu l¸ thÐp bÞ g·y tøc lµ tØ lÖ silÝc trong l¸ thÐp cao,cßn lo¹i th­êng th× chØ cong,kh«ng g·y.

*GV gi¶i thÝch cho HS hiÓu vÒ viÖc chÕ t¹o lâi thÐp MBA,c¸ch s¾p ®Æt c¸c l¸ thÐp sao cho hîp lý.

GV giíi thiÖu b¶ng 10-1 trong s¸ch gi¸o khoa.

10’

I/ VËt liÖu dïng lµm m¹ch tõ:

- M¹ch tõ cña MBA ®­îc ghÐp tõ nh÷ng l¸ thÐp KT§ dµy tõ  0,18-0,5mm.TÝnh chÊt l¸ thÐp KT§ thay ®æi theo tØ lÖ silÝc.

(Lo¹i t«n cã tæn thÊt Ýt lµ lo¹i cã chøa nhiÒu silÝc: T«n cã 1% silÝc tæn thÊt 3,6W/kg,t«n cã 2,2% silÝc tæn thÊt 2,4W/kg).

- §Î gi¶m tæn thÊt,c¸c l¸ t«n dïng cho MBA c«ng nghiÖp ®­îc c¸ch ®iÖn víi nhau b»ng líp giÊy rÊt máng d¸n trªn mÆt l¸ t«n hoÆc b»ng mét líp s¬n c¸ch ®iÖn.

- C¸c l¸ t«n cÇn cã bÒ dµy nh­ nhau,l¸ t«n cµng máng,tæn thÊt c«ng suÊt (W/kg) cµng nhá ®i.

- Khi chÕ t¹o lâi thÐp,cã thÓ xÕp xen kÏ tõng l¸ mét,hoÆc tõng sÊp hai hoÆc bèn l¸ thÐp.TiÕt diÖn trô cña lâi thÐp cã thÓ t¨ng lªn b»ng c¸ch xÕp thªm l¸ thÐp,nh­ng kh«ng ®­îc xÕp qu¸ møc v× khi bÒ dµy cña lâi thÐp gÊp ba lÇn bÒ réng cña trô th× viÖc quÊn d©y sÏ gÆp khã kh¨n.

- §Ó ®¬n gi¶n cho viÖc chuÈn bÞ lâi thÐp,cã thÓ sö dông b¶ng quy c¸ch nh÷ng m¹ch tõ dïng víi nh÷ng l¸ thÐp tiªu chuÈn sau:(B¶ng 10-1)

  Dùa vµo b¶ng nµy, ta chän thÐp KT§ ®Î lµm m¹ch tõ theo thiÕt kÕ.

*GV ®Æt c©u hái:

+D©y quÊn MBA th­êng lµm b»ng vËt liÖu g×?§Æc tÝnh ra sao?

+TiÕt diÖn d©y quÊn MBA th­êng lµ nh÷ng h×nh g×?

*GV l­u ý víi HS: Trøoc khi quÊn MBA cÇn dù trï sè l­îng vµ lo¹i d©y cho d©y SC vµ TC cña MBA theo thiÕt kÕ.

10’

II/D©y quÊn M¸y biÕn ¸p:

-D©y quÊn SC vµ TC cña MBA lµm b»ng ®ång ®iÖn ph©n,cã ®é bÒn c¬ häc tèt,dÔ d¸t máng ®Ó kh«ng bÞ ®øt khi quÊn d©y vµ mÒm ®Ó c¸c liªn kÕt tèt.

- D©y quÊn MBA cã c«ng suÊt lín th­êng cã tiÕt diÖn ch÷ nhËt hoÆc h×nh vu«ng,cßn d©y quÊn MBA c«ng suÊt nhá cã tiÕt diÖn h×nh trßn.

- C¸c cuén d©y cã thÓ ®­îc cuèn thµnh tõng bèi hoÆc thµnh líp liªn tôc,vßng nµy s¸t vßng kia.C¸ch quÊn thµnh tõng bèi nhanh h¬n,®­îc dïng víi ®iÖn ¸p kh«ng cao.C¸ch quÊn thµnh tõng líp cã c¸ch ®iÖn sÏ ®¶m b¶o cho m¸y vËn hµnh an toµn h¬n vµ cuén d©y sÏ chiÕm chç Ýt h¬n.

Ho¹t ®éng 3 : T×m hiÓu vËt liÖu c¸ch ®iÖn MBA

*GV thuyÕt tr×nh: Tuæi thä cña MBA phô thuéc phÇn lín vµo chÊt c¸ch ®iÖn.NÕu c¸ch ®iÖn kh«ng ®Çy ®ñ sÏ nguy h¹i,cßn c¸ch ®iÖn qua møc sÏ lµm t¨ng kÝch th­íc vµ gi¸ thµnh.

  C¸ch ®iÖn chÝnh cña MBA gåm:

- C¸ch ®iÖn gi÷a c¸c vßng d©y.

- C¸ch ®iÖn gi÷a c¸c líp d©y.

- C¸ch ®iÖn gi÷a c¸c d©y quÊn víi nhau vµ víi vá.

B¶ng10-2

GiÊy lãt c¸ch ®iÖn gi÷a c¸c líp

GV giíi thiÖu b¶ng 10.2 SGK

HS chó ý quan s¸t

Gv giíi thiÖu c¸c b­íc c¸ch ®iÖn gi÷a c¸c d©y quÊn víi nhau vµ víi vá

HS chó ý theo dâi

* GV gi¶i thÝch: HÖ sè an toµn lµ tØ sè gi÷a ®iÖn ¸p chäc thñng vµ ®iÖn ¸p ®Þnh møc.

* GV l­u ý víi HS r»ng: C¸ch tÈm nhóng cuén d©y vµo trong nhùa c¸ch ®iÖn kh«ng ®¶m b¶o nÕu d©y quÊn cã nhiÒu líp.C¸ch tÈm nµy cã khi cßn cã h¹i ®èi víi d©y ªmay,v× cã nh÷ng chÊt tÈm vµ nhùa nãng sÏ lµm háng líp ªmay.

15’

III/ VËt liÖu c¸ch ®iÖn cña m¸y biÕn ¸p:

1. C¸ch ®iÖn gi÷a c¸c vßng d©y.

  D©y quÊn cña MBA gåm 2lo¹i:

- Lo¹i d©y bäc:§­îc c¸ch ®iÖn b»ng líp t¬ tù nhiªn hay nh©n t¹o hoÆc b»ng v¶i sîi.Lo¹i d©y bäc nµy dïng cxho c¸c cuén d©y ®­îc ng©m tÈm.

- Lo¹i d©y tr¸ng men: §­îc tr¸ng líp s¬n ªmay bªn ngoµi.Lo¹i d©y ªmay nµy ®­îc dïng rÊt nhiÒu ®Ó quÊn MBA nhá.Nã cã ­u ®iÓm lµ Ýt hót Èm vµ víi ®é c¸ch ®iÖn nh­ nhau th× kÝch th­íc nhá h¬n lo¹i d©y bäc vµ cã thÓ chÞu ®­îc nhiÖt ®é cao.

  Tuy nhiªn cÇn chän lo¹i d©y ªmay cã líp ªmay ®­îc tr¸ng  ®Òu vµ b¸m ch¾c vµo d©y, kh«ng chãc ra khi dïng mãng tay c¹o.Ngoµi ra d©y ªmay cßn ph¶i dÔ uèn vµ cã ®é ®µn håi ®Ó khi quÊn kh«ng bÞ g·y.

2. C¸ch ®iÖn gi÷a c¸c líp d©y.

- C¸ch ®iÖn gi÷a c¸c líp d©y b»ng mét hoÆc nhiÒu líp giÊy paraphin hoÆc tÈm nhùa c¸ch ®iÖn.

-GiÊy c¸ch ®iÖn gi÷a c¸c líp cÇn ph¶i thõa ra ë hai ®Çu c¸c cuén d©y.Víi ®iÖn ¸p tõ 100 200V,lâi cuén d©y kh«ng cã m¸ th× ®é thõa lµ 5mm.§Ó tr¸nh bÞ tuét ra,cÇn thªm 2mm lín h¬n th©n cña cuén d©y ®Ó sau ®ã gÊp mÐp l¹i.

3. C¸ch ®iÖn gi÷a c¸c d©y quÊn víi nhau vµ víi vá.

  §iÖn ¸p thÝ nghiÖm gi÷a c¸c d©y quÊn vµ gi÷a d©y quÊn víi vá m¸y biÕn ¸p b»ng:

2U®m +1000V

U®m lµ  ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña d©y quÊn.

§iÖn ¸p thÝ nghiÖm nµy kh«ng nhá h¬n 2000V.

- C¸ch ®iÖn cña c¸c d©y quÊn cÇn chÞu ®ùng ®­îc ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm ®ã trong 5 phót mµ kh«ng x¶y ra phãng ®iÖn.

- NÕu dïng giÊy tÈm dÇu dµy 0,06mm chÞu ®­îc ®iÖn ¸p ®¸nh thñng 1000V,®Ó c¸ch ®iÖn 2000V th× sè giÊy sÏ lµ (lÊy hÖ sè an toµn lµ 5):

.5 = 10líp

- §Ó c¸ch ®iÖn gi÷a d©y quÊn vµ lâi thÐp,ng­êi ta dïng giÊy b×a lµm khu«n cho c¸c d©y quÊn.

- §Ó hoµn chØnh vµ t¨ng møc c¸ch ®iÖn,c¸c MBA ®­îc tÈm s¬n c¸ch ®iÖn.Nh­ng muèn cho viÖc tÈm ®¹t hiÖu qu¶ cao,cÇn ph¶i sÊy trong ch©n kh«ng råi tÈm d­íi ¸p lùc ®Ó chÊt tÈm thÊm s©u vµo c¸c khe hë cña cuén d©y.

B¶ng 10-3 cho ®iÖn ¸p ®¸nh thñng cña mét sè giÊy vµ v¶i c¸ch ®iÖn dïng cho MBA(trÞ sè trung b×nh ®Ó tham kh¶o,cã thÓ thay ®æi theo nhµ chÕ t¹o).

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Tg

Néi dung bµi gi¶ng

Ho¹t ®éng 1: ChuÈn bÞ

* GV ®Æt c©u hái:

- M¹ch tõ ph¶i chuÈn bÞ nh­ thÕ nµo? cÇn chó ý nh÷ng kÝch th­íc g×?

- D©y quÊn m¸y biÕn ¸p chuÈn bÞ nh­ thÕ nµo?

- VËt liÖu c¸ch ®iÖn cÇn chuÈn bÞ nh÷ng dông cô g×?

5’

I/ChuÈn bÞ vËt liÖu chÕ t¹o MBA

- M¹ch tõ.

- D©y quÊn m¸y biÕn ¸p.

- VËt liÖu c¸ch ®iÖn cña m¸y biÕn ¸p.

Ho¹t ®éng 2: Lµm khu«n b×a

*GV vÏ s¬ ®å khai triÓn lªn b¶ng vµ gi¶i thÝch cho HS hiÓu.

*GV ph©n thµnh c¸c nhãm vµ yªu cÇu c¸c nhãm thùc hµnh ®o vµ c¾t th©n khu«n trªn b×a theo kÝch th­íc trªn.

45’

II/ Quy tr×nh thùc hµnh

1/Lµm khu«n b×a (cèt c¸ch ®iÖn hay lâi quÊn d©y).

1. Lµm phÇn th©n khu«n.

  PhÇn th©n khu«n ph¶i phï hîp víi lâi thÐp m¸y biÕn ¸p, cã kÝch th­íc lín h¬n mçi c¹nh cña lâi thÐp tõ 0,51mm. ChiÒu dµy b×a kho¶ng 1mm.

VÝ dô:

   Trô gi÷a cã kÝch th­íc: 41x68x146mm.

Ta c¾t b×a theo h×nh khai triÓn,sau ®ã ghÐp l¹i thµnh khu«n ®Ó quÊn d©y.

H×nh 11-1a. C¸ch ®o vµ c¾t  th©n khu«n

* Thùc hµnh ®o vµ c¾t th©n khu«n.

(C¸c nhãm HS thùc hµnh lµm theo yªu cÇu cña GV).

Ho¹t ®éng 2: Lµm m¸ khu«n b×a

*GV gi¶i thÝch:

  NÕu m¸y biÕn ¸p nhá ph¶i cã thªm hai mÆt bªn gäi lµ m¸.

GV: VÏ s¬ ®å c¸ch lµm m¸ lhu«n(h 11-1b) lªn b¶ng vµ gi¶i thÝch c¸ch lµm

45’

2. Lµm m¸ khu«n b×a.

  -C¾t b×a nh­ h×nh vÏ,gi÷a khoÐt lç,g¾n chÆt vµo trong th©n ®Ó t¹o thµnh m¸ khu«n.

-ChiÒu réng cña m¸ khu«n ph¶i nhá h¬n cöa sæ lâi thÐp

*Thùc hµnh lµm m¸ khu«n

(C¸c nhãm HS thùc hµnh lµm theo yªu cÇu cña GV).

Ho¹t ®éng 3: Lµm cèt gç

GV h­íng dÉn hä sinh c¸ch lµm cèt gç

HS chó ý quan s¸t

25’

3. Lµm cèt gç.

  Lµm lâi gç cã kÝch th­íc b»ng trô gi÷a lâi thÐp (mçi chiÒu céng thªm 1mm) lång khu«n quÊn d©y vµo lâi gç nµy vµ chÌn chÆt ®Ó khi quÊn d©y khu«n kh«ng bÞ bÑp

Ho¹t ®éng 4: §¸nh gi¸

GV ®¸nh gi¸ tæng kÕt bµi thùc hµnh

5’

III. §¸nh gi¸ kÕt qu¶

- C«ng viÖc chuÈn bÞ

- Thùc hiÖn thùc hµnh ®óng quy tr×nh

- Th¸i ®é cña häc sinh khi thùc hµnh

- KÕt qu¶ thùc hµnh

Ho¹t ®éng 5 KiÓm tra thùc hµnh

GV: ChÐp ®Ò lªn b¶ng

HS: Lµm bµi kiÓm tra thùc hµnh tÝnh to¸n m¸y biÕn ¸p trªn giÊy

45'

§Ò bµi: H·y tÝnh to¸n thiÕt kÕ MBA cã c¸c th«ng sè sau:§iÖn ¸p s¬ cÊp 220V-50Hz. §iÖn ¸p thø cÊp 110V.C«ng suÊt 50 VA

§¸p ¸n vµ biÓu ®iÓm:

1. X¸c ®Þnh c«ng suÊt m¸y biÕn ¸p.(2®)

2. TÝnh to¸n m¹ch tõ(2®)

3. TÝnh sè vßng d©y cña c¸c cuén d©y(2®)

4. TÝnh tiÕt diÖn d©y quÊn vµ ®­êng kÝnh d©y quÊn.(2®)

5. TÝnh diÖn tÝch cöa sæ.(2®)

Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu c¸ch quÊn d©y MBA

* GV diÔn g¶i: §Ó quÊn d©y MBA,ta ph¶i tÝnh sè vßng d©y cña mét líp vµ sè líp d©y quÊn.

* GV cÇn l­u ý víi HS r»ng: NÕu sè líp d©y quÊn lµ sè thËp ph©n th× nªn lµm trßn.Sau ®ã tÝnh l¹i sè vßng d©y cña mçi líp d©y quÊn.

GV gi¶i thÝch  c¸ch lµm tõng b­íc ®Ó HS dÔ hiÓu.

(L­u ý: §Ó lÊy c¸c ®Çu d©y ra ngoµi,chËp ®«i d©y ®ang quÊn,bäc c¸ch ®iÖn,®¸nh dÊu råi tiÕp tôc quÊn.C¸c ®Çu d©y ph¶i ®­îc ®­a ra cïng mét phÝa).

30’

I/ QuÊn d©y m¸y biÕn ¸p

1.TÝnh sè vßng d©y cña 1 líp vµ sè líp d©y quÊn.

- Sè vßng d©y mét líp ®­îc tÝnh nh­ sau:

Sè vßng 1líp =

- Sè líp d©y quÊn ®­îc tÝnh nh­ sau:

Sè líp d©y quÊn =

2. QuÊn d©y.

- Khi quÊn vßng d©y ®Çu tiªn ph¶i dïng b¨ng v¶i,vÞ trÝ ®Çu d©y kh«ng n»m trong vïng cöa sæ.QuÊn d©y theo tõng líp.Sau khi xong mét líp ph¶i lãt giÊy c¸ch ®iÖn gi÷a hai líp råi tiÕp tôc quÊn c¸c líp sau.

- Sau khi quÊn xong cuén d©y s¬ cÊp th× lãt giÊy c¸ch ®iÖn sau ®ã tiÕp tôc quÊn cuén thø cÊp trong qu¸ tr×nh quÊn cÇn theo dâi sè vßng d©y trªn ®ång hå.

- Khi quÊn xong ®ñ vßng d©y lÊy giÊy c¸ch ®iÖn bäc bªn ngoµi 2-3 líp, th¸o cuén d©y ra khái khu«n gç ®­a ra ngoµi

Ho¹t ®éng 2 : T×m hiÓu c¸ch lång lâi thÐp vµo cuén d©y

Gv h­íng dÉn häc sinh c¸ch lång lâi thÐp vµo cuén d©y

HS chó ý theo dâi

GV? §Ó c¸c l¸ thÐp khi ghÐp cho thËt ph¼ng ta cÇn lµm g×?

HS tr¶ lêi

15’

II/ Lång lâi thÐp vµo cuén d©y

- §Æt ngang cuén d©y lÇn l­ît lång c¸c l¸ thÐp ch÷ E vµ ch÷ I hoÆc l¸ thÐp ch÷ U vµ ch÷ T. Cø 2,3 l¸ l¹i ®¶o ®Çu,nh­ vËy sÏ gi¶m ®­îc khe hë kh«ng khÝ.

- VÊn ®Ò quan träng lµ cè g¾ng lång hÕt sè l¸ thÐp ®· tÝnh. NÕu kh«ng ®ñ, khi lµm viÖc MBA sÏ nãng qu¸ møc cho phÐp vµ mau háng.

- Khi ghÐp,dïng bóa gç ®Ó vç c¸c l¸ thÐp cho thËt ph¼ng.

Ho¹t ®éng 3 : T×m hiÓu c¸ch ®o vµ ktra

* GV diÔn gi¶i: Khi quÊn xong MBA,ta cÇn kiÓm tra th«ng m¹ch,kiÓm tra ch¹m lâi, kiÓm tra c¸ch ®iÖn.

*GV giíi thiÖu s¬ ®å kiÓm tra ch¹m lâi h×nh 12.3

GV? §Ó kiÓm tra ®iÖn trë c¸ch ®iÖn gi÷a d©y quÊn vµ lâi thÐp ta lµm thÕ nµo?

HS tr¶ lêi

20’

III/ §o vµ kiÓm tra khi ch­a nèi nguån.

1. KiÓm tra th«ng m¹ch

  Dïng ®ång hå v¹n n¨ng hoÆc ®Ìn kiÓm tra ®Ó kiÓm tra th«ng m¹ch.

2.KiÓm tra ch¹m lâi

Dïng ®Ìn kiÓm tra ng¾n m¹ch,mét ®Çu d©y ch¹m voµ lâi thÐp,®Çu kia ch¹m vµo ®Çu d©y quÊn.NÕu ®Ìn s¸ng lµ cuén d©y bÞ ng¾n m¹ch víi lâi thÐp.

3.KiÓm tra c¸ch ®iÖn

§o ®iÖn trë c¸ch ®iÖn gi÷a d©y quÊn vµ lâi thÐp ®¹t gi¸ trÞ 1M lµ ®¹t yªu cÇu.

Ho¹t ®éng 4 : T×m hiÓu c¸ch sÊy, tÈm chÈt c¸ch ®iÖn

GV? Em h·y nªu môc ®Ých cña viÖc tÈm sÊy chÊt c¸ch ®iÖn?

HS tr¶ lêi

GV? H·y kÓ tªn mét sè lo¹i vËt liÖu tÈm mµ em biÕt?

HS tr¶ lêi

Gv tæng hîp ý kiÕn vµ kÕt luËn

* GV gi¶i thÝch tr×nh tù tÈm, sÊy ®Ó HS dÔ hiÓu.Sau ®ã cÇn yªu cÇu HS l­u ý:

- Khi tÈm d©y ªmay ph¶i chó ý ®Ó chÊt hßa tan kh«ng lµm háng ªmay. Do ®ã cÇn chän vecni kh« nhanh.

- Sau khi tÈm nªn quÐt thªm mét líp vecni bäc ngoµi ®Ó chèng Èm,h¬i axit

20’

IV/ SÊy, tÈm chÊt c¸ch ®iÖn

1. Mét sè vËt liÖu tÈm

a) C¸c chÊt vecni bÐo: lµ nh÷ng chÊt vecni gèc dÇu th¶o méc mau kh«(dÇu gai) cã ®Æc tÝnh trë lªn cøng d­íi t¸c dông cña «xi.

C¸c lo¹i vecni tù nhiªn hoÆc nh©n t¹o: pha trong mét chÊt hßa tan th­êng lµ tinh dÇu. L­îng chÊt hßa tan kh«ng qu¸ 60% cña hçn hîp. TØ lÖ nµy ch mét chÊt vecni ®ñ láng ®Ó cã thÓ thÊm s©u vµo c¸c cuén d©y vµ kh« nhanh.

b) C¸c chÊt nhùa: lµ nh÷ng chÊt cã thÓ hãa láng ë nhiÖt ®é cao nh­: nhùa ®­êng hoÆc  nhùa hçn hîp,khi nguéi trë lªn cøng.

c) C¸c chÊt s¬n tæng hîp: Ýt ®­îc dïng trong c¸c m¸y biÕn ¸p nhá v× nã lµm háng chÊt ªmay.

2. Tr×nh tù tÈm, sÊy.

C«ng viÖc tÈm sÊy ®­îc theo mét tr×nh tù:  SÊy kh« cuén d©y ë nhiÖt ®é cao 600C trong kho¶ng 3h.

- Ng©m vµo chÊt c¸ch ®iÖn (vecni)cho ®Õn khi kh«ng cßn bät næi lªn lµ ®­îc.

- NhÊc khèi m¸ytÈm ra khái chÊt c¸ch ®iÖn ®Ó lªn gi¸ cho ch¶y hÕt chÊt vÐcni thõa.

- SÊy kh« ë nhiÖt ®é 70->750C.

C¶ chu kú tÈm chiÕm thêi gian

Ho¹t ®éng 5 : T×m hiÓu c¸ch l¾p r¸p MBA vµo vá

Gv? Em h·y nªu thø tù c¸c b­íc l¾p r¸p m¸y biÕn ¸p vµo vá?

HS tr¶ lêi

15’

V/ L¾p gi¸p m¸y biÕn ¸p vµo vá

- Nèi c¸c ®Çu d©y vµo chuyÓn m¹ch, ®ång hå, apt«m¸t, m¹ch b¶o vÖ.

- ChuyÓn m¹ch, ®ång hå,apt«m¸t,...ph¶i  ®­îc cè ®Þnh trªn vá m¸y ë vÞ trÝ thuËn tiÖn khi sö dông vµ ®Ñp vÒ h×nh thøc.

- KiÓm tra c¸c chØ sè cña ®ång hå, chu«ng b¸o.

Ho¹t ®éng 6 : T×m hiÓu c¸ch kiÓm tra khi nèi nguån vµ vËn hµnh thö

GV? §Ó kiÓm tra kh«ng t¶i cña m¸y biÕn ¸p ta cÇn kiÓm tra nh÷ng yªu cÇu nµo cña m¸y?

HS tr¶ lêi

GV? Khi m¸y biÕn ¸p cã ch¹y t¶i ®Ó kiÓm tra m¸y cã vËn hµnh tèt kh«ng ta cÇn kiÓm tra c¸c yªu cÇu nµo cña m¸y?

HS tr¶ lêi

20’

VI/ KiÓm tra khi nèi nguån vµ vËn hµnh thö.

1. KiÓm tra kh«ng t¶i cña m¸y biÕn ¸p

- Cho m¸y ch¹y thö kh«ng t¶i  kho¶ng 30 phót. NÕu ®¹t nh÷ng yªu cÇu sau lµ m¸y tèt:

 + NhiÖt ®é cña m¸y kh«ng qu¸ 400C.

+ M¸y vËn hµnh ªm kh«ng cã tiÕng kªu rÌ ph¸t ra tõ lâi MBA.

+ Kh«ng cã hiÖn t­îng chËp m¹ch ë hai cuén d©y.

+ §iÖn ¸p ra phï hîp víi ®iÖn ¸p thiÕt kÕ.

2. KiÓm tra cã t¶i m¸y biÕn ¸p

VËn hµnh m¸y biÕn ¸p víi chÕ ®é ®Çy ®ñ (®óng víi c«ng suÊt thiÕt kÕ vµ dßng ®iÖn ®Þnh møc) trong thêi gian kho¶ng 30 ®Õn 45 phót, nÕu m¸y tèt sÏ ®¹t nh÷ng yªu cÇu sau:

- NhiÖt ®é cña m¸y kh«ng v­ît qu¸ 500C .

- M¸y ch¹y kh«ng rung, kh«ng cã tiÕng kªu rÌ tõ lâi thÐp MBA.

- §iÖn ¸p ra ®óng trÞ sè thiÕt kÕ.

Ho¹t ®éng 1: ChuÈn bÞ

GV nh¾c nhë häc sinh chuÈn bÞ cho bµi thùc hµnh

20’

A. ChuÈn bÞ

- C«ng t¾c, phÝch c¾m ®iÖn,…

- Bót thö ®iÖn, ®ång hå ®o ®iÖn, khoan, má hµn, k×m c¸c lo¹i, dao, kÐo, panh, bµn quÊn d©y.

- C¸c lo¹i vËt liÖu theo tÝnh to¸n vµ thiÕt kÕ.

B. Quy tr×nh thùc hµnh

Ho¹t ®éng 2: QuÊn d©y MBA

60’

I/ QuÊn d©y m¸y biÕn ¸p.

-         TÝnh sè vßng d©y cña 1 líp

-         TÝnh sè líp d©y quÊn

-         QuÊn d©y

* TÝnh sè vßng d©y c¸c cuén d©y:

GV ? Nªu c«ng thøc tÝnh sè vßng d©y quÊn s¬ cÊp vµ thø cÊp ?

HS tr¶ lêi

GV ? TiÕt diÖn d©y quÊn ®­îc tÝnh thÕ nµo ?

HS tr¶ lêi

     + Sè vßng cuén d©y s¬ cÊp

                  N1 = U1 .n

     + Sè vßng d©y cuén thø cÊp

                  N2= (U2+10%U2)n

*TÝnh tiÕt diÖn d©y quÊn:

     + TÝnh tiÕt diÖn d©y quÊn

TiÕt diÖn d©y quÊn s¬ cÊp vµ thø cÊp tØ lÖ víi dßng ®iÖn trong d©y dÉn vµ tØ lÖ nghÞch víi mËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp

                     Sdq= mm2

I: lµ c­êng ®é dßng ®iÖn A

J: lµ mËt ®é dßng ®iÖn cho phÐp  (A/mm2)

  +TÝnh ®­êng kÝnh d©y quÊn tra b¶ng 8-5

*TÝnh diÖn tÝch cöa sæ lâi thÐp:

                        Scs  =  h.c

                            h = 3c

*S¾p xÕp d©y quÊn trong cöa sæ:

- TÝnh sè vßng d©y mçi líp:

GV? Em h·y nh¾c l¹i c«ng thøc tÝnh sè vßng d©y quÊn?

HS tr¶ lêi

Sè vßng d©y mçi líp =                                  - 1

- TiÕp ®ã ,tÝnh sè líp d©y quÊn b»ng c¸ch chia tæng sè vßng cho sè vßng cña mçi líp:

     Sè líp d©y quÊn   =

GV ? Em h·y gi¶i thÝch c¸c sö dông bµn quÊn d©y khi quÊn d©y m¸y biÕn ¸p ?

HS tr¶ lêi

* Sö dông bµn quÊn khi quÊn d©y :

- §ång hå ®Õm sè vßng quÊn n»m ngang (ë trªn) quay ®­îc mét vßng tøc lµ ®· quÊn ®­îc 100vßng d©y.

- §ång hå ®Õm vßng quÊn ®øng (ë d­íi) quay ®­îc mét vßng tøc lµ ®· quÊn ®­îc 10.000vßng d©y.

- ChØnh kim ®ång hå vÒ sè 0 tr­íc khi quÊn

- C¸c ®Çu d©y quÊn vµo trôc trôc bµn quÊn

Ho¹t ®éng 3 : Lång lâi thÐp vµo cuén d©y

* GV h­íng dÉn HS lång lâi thÐp vµo cuén d©y:

HS : C¸c nhãm HS thùc hiÖn c¸c b­íc cña bµi thùc hµnh).

60’

II/ Lång lâi thÐp vµo cuén d©y

   §Æt ngang cuén d©y lÇn l­ît ®ãng c¸c l¸ thÐp ch÷ E tr­íc sau ®ã ®ãng c¸c l¸ thÐp ch÷ I chó ý cø 2 l¸ thÐp l¹i ®¶o ®Çu mét lÇn khi ghÐp dïng bóa gç gâ nhÑ lµm cho l¸ thÐp thËt ph¼ng.

Ho¹t ®éng 4 : §o vµ kiÓm tra khi ch­a nèi nguån

GV h­íng dÉn häc sinh c¸ch ®o vµ kiÓm tra m¸y biÕn ¸p khi ch­a cã nguån ®iÖn

HS chó ý nghe gi¶ng

* GV yªu cÇu HS tr×nh bµy l¹i c¸ch ®o, c¸ch kiÓm tra MBA khi ch­a nèi nguån:

60’

III/ §o vµ kiÓm tra khi ch­a nèi nguån.

1. KiÓm tra th«ng m¹ch

Dïng ®ång hå v¹n n¨ng hoÆc ®Ìn kiÓm tra ®Ó kiÓm tra th«ng m¹ch.

2. KiÓm tra ch¹m lâi

Dïng ®Ìn kiÓm tra ng¾n m¹ch,mét ®Çu d©y ch¹m vaß lâi thÐp,®Çu kia ch¹m vµo ®Çu d©y quÊn.NÕu ®Ìn s¸ng lµ cuén d©y bÞ ng¾n m¹ch víi lâi thÐp.

3. KiÓm tra c¸ch ®iÖn

§o ®iÖn trë c¸ch ®iÖn gi÷a d©y quÊn vµ lâi thÐp ®¹t gi¸ trÞ 1M  lµ ®¹t yªu cÇu

Ho¹t ®éng 5: TÈm sÊy chÊt c¸ch ®iÖn

* GV gi¶i thÝch tr×nh tù tÈm, sÊy ®Ó HS dÔ hiÓu. Sau ®ã cÇn yªu cÇu HS l­u ý:

- Khi tÈm d©y ªmay ph¶i chó ý ®Ó chÊt hßa tan kh«ng lµm háng ªmay.Do ®ã cÇn chän vecni kh« nhanh.

- Sau khi tÈm nªn quÐt thªm mét líp vecni bäc ngoµi ®Ó chèng Èm,h¬i axit

60’

IV/ TÈm vµ sÊy chÊt c¸ch ®iÖn

* Tr×nh tù tÈm, sÊy.

- SÊy kh« cuén d©y ë nhiÖt ®é cao 600C trong kho¶ng 3h.

- Ng©m vµo chÊt c¸ch ®iÖn (vecni)cho ®Õn khi kh«ng cßn bät næi lªn lµ ®­îc.

- NhÊc khèi m¸ytÈm ra khái chÊt c¸ch ®iÖn ®Ó lªn gi¸ cho ch¶y hÕt chÊt vÐcni thõa.

- SÊy kh« ë nhiÖt ®é 70->750C.

C¶ chu kú tÈm chiÕm thêi gian tõ 40 ®Õn 50 giê.

Ho¹t ®éng 6: L¾p r¸p m¸y biÕn ¸p vµo vá

 GV h­íng dÉn HS c¸ch l¾p gi¸p MBA vµo vá:

- Nèi c¸c ®Çu d©y vµo chuyÓn m¹ch, ®ång hå, apt«m¸t, m¹ch b¶o vÖ.

-ChuyÓn m¹ch, ®ång hå, apt«m¸t,...ph¶i  ®­îc cè ®Þnh trªn vá m¸y ë vÞ trÝ thuËn tiÖn khi sö dông vµ ®Ñp vÒ h×nh thøc.

(C¸c nhãm HS thùc hiÖn c¸c b­íc cña bµi thùc hµnh).

60’

V/ L¾p gi¸p m¸y biÕn ¸p vµo vá

- Nèi c¸c ®Çu d©y vµo chuyÓn m¹ch, ®ång hå, apt«m¸t, m¹ch b¶o vÖ.

-ChuyÓn m¹ch, ®ång hå,apt«m¸t,...ph¶i  ®­îc cè ®Þnh trªn vá m¸y ë vÞ trÝ thuËn tiÖn khi sö dông vµ ®Ñp vÒ h×nh thøc.

- KiÓm tra c¸c chØ sè cña ®ång hå, chu«ng b¸o.

Ho¹t ®éng 7: Kiªm tra vµ vËn hµnh thö

* GV h­íng dÉn HS kiÓm tra MBA khi nèi nguån vµ vËn hµnh thö nh­ sau:

- M¸y ch¹y kh«ng rung, kh«ng cã tiÕng kªu rÌ tõ lâi thÐp MBA.

- §iÖn ¸p ra ®óng trÞ sè thiÕt kÕ.

(C¸c nhãm HS thùc hiÖn c¸c b­íc cña bµi thùc hµnh).

60’

VI/ KiÓm tra khi nèi nguån vµ vËn hµnh thö.

1. KiÓm tra kh«ng t¶i cña m¸y biÕn ¸p

- Cho m¸y ch¹y thö kh«ng t¶i  kho¶ng 30 phót.NÕu ®¹t nh÷ng yªu cÇu sau lµ m¸y tèt:

+ NhiÖt ®é cña m¸y kh«ng qu¸ 400C.

+ M¸y vËn hµnh ªm kh«ng cã tiÕng kªu rÌ ph¸t ra tõ lâi MBA.

+ Kh«ng cã hiÖn t­îng chËp m¹ch ë hai cuén d©y.

+ §iÖn ¸p ra phï hîp víi ®iÖn ¸p thiÕt kÕ.

2. KiÓm tra cã t¶i m¸y biÕn ¸p

VËn hµnh m¸y biÕn ¸p víi chÕ ®é ®Çy ®ñ (®óng víi c«ng suÊt thiÕt kÕ vµ dßng ®iÖn ®Þnh møc) trong thêi gian kho¶ng 30 ®Õn 45 phót.nÕu m¸y tèt sÏ ®¹t nh÷ng yªu cÇu sau:

- NhiÖt ®é cña m¸y kh«ng v­ît qu¸ 500C .

Ho¹t ®éng 8: §¸nh gi¸ kqu¶

GV rót ra nhËn xÐt buæi thùc hµnh vµ ®¸nh gi¸ theo c¸c tiªu chÝ

15’

C/ §¸nh gi¸ kÕt qu¶

1. C«ng viÖc chÈn bÞ
2. Thùc hiÖn thùc hµnh ®óng quy tr×nh
3. Th¸i ®é
4. KÕt qu¶ thùc hµnh

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

TG

Néi dung bµi gi¶ng

Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu kh¸i niÖm  §C§

* GV ®Æt c©u hái:

   §éng c¬ ®iÖn lµm viÖc theo nguyªn lý nµo? BiÕn ®æi d¹ng n¨ng l­îng nµo? Cho vÝ dô?

*HS tr¶ lêi

15’

I/ Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i ®éng c¬ ®iÖn

1. Kh¸i niÖm

- §éng c¬ ®iÖn lµ thiÕt bÞ ®iÖn.

- Lµm viÖc theo nguyªn lý c¶m øng ®iÖn tõ.

- §C§ dïng ®Ó biÕn ®æi ®iÖn n¨ng thµnh c¬ n¨ng lµm quay m¸y c«ng t¸c.

VÝ dô: M¸y b¬m n­íc, qu¹t ®iÖn, m¸y nÐn khÝ, m¸y tiÖn, m¸y khoan...

Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu  ph©n lo¹i §C§

GV? Em h·y nªu c¸ch ph©n lo¹i ®éng c¬ ®iÖn?

HS tr¶ lêi

GV? ThÕ nµo lµ ph©n lo¹i theo dßng ®iÖn?

HS tr¶ lêi

GV? Em h·y nªu c¸ch ph©n lo¹i ®éng c¬ ®iÖn theo nguyªn lý lµm viÖc?

HS tr¶ lêi

25’

2. Ph©n lo¹i ®éng c¬ ®iÖn

a) Theo lo¹i dßng ®iÖn:

- §C§ lµm viÖc víi dßng ®iÖn xoay chiÒu gäi lµ §C§ xoay chiÒu.

- §C§ lµm viÖc víi dßng ®iÖn mét chiÒu gäi lµ §C§ mét chiÒu.

Víi §C§ xoay chiÒu, ng­êi ta ph©n ra ba lo¹i sau:

+ §C§ ba pha: Cã ba d©y quÊn lµm viÖc, trôc c¸c d©y quÊn lÖch nhau trong kh«ng gian mét gãc 1200®iÖn.

+ §C§ hai pha: Cã hai d©y quÊn lµm viÖc, trôc c¸c d©y quÊn lÖch nhau trong kh«ng gian mét gãc 900®iÖn.

+ §C§ mét pha: ChØ cã mét d©y quÊn lµm viÖc.

b) Theo nguyªn lý lµm viÖc:

§C§ xoay chiÒu ®­îc chia lµm hai lo¹i:

   + §C§K§B: Lµ lo¹i §C§XC cã tèc ®é quay cña r«to(n) nhá h¬n tèc ®é quay cña tõ tr­êng(n1).

   + §C§§B: Lµ lo¹i §C§XC cã tèc ®é quay cña r« to(n) b»ng tèc ®é quay cña tõ tr­êng(n1).

Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu cac sè liÖu ®Þnh møc cña §C§

GV: C¸c ®¹i l­îng ®Þnh møc lµ sè liÖu kü thuËt quan träng do nhµ s¶n xuÊt quy ®Þnh ®Ó ®éng c¬ lµm viÖc ®­îc tèt, bÒn l©u vµ an toµn.

*GV gi¶i thÝch c¸c ®¹i l­îng ®Þnh møc cña ®éng c¬ ®iÖn ®Ó HS hiÓu râ.

HS chó ý nghe gi¶ng

*GV gi¶i thÝch kü vÒ hiÖu suÊt cña §C§ ®Ó HS hiÓu râ h¬n.

*GV ®­a ra vÝ dô vµ yªu cÇu HS gi¶i thÝch c¸c sè liÖu

* VÝ dô:

   Trªn nh·n ®éng c¬ ®iÖn mét pha cã ghi: 125W ; 220V ; 50HZ ; 2845 vßng/phót.

H·y gi¶i thÝch c¸c sè liÖu trªn?

HS tr¶ lêi

30’

II/C¸c ®¹i l­îng ®Þnh møc cña ®éng c¬ ®iÖn vµ ph¹m vi øng dông.

1.C¸c ®¹i l­îng ®Þnh møc cña ®éng c¬ ®iÖn.

- C«ng suÊt c¬ cã Ých trªn trôc ®éng c¬(P®m):    §ã chÝnh lµ c«ng suÊt P2. C«ng suÊt P1 lµ c«ng suÊt ®iÖn mµ ®éng c¬ tiªu thô cña l­íi ®iÖn, ®­îc tÝnh b»ng c«ng thøc sau:

                     P1 = 3U1I1cos

   - §iÖn ¸p Stato                  U®m

   - Dßng ®iÖn Stato               I®m

   - TÇn sè dßng ®iÖn stato     f®m

   - Tèc ®é quay r«to              n®m

   - HÖ sè c«ng suÊt               cos®m

   - HiÖu suÊt                          ®m

     *Ta cã:           =

Trong ®ã :

- P2 lµ c«ng suÊt h÷u Ých trªn trôc ®éng c¬

- P1 lµ c«ng suÊt ®iÖn mµ ®éng c¬ tiªu thô cña l­íi ®iÖn.

- P lµ tæng c¸c tæn hao trªn m¸y ®iÖn.

         P = Pst1+ P®1 + P®2 + Pcf

Pst1- Tæn hao s¾t tõ trong lâi thÐp stato do dßng ®iÖn xo¸y vµ tõ trÔ g©y ra.

P®1- Tæn hao trªn ®iÖn trë d©y quÊn stato.

P®2- Tæn hao trªn ®iÖn trë d©y quÊn r«to

Pcf- Tæn hao c¬ do ma s¸t ë æ trôc.

Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu ph¹m vi øng dông  §C§

*GV ®­a ra c©u hái:

   Em h·y gi¶i thÝch vai trß cña §C§ trong m¸y b¬m n­íc, m¸y sÊy tãc, m¸y xay s¸t?

*HS suy nghÜ tr¶ lêi?

10’

2. Ph¹m vi øng dông cña ®éng c¬ ®iÖn

  §C§ ®­îc sö dông trong s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t, dïng lµm nguån ®éng lùc cho c¸c m¸y c«ng t¸c lµm viÖc.

  VÝ dô: §C cña qu¹t ®iÖn lóc lµm viÖc t¹o ra c¬ n¨ng lµm quay c¸nh qu¹t.

Ho¹t ®éng 1: t×m hiÓu thÝ nghiÖm nguyªn lý §c§ kh«ng ®ång bé

GV giíi thiÖu m« h×nh thÝ nghiÖm h×nh 15.1 SGK

HS chó ý quan s¸t

GV? Theo em t¹i sao n < n1 ?

HS tr¶ lêi

* GV gi¶i thÝch hiÖn t­îng tõ tr­êng quay ®Ó HS hiÓu râ.

20’

I. ThÝ nghiÖm vÒ nguyªn lý ®éng c¬ ®iÖn kh«ng ®ång bé.

1.Néi dung thÝ nghiÖm

* ThiÕt bÞ thÝ nghiÖm gåm:

- Mét nam ch©nm vÜnh cöu NS h×nh ch÷ U g¾n liÒn víi tay quay, mét khung d©y khÐp kÝn ®Æt gi÷a hai cùc cña nam ch©m vßng d©y cã thÓ quay quanh trôc cña nã.

* Dïng tay quay nam ch©m víi tèc ®é n1 ta thÊy vßng d©y quay víi tèc ®é n cïng chiÒu víi n1 nh­ng nhá h¬n n1 mét Ýt

                               n < n1

* HiÖn t­îng nµy d­îc gi¶i thÝch nh­ sau:

+ gi÷a hai cùc cña nam ch©m cã tõ tr­êng. Khi quay nam ch©m tõ tr­êng còng quay theo trë thµnh tõ tr­êng quay.

+ Tõ tr­êng quay lµm c¶m øng vµo c¸c vßng d©y s®® e t¹o thµnh dßng ®iÖn i khÐp kÝn trong vßng d©y.

+ Tõ tr­êng quay t¸c dông lªn vßng d©y mang dßng ®iÖn i lùc ®iÖn tõ F lµm vßng d©y quay víi tè ®é n.

* GV gi¶i thÝch cho HS thÊy r»ng: ThÝ  nghiÖm trªn ®­îc øng dông ®Ó chÕ t¹o ®éng c¬ ®iÖn kh«ng ®ång bé.

HS chó ý theo dâi

GV? §Ó t¹o ra tõ tr­êng quay ng­êi ta lµm thÕ nµo?

HS tr¶ lêi

GV? Tèc ®é cña tõ tr­êng quay phô thuuéc vµo c¸c yÕu tè nµo?

HS tr¶ lêi

Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu ®éng c¬ 1 pha vßng ng¾n m¹ch

*GV ®­a ra s¬ ®å cÊu t¹o cña §C§ mét pha cã vßng ng¾n m¹ch vµ gi¶i thÝch cÊu t¹o ®Ó HS dÔ hiÓu.

          1.Stato

2. R«to

3.D©y quÊn stato

4.Vßng ng¾n m¹ch

5.Thanh dÉn cña r«to

* GV gi¶i thÝch nguyªn lý lµm viÖc cña §C§ mét pha vßng chËp ®Ó HS hiÓu râ sù t¹o ra tõ tr­êng quay cña ®éng c¬ nµy.

GV? Em h·y nªu ­u, nh­îc ®iÓm cña ®éng c¬ vßng chËp?

HS tr¶ lêi

30’

2. Nguyªn lý lµm viÖc cña §C§K§B

- Khi cho dßng ®iÖn vµo d©y quÊn stato sÏ t¹o ra tõ tr­êng quay

- Lùc ®iÖn tõ do tõ tr­êng quay t¸c dông lªn dßng ®iÖn c¶m øng ë d©y quÊn r«to kÐo r«to quay theo chiÒu quay cña tõ tr­êng víi tèc ®é n1.

- §Ó t¹o ra tõ tr­êng quay ta cho hai dßng ®iÖn xoay chiÒu lÖch pha nhau vµo 2 d©y quÊn ®Æt ë lâi thÐp Stato, c¸c d©y quÊn cã trôc lÖch nhau trong kh«ng gian.

- Tèc ®é cña tõ tr­êng quay n1 phô thuéc vµo tÇn sè dßng ®iÖn f vµ  sè ®«i cùc tõ:

            n1=   ( vßng /phót)

- Vßng d©y khÐp kÝn ®Æt trªn lâi thÐp r«to.

II/ §éng c¬ ®iÖn mét pha cã vßng ng¾n m¹ch (®éng c¬ vßng chËp).

1. CÊu t¹o

Gåm 2 bé phËn chÝnh

a/ Stato ( phÇn tÜnh)

Gåm lâi thÐp vµ d©y quÊn tËp trung

- Lâi thÐp lµm b»ng l¸ thÐp kÜ thuËt ®iÖn ghÐp l¹i thµnh h×nh trô rçng mÆt trong cã c¸c cùc tõ ®Ó quÊn d©y.

- Cùc tõ ®­îc xÎ lµm 2 phÇn, mét phÇn ®­îc l¾p vßng ®ång ng¾n m¹ch khÐp kÝn.

- D©y quÊn Stato  ®­îc ®Æt c¸ch ®iÖn víi lâi thÐp vµ quÊn tËp trung quanh cùc tõ.

b/ R«to (phÇn quay)

R«to gåm lâi thÐp vµ d©y quÊn.

- Lâi thÐp lµm b»ng l¸ thÐp kÜ thuËt ®iÖn ghÐp thµnh khèi h×nh trô , mÆt ngoµi cã c¸c r·nh.

- D©y quÊn r«to kiÓu lång sãc, gåm c¸c thanh dÉn nh«m hoÆc ®ång ®Æt trong c¸c r·nh cña lâi thÐp, nèi víi nhau b»ng vßng ng¾n m¹ch ë hai ®Çu.

2. Nguyªn lÝ lµm viÖc

   Khi cho dßng ®iÖn xoay chiÒu vµo trong d©y quÊn Stato sÏ xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng trong vßng chËp. Dßng ®iÖn trong vßng chËp vµ dßng ®iÖn trong d©y quÊn stato sÏ t¹o tõ tr­êng quay. Tõ tr­êng quay t¸c dông lªn dßng ®iÖn c¶m øng ë thanh dÉn r«to lùc ®iÖn tõ F, ®éng c¬ sÏ khëi ®éng vµ quay lµm viÖc víi tèc ®é n.

Vßng chËp dïng ®Ó khëi ®éng ®éng c¬.

Ho¹t ®éng 3: T×m hiÓu ®éng c¬ ch¹y tô

*GV ®­a ra s¬ ®å §C mét pha ch¹y tô

HS chó ý quan s¸t

+ D©y quÊn chÝnh vµ d©y quÊn phô cã vÞ trÝ vÒ kh«ng gian nh­ thÕ nµo?

HS tr¶ lêi

+ D©y quÊn phô nèi tiÕp víi tô ®iÖn ®Ó lµm g×?

HS tr¶ lêi

(§Ó dßng ®iÖn trong d©y quÊn phô lÖch pha víi dßng ®iÖn trong d©y quÊn chÝnh mét gãc 900)

+ D©y quÊn phô vµ d©y quÊn chÝnh nèi víi nh©u nh­ thÕ nµo?

(nèi song song)

* GV gi¶i thÝch nguyªn lý lµm viÖc cña §C§ mét pha ch¹y tô.Sau ®ã ®Æt c©u hái: T¹i sao ng­êi ta gäi d©y quÊn phô lµ d©y quÊn khëi ®éng

30’

III/ §éng c¬ ®iÖn mét pha cã d©y quÊn phô nèi tiÕp víi tô ®iÖn (§C ch¹y tô).

1.CÊu t¹o

- Stato cña ®éng c¬ ch¹y tô cã nhiÒu r·nh. Trong c¸c  r·nh ®Æt hai cuén d©y.D©y quÊn chÝnh cßn gäi lµ d©y quÊn lµm viÖc (LV) ®­îc quÊn b»ng d©y ®iÖn tõ cã tiÕt diÖn lín vµ sè vßng Ýt.D©y quÊn phô cßn gäi lµ d©y quÊn khëi ®éng(K§) ®­îc quÊn b»ng d©y ®iÖn tõ cã tiÕt diÖn nhá vµ sè vßng nhiÒu.Trôc d©y quÊn chÝnh vµ d©y quÊn phô ®Æt lÖch nhau 1 gãc 900 ®iÖn trong kh«ng gian d©y quÊn phô m¾c nèi tiÕp víi tô ®Ó dßng ®iÖn lÖch pha víi dßng ®iÖn trong d©y quÊn chÝnh.

- R«to kiÓu lång sãc

2/ Nguyªn lÝ lµm viÖc

Khi cho dßng ®iÖn xoay chiÒu 1 pha vµo 2 ®Çu d©y quÊn stato. Dßng ®iÖn trong 2 cuén d©y quÊn sÏ t¹o nªn tõ tr­êng quay. Tõ tr­êng quay t¸c dông lªn dßng ®iÖn c¶m øng trong r«to lùc ®iÖn tõ F kÐo r«to quay víi tèc ®é n

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Tg

Néi dung bµi gi¶ng

Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu nlý ®æi chiÒu quay cña §C

* GV ®Æt c©u hái :

+ Muèn ®æi chiÒu quay §C§,ta ph¶i ®æi chiÒu quay cña ®¹i l­îng nµo ?

HS tr¶ lêi

+ Muèn ®æi chiÒu quay tõ tr­êng, ta ph¶i ®æi chiÒu quay cña ®¹i l­îng nµo ?