HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

HOẠT ĐỘNG 1:                      Tổ chức tình huống học tập(5ph)                   

Yêu cầu HS đọc tình huống của bài. Để biết bạn nào sai ta hãy tìm hiểu xem khi nào nhận biết được ánh sáng

HS: Đọc thông tin và dự đoán thông tin.

HOẠT ĐỘNG 2:        Tìm hiểu khi nào ta nhận biết được ánh sáng(10ph)          

GV: Nêu 1 thí dụ thực tế và thí nghiệm yêu cầu học sinh đọc 4 trường hợp ở SGK và trả lời C1.

HS: đọc các trường hợp ở SGK, trả lời C1.

Dựa vào kết quả thí nghiệm, vậy để nhận biết ánh sáng khi nào?

Yêu cầu HS hoàn thành phần kết luận.

I. Khi nào ta nhận biết được AS

C1: Trường hợp 2 và 3 có điều kiện giống nhau là: Có ánh sáng và mở mắt nên ánh sáng lọt vào mắt.

Kết luận: Mắt ta nhận biết được ánh sáng khi có ánh sáng truyền vào mắt ta.

HOẠT ĐỘNG 3:   Nghiên cứu trong điều kiện nào ta nhìn thấy một vật(10ph)          

GV: Ta nhận biết được ánh sáng khi có ánh truyền vào mắt ta. Vậy nhìn thấy một vật có cần ánh sáng từ vật truyền đến mắt không? Nếu có thì ánh sáng phải đi từ đâu?

Yêu cầu HS thảo luận theo nhóm câu C2 và làm thí nghiệm. Trình bày nội dung của mình cả lớp  nhận xét bổ sung và hoàn chỉnh.

GV: Dựa vào thí nghiệm và các hiện tượng trong thực tế. Vậy ta nhìn thấy được vật khi nào?

II. Nhìn thấy một vật

Có đèn để tạo ra ánh sáng  -> nhìn thấy vật. Chứng tỏ ánh sáng chiếu tới vật (mảnh giấy trắng) -> ánh sáng từ mảnh giấy trắng đến mắt mắt thì nhìn mảnh giấy trắng.

 Kết luận: Ta nhìn thấy một vật khi có ánh sáng truyền tới mắt ta.

 Tích hôïp giaùo duïc moâi tröờng:

Ở các thành phố lớn, do nhà cao tầng che cắn nên học sinh thường phải học tập và làm việc dưới ánh sáng nhân tạo, điều này có hại cho mắt. Để làm giảm tác hại này, học sinh cần có kế hoạch học tập và vui chơi dã ngoại.

HOẠT ĐỘNG 4:            Phân biệt nguồn sáng và vật sáng(10ph)          

Yêu cầu học sinh quan sát tranh vẽ 1.2a và 1.3, trả lời câu hỏi C3

III.Nguồn sáng và vật sáng

Kết luận: Dây tóc bóng đèn tự  nó phát ra ánh sáng  gọi là nguồn sáng. Dây tóc bóng đèn phát ra ánh sáng từ vật khác chiếu tới nó gọi  chung là vật sáng.

HOẠT ĐỘNG 5:                                       Vận dụng(5ph)          

Yêu cầu học sinh trả lời C4, và C5

IV. Vận dụng

C4: Trong cuộc tranh cải, bạn Thanh đúng và ánh sáng từ đèn pin không chiếu vào mắt.

C5: Khói gồm các hạt li ti các hạt này được chiếu sáng trở thành vật sáng và các hạt xếp gần như liền nhau nằm trên đường truyền ánh sáng tạo thành  vệt sáng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

HOẠT ĐỘNG 1:             Tìm hiểu đường truyền  của ánh sáng(15ph)      

Yêu cầu HS dự đoán đường truyền của ánh sáng.

Cho HS nêu  ra các phương án dự đoán làm thí nghiệm  -> trả lời C1.

Yêu cầu HS rút ra  kết luận.

Yêu cầu HS làm thí nghiệm hình 2.1, trả lời

I.Đường truyền của ánh sáng

C1: Ống thẳng nhìn thấy dây tóc bóng đèn truyền trực tiếp tới mắt.

HS làm TN

Kết luận:  Đường truyền ánh sáng trong không khí là đường thẳng.

GV: Nếu không dùng ống thẳng thì ánh sáng truyền đến mắt ta theo đường thẳng không?

Yêu cầu HS làm TN  kiểm tra hình 2.2 (SGK).

Thông báo: Không khí, nước, kính trong là môi trường trong suốt, người ta làm thí nghiệm với môi trường nước và môi trường kính trong thì ánh sáng cũng truyền theo đường thẳng.

Định luật:Trong môi trường trong suốt và đồng tính, ánh sáng truyyền đi theo đường thẳng.

HOẠT ĐỘNG 2:(10ph)      Nghiên cứu thế nào là tia sáng và chùm ánh sáng

Yêu cầu HS quan sát tranh vẽ H2.3.

Tia sáng được quy ước như thế nào?

Trong thực tế có tạo ra được tia sáng không ? Vậy tia sáng được coi là chùm ánh song song hẹp.

- Chùm ánh sáng là gì?

- Chùm ánh sáng được biểu diễn như thế nào?

Yêu cầu HS quan sát hình vẽ và hoàn thành C3.

II. Tia sáng và chùm sáng

Quy ước: Tia sáng là đường truyền ánh sáng bằng đường thẳng có mũi tên chỉ hướng.

Biểu diễn tia sáng:                  >

                                  S            M

- Chùm AS gồm nhiều tia sáng hợp thành.

- Vẽ chùm ánh sáng thì chỉ cần vẽ 2 tia sáng ngoài cùng.

- Có 3 loại chùm sáng: Chùm sáng song song, chùm sáng hội tụ, chùm sáng phân kì.

C3:

  Không giao nhau                   giao nhau

         Loe rộng ra

HOẠT ĐỘNG 3:(10ph)                               Vận dụng

Yêu cầu HS trả lời C4.

Yêu cầu HS làm thí nghiệm C5 và nêu phương án tiến hành, sau đó giải thích cách làm?

HS Thực hiện theo yêu cầu của GV, bổ sung và hoàn chỉnh.

III. Vận dụng:

C4: Ánh sáng từ đèn pin phát ra đã truyền đến mắt theo đường thẳng.

C5: Đặt mắt sao cho chỉ nhìn thấy kim gần mắt nhất mà không nhìn thấy 2 kim còn lại.

Giải thích:  Kim 1 là vật chắn sáng của kim 2, kim 2 là vật chắn sáng kim 3. Do ánh sáng truyền theo đường thẳng nên ánh sáng từ kim 2 và kim 3 bị kim 1 chắn không tới mắt.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

HOẠT ĐỘNG (3ph):                      Tổ chức tình huống học tập

Đặt vấn đề:Tại sao thời xưa con người đã biết nhìn vị trí bóng nắng để biết giờ trong ngày.

Vậy bóng nắng đó do đâu? Nội dung bài học hôm nay giúp các em giải quyết.

HS cùng tìm hiểu

HOẠT ĐỘNG 2:                     Tìm hiểu bóng tối, bóng nửa tối(10’).

Yêu cầu HS đọc SGK để làm thí nghiệm

và trả lời C1.

Thông qua TN các em có nhận xét gì?

Yêu  cầu HS bố trí thí nghiệm và làm thí nghiệm hình 3.2 SGK.

Yêu cầu HS tiến hành theo nhóm, thảo luận theo nhóm trả lời C2.

Yêu cầu HS rút ra nhận xét.

I.Bóng tối – Bóng nữa tối.

1. Bóng tối

a.Thí nghiệm 1:

C1 : Vùng màu đen hoàn toàn không nhận được AS từ nguồn sáng tới vì AS truyền theo đường thẳng , gặp vật cản As không  truyền qua được

Nhận xét : Trên màn chắn đặt phía sau vật cản có một vùng không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng tới gọi là bóng tối.

2. Bóng nửa tối

b.Thí nghiệm 2:    

C2 : - Vùng ở giữa màn chắn là vùng bóng tối

- Vùng ngoài cùng là vùng sáng

- Vùng xen giữa là vùng bóng nửa tối

*Nhận xét: Trên màn chắn đặt phía sau vật cản có một vùng chỉ nhận được ánh sáng từ một phần của nguồn sáng tới gọi là vùng nữa tối

HOẠT ĐỘNG 3:           Hình thành khái niệm nhật thực và nguyệt thực(12’)

Em hãy trình bày quỹ đạo chuyển động của mặt trăng, mặt trời và trái đất.

Khi nào xảy ra hiện tượng nhật thực?

Yêu cầu học sinh trải lời câu hỏi C3

Khi nào xảy ra hiện tượng nhật thực toàn phần?

Nhật thực một phần khi nào?

Khi nào xảy ra hiện tượng nguyệt thực?

Yêu cầu học sinh trả lời C4.

II.Nhật thực - nguyệt thực

a.Nhật thực:

C3: Nguồn sáng : Mặt trời.

      Vật cản        : Mặt trăng.

       Màn chắn   : Trái đất.

Mặt trời - Mặt trăng - Trái đất trên cùng 1 đường thẳng.

- Nhật thực toàn phần:  Đứng trong vùng bóng tối không nhìn thấy mặt trời.

- Nhật thực một phần: Đứng trong vùng nửa tối nhìn thấy một phần mặt trời.

b.Nguyệt thực: - Mặt trời, mặt trăng, trái đất nằm trên 1 đường thẳng.

C4 : Vị trí 1 : Nguyệt thực

Vị trí 2 và 3 : trăng sáng

Tích hợp giáo dục môi trường:

- Trong sinh hoạt và học tập, cần đảm bảo đủ ánh sáng, không có bóng tối. Vì vậy, cần lắp đặt nhiều bóng đèn nhỏ thay vì một bóng đèn lớn.

- Ở các thành phố lớn, do có nhiều nguồn ánh sáng (ánh sáng do đèn cao áp, do các phương tiện giao thông, các biển quảng cáo …) khiến cho môi trường bị ô nhiễm ánh sáng. Ô nhiễm ánh sáng là tình trạng con người tạo ra ánh sáng có cường độ quá mức dẫn đến khó chịu. Ô nhiễm ánh sáng gây ra các tác hại như: lãng phí năng lượng, ảnh hưởng đến việc quan sát bầu trời ban đêm (tại các đô thị lớn), tâm lí con người, hệ sinh thái và gây mất an toàn trong giao thông và sinh hoạt. ..

- Để giảm thiểu ô nhiễm ánh sáng đô thị cần:

+ Sử dụng nguồn sáng vừa đủ với yêu cầu.

+ Tắt đèn khi không cần thiết hoặc sử dụng chế độ hẹn giờ.

+ Cải tiến dụng cụ chiếu sáng phù hợp, có thể tập trung ánh sáng vào nơi cần thiết.

+ Lắp đặt các loại đèn phát ra ánh sáng phù hợp với sự cảm nhận của mắt.

HOẠT ĐỘNG 4:                                         Vận dụng(10’) 

Yêu cầu HS làm thí nghiệm rồi trả lời C5.

Yêu cầu HS trả lời câu hỏi C6.

 C5: Khi miếng bìa lại gần màn chắn hơn thì btối, bóng nữa tối đều thu hẹp lại hơn. Khi miếng bìa gần sát màn chắn thì hầu như không còn bóng nữa tối, chỉ còn bóng tối rõ nét.

C6:  Khi dùng quyển vở che kín bóng đèn dây tóc đang sáng, bàn nằm trong vùng tối sau quyển vở. Không nhận được AS từ đèn truyền tới nên ta không thể đọc được sách.

Dùng quyển vở không che kín được đèn ống, bàn nằm trong vùng nữa tối sau quyển vở, nhận được một phần AS của đèn truyền tới nên vẫn đọc được sách.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

HOẠT ĐỘNG:                          Tổ chức tình huống học tập(3ph)

Nhìn mặt hồ dưới ánh sáng mặt trời hoặc ánh đèn thấy có các hiện tượng ánh sáng lấp lánh, lung linh. Tại sao có hiện tượng huyền diệu như thế

Học sinh dự đoán.

HOẠT ĐỘNG 2:                           Tìm hiểu gương phẳng(7ph)

Yêu cầu HS quan sát vào gương soi?

Các em quan sát thấy gì ở trong gương?

      Yêu cầu HS đọc câu hỏi và trả lời C1.

I.Gương phẳng

1. Quan sát

Hình ảnh quan sát được trong gương gọi là ảnh của vật tạo bởi gương phẳng.

C1: Gương soi, mặt nước yên tĩnh .

HOẠT ĐỘNG 3:                Tìm hiểu định luật phản xạ ánh sáng(15ph)

Yêu cầu HS làm thí nghiệm.

Khi tia sáng  đến gương thì tia sáng đó sẽ đi như  thế nào?

Hiện tượng phản xạ ánh sáng là gì?

Yêu cầu HS làm thí nghiệm rồi trả lời C2.

Phương của tia phxạ được xác định như thế nào?

Góc phản xạ và góc tới quan hệ với nhau như thế nào?

Yêu cầu học sinh làm TN và dùng thước ê ke để đo và ghi kết quả và bảng.

Thông qua kết quả các em có nhận xét gì?

Hai kết luận trên có đúng với môi trường trong suốt khác không ?.

Các kết luận trên cũng đúng với các môi trường trong suốt khác  -> hai kết luận đó chính là nội dung định luật.

II.Định luật phản xạ ánh sáng.

Thí nghiệm:

Tia sáng tới gặp gương thì  tia sáng bị hắt trở lại -> Hiện tượng đó gọi là hiện tượng phản xa ánh sáng.

1.Tia phản xạ nằm trong mặt phẳng nào?

C2 : SI là tia tới

         NI là phát tuyến

         IR là tia phản xạ    

Kết luận: Tia phản xạ nằm trong mặt phẳng với tia tới và đường pháp tuyến (IN) tại điểm tới I.

2. Phương của tia phản xạ quan hệ thế nào với phương của tia tới.

- Phương của tia phản xạ xác định bằng góc NIR = i’ gọi là góc phản xạ.

- Phương của tia tới xác định bằng góc

   SIN = i gọi là góc tới.

a. Dự đoán : góc phản xạ bằng góc tới

b. Thí nghiệm KT:

Kết luận: Góc phản xạ luôn luôn bằng góc tới.

Gọi một số em nêu nội dung định luật.

Quy ước cách vẽ gương và các tia sáng trên giấy.

+Mặt phản xạ, mặt không phxạ của gương.

+Điểm tới I, tia tới SI, đường ph/tuyến IN.

Yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi C3 lên bảng vẻ tia phản xạ.

3. Định luật phản xạ ánh sáng.

Tia phản xạ năm trong cùng mặt phẳng với tia tới và đường pháp tuyến của gương ở điểm tới.

Góc phản xạ luôn luôn bằng góc tới.

4. Biểu diễn gương phẳng và các tia sáng trên hình vẽ .

C3 :                               N

                     S                               R

                                    i  i’   

                                      I

HOẠT ĐỘNG 4:                                        Vận dụng(10’)

  Yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi C4

C4  S                                           P

a.                                S                                                                      

                     I

                                                    I

      P                                    G1

                            G

b. Giữ nguyên tia SI  muốn có tia IP có hướng từ dưới lên trên  thì phải đặt như hình vẽ G1                                                                         

     Bài tập 4.3(5 điểm).

     - Pháp tuyến IN chia đôi góc SIR thành 2 góc i và i’ với  i = i’

    - Vẽ mặt gương vuông góc với pháp tuyến  IN

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

HOẠT ĐỘNG 1:                      Tổ chức tình huống học tập(2ph)

Tổ chức tình huốnh học tập cho HS dự đoán.

HS: Dự đoán, vào bài học.

HOẠT ĐỘNG 2:   Nghiên cứu tính chất của ảnh tạo bởi gương phẳng (15ph)

Yêu cầu học sinh làm thí nghiệm như hình 5.2 và quan sát trong gương.

Làm thế nào để kiểm tra được dự đoán?

Lấy màn chắn hứng ảnh.

Yêu cầu HS thay pin bằng cây nến đang cháy, dùng 2 cây nến giống nhau.

Cây 2 đang cháy -> kích thước của cây nến 2 và ảnh cây nến 1 như thế nào?

I.Tính chất của ảnh tạo bởi gương phẳng

Tính chất 1:     (SGK)

Kết luận: Ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng không hứng được trên màn chắn gọi là ảnh ảo.

Tính chất 2:    (SGK)

Dự đoán: Kích thước cây nến 2 bằng kích thước cây nến 1.

Kết luận: Độ lớn  ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng bằng độ lớn của vật.