Giao an lop 11

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Néi dung

Ho¹t ®éng1: T×m hiÓu kh¸i niÖm ng«n ng÷ lËp tr×nh vµ lËp tr×nh.

GV: Về lập trình các em chỉ mới được tìm hiểu qua bài các bước để giải bài toán trên máy tính chứ chúng ta chưa có khái niệm cụ thể. Còn ngôn ngữ lập trình chúng ta cũng đã tìm hiểu  tất cả ở lớp 10.

GV: Vậy có những loại ngôn ngữ lập trình nào?

HS: Ng2 máy, hợp ngữ, ng2 bậc cao.

GV: T¹i sao ph¶i dïng ng«n ng÷ lËp tr×nh?

HS: Muèn m¸y tÝnh hiÓu ®­îc c¸c bµi to¸n th× ph¶i dïng ng«n ng÷ lËp tr×nh m« t¶ bµi to¸n ®ã.

GV: Tóm lại ng2 lập trình dùng để làm gì?

HS: Lập trình.

GV: Vậy lập trình là gì? Chúng ta tìm hiểu k/n này.

Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu ch­¬ng tr×nh dÞch vµ ph©n lo¹i:

GV: Chương trình viết bằng ng2 máy sẽ thực hiện được ngay, còn chương trình viết bằng ng2 bậc cao thì phải chuyển đổi thành chương trình trên ng

Bài 1: KHÁI NIỆM LẬP TRÌNH VÀ NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH.

1. Kh¸i niÖm lËp tr×nh vµ ng«n ng÷ lËp tr×nh:

- ng«n ng÷ lËp tr×nh: Lµ ng«n ng÷ ®Ó diÔn t¶ thuËt to¸n (C¸ch gi¶i bµi to¸n) sao cho m¸y tÝnh cã thÓ thùc hiÖn ®­îc.

- LËp tr×nh: Lµ sö dông cÊu tróc d÷ liÖu vµ c¸c c©u lÖnh cña ng«n ng÷ lËp tr×nh cô thÓ ®Ó m« t¶ d÷ liÖu vµ c¸c thao t¸c cña thuËt to¸n.

2. Kh¸i niÖm ch­¬ng tr×nh dÞch vµ ph©n lo¹i:

* Kh¸i niÖm:

- Lµ ch­¬ng tr×nh chuyÓn ®æi ch­¬ng tr×nh viÕt b»ng ng«n ng÷ lËp tr×nh bËc cao, hîp ng÷ ra ng«n ng÷ m¸y.

2 máy mới có thể thực hiện được. Công cụ thực hiện chuyển đổi đó gọi là chương trình dịch.

GV: Input, Output của chương trình dịch là gì?(Có thể cho điểm miệng Hs trả lời đúng)

HS: In: chương trình viết bằng ng2 bậc cao.

Out: chương trình trên ng2 máy.

GV: nhiệm vụ quan trọng nhất của chương trình dịch là gì?

HS: (2-3Hs) phát hiện lỗi cú pháp của chương trình nguồn.

GV: Phân biệt Thông dịch và Biên dịch. Phân tích Ví dụ Sgk.

ĐVĐ sang bài mới: Để có thể sử dụng một ng2 lập trình nào đó thì trước hết chúng ta phải biết các thành phần cơ bản có trong nó là gì?

Hoạt động 3: Các thành phần cơ bản của ngôn ngữ lập trình.

GV: Em hãy cho biÕt ng«n ng÷ ViÖt cã nh÷ng thµnh phÇn nµo?

HS:

+ B¶ng ch÷ c¸i ViÖt, ch÷ sè, dÊu.

+ C¸ch ghÐp c¸c tõ thµnh mét c©u.

+ Ng÷ nghÜa cña c©u.

GV: Tương tự ng2 lập trình cũng có 3 thành phần cơ bản: bảng chữ cái, cú pháp, ngữ nghĩa. Trước hết chúng ta tìm hiểu bảng chữ cái.

GV: Giới thiệu khái niệm bảng chữ cái và tập hợp các kí tự hợp lệ.

HS: Chú ý quan sát, ghi chép.

- VÝ dô vÒ mét sè lo¹i ch­¬ng tr×nh dÞch: SGK

* Ph©n lo¹i ch­ong tr×nh dÞch: cã 2 lo¹i

- Th«ng dÞch:

+ KiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña c©u lÖnh tiÕp theo trong ch­¬ng tr×nh nguån

+ ChuyÓn ®æi c¸c c©u  lÖnh ®ã thµnh mét hay nhiÒu c¸c c©u lÖnh trong ng«n ngò m¸y.

+ Thùc hiÖn c¸c c©u lÖnh võa chuyÓn ®æi.

- Biªn dÞch:

+ DuyÖt ph¸t hiÖn lçi, kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña c©u lÖnh trong ch­¬ng tr×nh nguån.

+ DÞch toµn bé ch­¬ng tr×nh nguån thµnh mét ch­¬ng tr×nh ®Ých cã thÓ  l­u tr÷ thùc hiÖn trªn m¸y.

Bài 2: CÁC THÀNH PHẦN CỦA NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH

1. Các thành phần cơ bản

Mỗi loại ngôn ngữ lập trình gồm 3 thành phần cơ bản:

• Bảng chữ cái.
• Cú pháp.
• Ngữ nghĩa.

a. Bảng chữ cái

- K/n: Bảng chữ cái là tập các kí tự dùng để viết chương trình.

• Các chữ cái thường dùng:

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W Y Z.

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w y z.

• 10 chữ số thập phân Ả Rập:  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9.

GV: giới thiệu cho học sinh biết cú pháp là gì? Và nêu tác dụng của cú pháp.

GV: Thành phần cơ bản thứ 3 là ngữ nghĩa. Ví dụ minh họa: Từ “Chạy” trong 2 câu sau mang nghĩa khác nhau:

Bình và Hưng thi chạy

Nhân dân ĐBSCL chạy lũ.

 Tổ hợp ký tự trong ngữ cảnh khác nhau mang nghĩa khác nhau.

HS:  Quan sát, suy nghĩ, ghi chép.

• Các ký tự đặc biệt:

- VD: Bảng chữ cái của ngôn ngữ C++ so với Pascal chỉ thêm vài kí tự là ( “ ), ( \ ), ( ! ).

b. Cú Pháp:

- K/n: Là bộ quy tắc dùng để viết chương trình

- Tác dụng:

+ Giúp người lập trình và chương trình dịch có thể hiểu được tổ hợp kí tự nào là hợp lệ và không hợp lệ.

+ Giúp mô tả chính xác thuật toán.

- VD: Pascal dùng cặp từ Begin…End để gộp nhiều câu lệnh thành một. Còn trong C++ thì sử dụng cặp kí tự { }

c. Ngữ nghĩa:

- Xác định ý nghĩa thao tác cần thực hiện, ứng với tổ hợp kí tự dựa vào ngữ cảnh của nó.

- VD: Xét 2 biểu thức:

A+B (1) A,B là các số thực.

A+B (2) A,B là các số nguyên.

Dấu + trong (1) là cộng 2 số thực, trong (2) là cộng 2 số nguyên.

Vậy trong ngữ cảnh khác nhau thì ý nghĩa của các tổ hợp kí tự cũng khác nhau.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Néi dung

Hoạt động 1: Tên: tên dành riêng, tên chuẩn, tên do người lập trình đặt.

GV: Trong đời sống thực, tên là gì? Tại sao phải đặt tên?

HS: Trong cuộc sống hằng ngày ta phân biệt giữa người này với người kia qua tên.

 Nêu ý nghĩa của việc đặt tên trong lập trình.

GV: Trong ngôn ngữ lập trình cũng vậy, để phân biệt các đối tượng trong chương trình thì phải đặt tên cho các đối tượng đó.

GV:  Quy tắc đặt tên được tuân theo từng ngôn ngữ lập trình và chương

2. Một số khái niệm

a. Tên

- Trong Turbo Pascal, Tên là một dãy liên tiếp không quá 127 kí tự gồm chữ số, chữ cái, hoặc dấu gạch dưới và bắt đầu bằng chữ cái hoặc dấu gạch dưới.

Pascal không phân biệt chữ hoa chữ thường.

Ví dụ :Giai_Phuong_Trinh

       _Timx

       #abc

        ?thoikhoabieu

        6Pq

        *tcTzvU

        integer

trình dịch cụ thể.

GV: Cho học sinh làm một số ví dụ để phân biệt được tên đúng, tên sai.

HS: Học sinh tìm tên đúng trong Pascal.

Tênđúng:

   Giai_Phuong_Trinh

   _Timx

   Integer

   type

   Abs.

GV: Trong Pascal, người ta đặt tên các đối tượng theo 3 nhóm: tên dành riêng, tên chuẩn, tên do người lập trình đặt.

GV: Yêu cầu học sinh đọc sách và phát biểu khái niệm về 3 nhóm tên.

HS: Học sinh phát biểu khái niệm về tên dành riêng, tên chuẩn, tên do người lập trình đặt.

GV: bổ sung khái niệm về các loại tên và giải nghĩa thêm chức năng của vài loại tên thông dụng: PROGRAM, begin, end, uses, const,...

GV: hãy chỉ ra các tên sai trong các đặt tên sau đây: A, R23, _65, A GH, P34_c, 8Jh, F#j, GJ, F@j ?

HS: Tên sai là: A GH, 8Jh, F#j, F@j

Hoạt động 2:  Hằng và biến

GV: Trong ngôn ngữ Pascal, khi cần lưu trữ những đại lượng có giá trị thay đổi hay không đổi người ta sẽ dùng đại lượng hằng và biến.

Vậy hằng hay biến là gì? Chức năng của chúng ra sao? Phần cuối cùng ta sẽ đi tìm hiểu khái niệm hằng và biến.

HS: Học sinh lắng nghe.

GV: Các em hãy đọc sách và cho biết thế nào là hằng, có mấy loại hằng?

       type

       Abs

* Tên dành riêng:

Là những tên được ngôn ngữ lập trình qui định dùng với ý nghĩa riêng xác định, người lập trình không được sử dụng với ý nghĩa khác.

Ví dụ: Program, uses, conts, type, var, begin, end….

* Tên chuẩn: Là những tên được ngôn ngữ lập trình qui định dùng với ý nghĩa nhất định nào đó, người lập trình có thể khai báo và dùng chúng ý nghĩa và mục đích khác

Ví dụ: Abs, sqr, sqrt, integer, real…..

* Tên do người lập trình đặt: Là tên được dùng theo ý nghĩa riêng, xác dịnhh, tên này được khai báo trước khi sử dụng. Các tên không được trùng với tên dành riêng, tên gọi nên đặt liên quan đến chương trình, gợi nhớ.

Ví dụ: Giai_Phuong_Trinh

       _Timx

b. Hằng và biến

* Hằng:

Là đại lượng có giá trị không thay đổi trong quá trình thực hiện chương trình.

Đại lượng hằng trong lập trình thường gồm hằng số học, hằng xâu, hằng logic.

- Hằng số học: Là các số nguyên và số thực có dấu hoặc không dấu

Ví dụ: 24, 74,12.3..

- Hằng xâu: Là chuỗi kí tự trong bộ mã ASCII, được đặt trong cặp dấu nháy.

HS: Học sinh đọc sách và trả lời câu hỏi của giáo viên.

GV: Các em hãy nhìn lên bảng ví dụ sau và cho biết đâu là hằng xâu, hằng chuỗi, hằng logic

24,74,12.3

‘NhaTrang’, ‘tour’

False, True.

GV: Yêu cầu hs đọc sách và nêu khái niệm Biến là gì?

HS: Đọc sách, trả lời câu hỏi, và ghi chép.

GV: Các em hãy cho biết tên biến và tên hằng là tên chuẩn hay tên dành riêng hay tên do người lập trình đặt.

HS: Tên do người lập trình đặt

* Hoạt động 3:  Chú thích.

GV: Khi viết chương trình, có những đoạn chương trình khó hiểu, để chương trình rõ ràng, người đọc có thể dễ dàng hiểu được phần mã mà người lập trình viết, ngôn ngữ Pascal đưa ra khái niệm chú thích. Các em hãy tìm xem để chú thích trong Pascal, người ta phải làm sao?

HS: Trả lời.

GV: Sau khi viết được một chương trình thì người lập trình phải tiến hành “chạy thử” để kiểm tra xem phần mã mình viết có đúng như ý tưởng ban đầu khi thiết kế không, vậy em nào cho biết, các lệnh được viết trong cặp dấu {} hay (* *) có được chương trình biên dịch không?

HS: Dấu chú thích sẽ được bỏ qua khi Pascal biên dịch chương trình.

Ví dụ: ‘ Day la hang xau ‘, ‘tour’.

- Hằng logic: Là giá trị Đúng (true) hoặc Sai ( false).

Ví dụ: False, True.

* Biến:

- Là đại lượng được đặt tên, dùng để lưu trữ giá trị và giá trị có thể được thay đổi trong quá trình thực hiện chương trình.

- Các biến dùng trong chương trình đều phải được khai báo.

Ví dụ: Tong, Tam, x, y,..

c. Chú thích

- Chú thích giúp cho người đọc và người lập trình nhận biết ý nghĩa của chương trình đó dễ hơn.

- Trong Pascal, chú thích được đặt giữa cặp dấu {} hay (* *)

Ví dụ: Var x,y: integer; (* khai báo biến x, y thuộc kiểu số nguyên *)

Const  Min = 10; { Khai báo hằng }

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Néi dung

GV: Vừa rồi chúng ta đã học bài 1 KHÁI NIỆM LẬP TRÌNH VÀ NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH & Bài 2 CÁC THÀNH PHẦN CỦA NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH.. Hôm nay chúng ta sẽ học tiết bài tập để củng cố lại các kiến thức đã học.

GV: Sửa các bài tập trong SGK/ 13.

GV: Yêu cầu một hs đọc câu hỏi và yêu cầu một hs khác trả lời câu hỏi.

HS: Lắng nghe và thực hiện yêu cầu của GV.

GV: yêu cầu cả lớp cho nhận xét. GV lắng nghe và bổ sung hoàn chỉnh.

HS: Ghi nhận câu trả lời vào tập vở.

1/13 SGK Tại sao người ta phải xây dựng ngôn ngữ lập trình bậc cao?

Lập trình bằng ngôn ngữ bậc cao dễ viết hơn vì các lệnh được mã hoá gần với ngôn ngữ tự nhiên. Chương trình viết bằng ngôn ngữ lập trình bậc cao nói chung không phụ thuộc vào loại máy, nghĩa là 1 chương trình có thể thực hiện trên nhiều loại máy tính khác nhau.

2/13 SGK Chương trình dịch là gì? Tại sao cần phải có chương trình dịch?

Chương trình dịch là 1 chương trình có chức năng chuyển đổi các ngôn ngữ khác sang ngôn ngữ máy. Cần phải có chương trình dịch để chuyển chương trình được viết bằng các ngôn ngữ khác thành ngôn ngữ máy thì máy tính mới có thể hiểu và thực hiện được.

GV: Đưa ra bài tập cho hs.

HS: lắng nghe và thực hiện yêu cầu của GV.

GV: Gọi một học sinh khác trả lời yêu cầu của bài.

HS: Nghiêm túc lắng nghe và tích cực phát biểu xây dựng bài.

GV: lắng nghe và nhận xét câu trả lời của HS.

HS: Ghi nhận vào tập.

GV: Tiếp tục đưa ra những câu hỏi cho hs. Hướng dẫn hs làm các bài tập tiếp theo.

HS: Nghiêm túc lắng nghe, ghi chép và tích cực phát biểu xây dựng bài.

GV: yêu cầu hs giải thích lý do tại sao không chọn những phương án khác giúp hs hiểu rõ bài hơn.

GV: Tiếp tục hướng dẫn học sinh làm các bài tập còn lại cho đến hết. Trong quá trình giải bài tập, nên nhắc lại các kiến thức đã học giúp học sinh nắm vững kiến thức.

3/13 SGK Biên dịch và thông dịch khác nhau như thế nào?

Trong thông dịch không có chương trình đích để lưu trữ. Trong biên dịch cả chương trình nguồn và chương trình đích có thể lưu trữ  lại để sử dụng về sau.

4/13 SGK Điểm khác nhau giữa tên dành riêng và tên chuẩn.

Tên dành riêng được dùng với ý nghĩa xác định, không được dùng với ý nghĩa khác. Tên chuẩn được dùng với ý nghĩa nhất định, có thể khai báo và dùng với ý nghĩa khác.

5/13 SGK Viết ra 3 tên đúng theo quy tắc của Pascal.

Giai_PT; Baitap1nangcao; _1chuongtrinh;

6/13 SGK Cho biết những biểu diễn không phải là biểu diễn hằng trong Pascal

a) 150.0 b) -22  c) 6,23

d) ‘43’ e) A20 f) 1.06E-15

g) 4+6 h) ‘C  i) ‘TRUE’

Những biểu diễn không phải là biểu diễn hằng trong Pascal:

c) dấu phẩy thay bằng dấu chấm

e) là tên chưa rõ giá trị

g) là biểu thức hằng trong Pascal

h) sai quy định về hằng xâu: thiếu dấu nháy đơn ở cuối.

1.3/6 SBT Trong chế độ biên dịch, một chương trình đã được dịch thông suốt, hệ thống không báo lỗi. Có thể khẳng định rằng ta đã có một chương trình đúng hay chưa? Tại sao?

Không thể khẳng định vì chương trình có thể vẫn còn chứa lỗi ngữ nghĩa.

1.5/6 SBT Sau khi chương trình đã được dịch thông suốt, không còn lỗi cú pháp, có cần tiếp tục hiệu chỉnh, tức là tìm và sửa lỗi trong chương trình nguồn nữa hay không?

Có. Cần kiểm tra ngữ nghĩa

1.9/7 SBT Hãy chọn những biểu diễn hằng trong những biểu diễn dưới đây

A) Begin B) ‘65c’ C) 1024 

D) -46 E) 5.A8 F) 12.4E-5

 B, C, D, F

1.10/7 SBT Hãy chọn những biểu diễn tên trong những biểu diễn dưới đây.

A) ‘*****’    B) -5+9-0     C) PpPpPp

D) +256.512    E)FA33C9     F) (2)

C, E

1.11/7 SBT Trong những biểu diễn dưới đây, biểu diễn nào là từ khóa trong Pascal ?

A) END B) Ingteger          C) Real

D) sqrt E) ‘end’          F) var

A, F

1.15/7 SBT Trong dòng thông tin chú thích có thể chứa kí tự ngoài bảng chữ cái của ngôn ngữ hay không và tại sao ?

Có thể vì chương trình dịch bỏ qua chú thích khi dịch chương trình.

Câu 1 : Các chú thích nào dưới đây là đúng ? 

a. (*Day la mot chuong trinh Pascal*)

b. /* Day la mot chuong trinh Pascal*/

c. { Day la mot chuong trinh Pascal}

A & C đều đúng.