Luyện từ và câu - Trang 22
TRƯỜNG TH&THCS VÀM RẦY
DẤU HAI CHẤM
GV: Trần Thị Thanh Tâm
KHỞI ĐỘNG
Tìm các từ ngữ thể hiện lòng nhân hậu, tình cảm yêu thương đồng loại?
?
Các từ ngữ thể hiện lòng nhân hậu, tình cảm yêu thương đồng loại:
Lòng thương người, lòng nhân ái, lòng vị tha, tình thân ái, tình thương mến, yêu quý, xót thương, đau xót, xót xa, tha thứ, độ lượng, bao dung, thương cảm, đồng cảm…
Luyện từ và câu
Bài:Dấu hai chấm (:)
Thứ ngày tháng năm
KHÁM PHÁ
a. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.” Nguyện vọng đó chi phối mọi ý nghĩ và hành động trong suốt cuộc đời của Người.
Theo Trường Chinh
b. Tôi xoè cả hai càng ra, bảo Nhà Trò:
- Em đừng sợ. Hãy trở về cùng với tôi đây.
Tô Hoài
Trong các câu văn, câu thơ sau đây, dấu hai chấm có tác dụng gì?
c. Bà thương không muốn bán
Bèn thả vào trong chum.
Rồi bà lại đi làm
Đến khi về thấy lạ:
Sân nhà sao sạch quá
Đàn lợn đã được ăn
Cơm nước nấu tinh tươm
Vườn rau tươi sạch cỏ.
Phan Thị Thanh Nhàn
I. NHẬN XÉT
Luyện từ và câu
Bài: DẤU HAI CHẤM
I. Nhận xét
Trong các câu văn, câu thơ sau đây, dấu hai chấm có tác dụng gì?
a) Chủ tịch Hồ Chí Minh nói : “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”. Nguyện vọng đó chi phối mọi ý nghĩ và hành động trong suốt cuộc đời của Người.
(Theo Trường Chinh)
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói : “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”. Nguyện vọng đó chi phối mọi ý nghĩ và hành động trong suốt cuộc đời của Người.
(Theo Trường Chinh)
Phần đằng sau dấu hai chấm có ý nghĩa gì ?
A. Không có ý nghĩa gì.
B. Lời nói của chủ tịch Hồ Chí Minh.
C. Liệt kê những nguyện vọng của chủ tịch Hồ Chí Minh.
D. Phần thừa ra trong câu.
?
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói : “ Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành” . Nguyện vọng đó chi phối mọi ý nghĩ và hành động trong suốt cuộc đời của Người.
(Theo Trường Chinh)
Dấu hai chấm: báo hiệu bộ phận đứng sau là lời nói của nhân vật, dùng phối hợp với dấu ngoặc kép.
: “
”
b) Tôi xoè cả hai càng ra, bảo Nhà Trò :
- Em đừng sợ. Hãy trở về cùng với tôi đây.
Tô Hoài
b) Tôi xoè cả hai càng ra, bảo Nhà Trò :
- Em đừng sợ. Hãy trở về cùng với tôi đây.
Tô Hoài
Câu được trích phía sau dấu hai chấm mang ý nghĩa gì?
?
Lời nói của Nhà Trò
Lời nói của Dế Mèn
b) Tôi xoè cả hai càng ra, bảo Nhà Trò :
- Em đừng sợ. Hãy trở về cùng với tôi đây.
Tô Hoài
Dấu hai chấm: báo hiệu bộ phận đứng sau là lời nói của nhân vật, dùng phối hợp với dấu gạch đầu dòng.
c) Bà thương không muốn bán
Bèn thả vào trong chum.
Rồi bà lại đi làm
Đến khi về thấy lạ :
Sân nhà sao sạch quá
Đàn lợn đã được ăn
Cơm nước nấu tinh tươm
Vườn rau tươi sạch cỏ.
Phan Thị Thanh Nhàn
c) Bà thương không muốn bán
Bèn thả vào trong chum.
Rồi bà lại đi làm
Đến khi về thấy lạ :
Sân nhà sao sạch quá
Đàn lợn đã được ăn
Cơm nước nấu tinh tươm
Vườn rau tươi sạch cỏ.
Phan Thị Thanh Nhàn
Đằng sau dấu hai chấm là lời giải thích những điều lạ gì diễn ra trong nhà bà cụ?
- Sân đã được quét sạch.
- Đàn lợn đã được ăn.
- Cơm nước nấu tinh tươm.
- Vườn rau sạch cỏ.
?
c) Bà thương không muốn bán
Bèn thả vào trong chum.
Rồi bà lại đi làm
Đến khi về thấy lạ :
Sân nhà sao sạch quá
Đàn lợn đã được ăn
Cơm nước nấu tinh tươm
Vườn rau tươi sạch cỏ.
Phan Thị Thanh Nhàn
Dấu hai chấm: báo hiệu bộ phận đứng sau là lời giải thích cho bộ phận đứng trước.
lạ :
b) Tôi xoè cả hai càng ra, bảo Nhà Trò:
- Em đừng sợ. Hãy trở về cùng với tôi đây.
c) …………….
Đến khi về thấy lạ:
Sân nhà sao sạch quá
Đàn lợn đã được ăn
Cơm nước nấu tinh tươm
Vườn rau tươi sạch cỏ.
- Dấu hai chấm cho biết phần sau là lời nói của Bác Hồ (ở đây dấu hai chấm được dùng phối hợp với dấu ngoặc kép).
a) Chủ tịch Hồ Chí Minh nói : “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”. ...
- Dấu hai chấm cho biết câu sau là lời nói của Dế Mèn (ở đây dấu hai chấm phối hợp với dấu gạch đầu dòng).
- Dấu hai chấm cho biết bộ phận đi sau là lời giải thích những điều kì lạ mà bà cụ thấy khi về nhà.
1. Dấu hai chấm báo hiệu bộ phận câu đứng sau nó là lời nói của một nhân vật hoặc lời giải thích cho bộ phận đứng trước.
Khi báo hiệu lời nói của nhân vật, dấu hai chấm được dùng phối hợp với dấu ngoặc kép hay dấu gạch đầu dòng.
II. Ghi nhớ
1. Trong các câu sau, mỗi dấu hai chấm có tác dụng gì?
a. Tôi thở dài:
- Còn đứa bị điểm không, nó tả thế nào?
- Nó không tả, không viết gì hết. Nó nộp giấy trắng cho cô. Hôm trả bài, cô giận lắm. Cô hỏi: “Sao trò không chịu làm bài?”
Theo NGUYỄN QUANG SÁNG
b. Dưới tầm cánh chú chuồn chuồn bây giờ là luỹ tre xanh rì rào trong gió, là bờ ao với những khóm khoai nước rung rinh. Rồi những cảnh tuyệt đẹp của đất nước hiện ra: cánh đồng với những đàn trâu thung thăng gặm cỏ; dòng sông với những đoàn thuyền ngược xuôi.
Theo NGUYỄN THẾ HỘI
LUYỆN TẬP
Trong các câu sau, mỗi dấu hai chấm có tác dụng gì?
a) Tôi thở dài :
- Còn đứa bị điểm không, nó tả thế nào?
- Nó không tả, không viết gì hết. Nó nộp giấy trắng cho cô. Hôm trả bài, cô giận lắm. Cô hỏi : “Sao trò không chịu làm bài?”
Theo Nguyễn Quang Sáng
* LUYỆN TẬP
Tôi thở dài :
- Còn đứa bị điểm không, nó tả thế nào?
Tác dụng của dấu hai chấm:
Báo hiệu bộ phận đứng sau là lời nói của nhân vật “tôi” (phối hợp với dấu gạch đầu dòng)
- Nó không tả, không viết gì hết. Nó nộp giấy trắng cho cô. Hôm trả bài, cô giận lắm. Cô hỏi : “Sao trò không chịu làm bài?”
Tác dụng của dấu hai chấm:
Báo hiệu bộ phận đứng sau là câu hỏi của cô giáo (phối hợp với dấu ngoặc kép)
Trong các câu sau, mỗi dấu hai chấm có tác dụng gì?
III. Luyện tập
b) Dưới tầm cánh chú bây giờ là luỹ tre xanh rì rào trong gió, là bờ ao với những khóm khoai nước rung rinh. Rồi những cảnh tuyệt đẹp của đất nước hiện ra : đồng với những đàn trâu thung thăng gặm cỏ; dòng sông với những đoàn thuyền ngược xuôi.
Theo Nguyễn Thế Hội
Rồi những cảnh tuyệt đẹp của đất nước hiện ra : đồng với những đàn trâu thung thăng gặm cỏ; dòng sông với những đoàn thuyền ngược xuôi.
Tác dụng của dấu hai chấm:
Báo hiệu bộ phận đứng sau là lời giải thích cho bộ phận đứng trước (những cảnh gì là cảnh tuyệt đẹp của đất nước)
Báo hiệu bộ phận đứng sau là lời nói của nhân vật “tôi” (phối hợp với dấu gạch đầu dòng).
Báo hiệu bộ phận đứng sau là câu hỏi của cô giáo (phối hợp với dấu ngoặc kép).
Báo hiệu bộ phận đứng sau là lời giải thích cho bộ phận đứng trước (những cảnh gì là cảnh tuyệt đẹp của đất nước).
Tôi thở dài :
- Còn đứa bị điểm không, nó tả thế nào?
Cô hỏi: “Sao trò không chịu làm bài?”
Rồi những cảnh tuyệt đẹp của đất nước hiện ra: cánh đồng với những đàn trâu thung thăng gặm cỏ; dòng sông với những đoàn thuyền ngược xuôi.
TRÒ CHƠI “XÌ ĐIỆN”
Nối từng ô bên trái với ô nêu đúng tác dụng của dấu hai chấm ở bên phải
1. Người Việt Bắc nói rằng: “Ai chưa biết hát bao giờ đến Ba Bể sẽ biết hát. Ai chưa biết làm thơ đến Ba Bể sẽ làm được thơ.”
2. Vườn của ông em có đủ các loại cây trái: mít, dừa, mãng cầu, măng cụt,…
3. Mai hỏi Đào:
- Ước mơ lớn nhất của cậu là gì?
a. Báo hiệu bộ phận đứng sau là lời nói của nhân vật (phối hợp với dấu gạch đầu dòng).
b. Báo hiệu bộ phận đứng sau là lời nói của nhân vật (phối hợp với dấu ngoặc kép).
c. Báo hiệu bộ phận đứng sau là lời giải thích cho bộ phận đứng trước
2. Viết một đoạn văn theo truyện Nàng tiên Ốc, trong đó có ít nhất hai lần dùng dấu hai chấm:
- Một lần, dấu hai chấm dùng để giải thích.
- Một lần, dấu hai chấm dùng để dẫn lời nhân vật.
Hướng dẫn:
Con chọn 1 hoặc 2 đoạn truyện trong bài.
Chuyển thành lời kể của mình để viết văn.
Trong đoạn văn cần ít nhất hai lần dùng dấu hai chấm:
- Một lần, dấu hai chấm dùng để giải thích.
- Một lần, dấu hai chấm dùng để dẫn lời nhân vật.
Vận
dụng
2. Viết một đoạn văn theo truyện Nàng tiên Ốc, trong đó có ít nhất hai lần dùng dấu hai chấm:
- Một lần, dấu hai chấm dùng để giải thích.
- Một lần, dấu hai chấm dùng để dẫn lời nhân vật.
Ví dụ:
Bà lão nhẹ nhàng bước nhanh đến chum nước cầm chiếc vỏ ốc lên và đập vỡ. Nàng tiên Ốc giật mình, định chạy nhanh đến chum nước nhưng đã muộn: chiếc vỏ ốc xanh biêng biếc đã vỡ. Bà lão ôm lấy nàng dịu dàng nói :
- Con hãy ở đây với mẹ!
Dấu hai chấm đầu báo hiệu bộ phận đứng sau là lời giải thích cho bộ phận đứng trước “đã muộn”.
Dấu hai chấm sau (phối hợp với dấu gạch đầu dòng) báo hiệu bộ phận đứng sau là lời bà lão nói với nàng tiên Ốc.
Dặn dò
- Hoàn thành bài tập 2.
- Ghi nhớ các tác dụng của dấu hai chấm.
nguon VI OLET
