Tập làm văn 4
Bài: Kể lại lời nói, ý nghĩ của nhân vật
ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN BÌNH TÂN
TRƯỜNG TIỂU HỌC KIM ĐỒNG
Tuần 3
Trang 32
Khi tả ngoại hình nhân vật trong bài văn kể chuyện, em cần chú ý tả những gì?
Khi tả ngoại hình nhân vật, cần chú ý tả những đặc điểm tiêu biểu góp phần nói lên tính cách hoặc thân phận của nhân vật.
Kiểm tra bài cũ
Tập làm văn
Kể lại lời nói, ý nghĩ của nhân vật
1. Hiểu được tác dụng của việc dùng lời nói và ý nghĩ của nhân vật để khắc họa tính cách nhân vật và nêu lên ý nghĩa của câu chuyện.
2. Bước đầu biết kể lại lời nói, ý nghĩ của nhân vật trong bài văn kể chuyện theo hai cách trực tiếp và gián tiếp.
I. Nhận xét
1. Tìm những câu ghi lại lời nói và ý nghĩ của cậu bé trong
truyện Người ăn xin.
2. Lời nói và ý nghĩ của cậu bé nói lên điều gì về cậu?
3. Lời nói và ý nghĩ của ông lão ăn xin trong hai cách kể sau
đây có gì khác nhau?
a) - Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão
rồi. – Ông lão nói bằng giọng khản đặc.
b) Bằng giọng khản đặc, ông lão cảm ơn tôi và nói rằng
như vậy là tôi đã cho ông rồi.
Người ăn xin
Lúc ấy, tôi đang đi trên phố. Một người ăn xin già lọm khọm đứng ngay trước mặt tôi.
Đôi mắt ông lão đỏ đọc và giàn giụa nước mắt. Đôi môi tái nhợt, áo quần tả tơi thảm hại… Chao ôi! Cảnh nghèo đói đã gặm nát con người đau khổ kia thành xấu xí biết nhường nào!
Ông già chìa trước mặt tôi bàn tay sưng húp, bẩn thỉu. Ông rên rỉ cầu xin cứu giúp.
Tôi tìm lục hết túi nọ túi kia, không có tiền, không có đồng hồ, không có cả một chiếc khăn tay. Trên người tôi chẳng có tài sản gì.
Người ăn xin vẫn đợi tôi. Tay vẫn chìa ra, run lẩy bẩy.
Tôi chẳng biết làm cách nào. Tôi nắm chặt lấy bàn tay run rẩy kia:
- Ông đừng giận cháu, cháu không có gì để cho ông cả.
Người ăn xin nhìn tôi chằm chằm bằng đôi mắt ướt đẫm. Đôi môi tái nhợt nở nụ cười và tay ông cũng xiết lấy tay tôi:
- Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi. – Ông lão nói bằng giọng khản đặc.
Khi ấy, tôi chợt hiểu rằng: cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được chút gì của ông lão.
Theo Tuốc–ghê-nhép
1. Những câu ghi lại ý nghĩ của cậu bé:
- Chao ôi ! Cảnh nghèo đói đã gặm nát con người đau khổ
kia thành xấu xí biết nhường nào !
- Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được chút gì của ông lão.
Câu ghi lại lời nói của cậu bé :
“ – Ông đừng giận cháu, cháu không có gì để cho ông cả.”
2. Lời nói và ý nghĩ của cậu bé cho thấy cậu là một người
nhân hậu, giàu lòng thương người.
3. Lời nói và ý nghĩ của ông lão ăn xin trong hai cách kể sau
đây có gì khác nhau?
a) - Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi. – Ông lão nói bằng giọng khản đặc.


b) Bằng giọng khản đặc, ông lão cảm ơn tôi và nói rằng
như vậy là tôi đã cho ông rồi.
Cách 2: Tác giả (nhân vật tôi) thuật lại gián tiếp lời của ông lão. Người kể xưng tôi, gọi người ăn xin là ông lão.
Cách 1: Tác giả dẫn trực tiếp, nguyên văn lời của ông lão. Do đó các từ xưng hô là từ xưng hô của chính ông lão với cậu bé (cháu – lão).
- Lời dẫn trực tiếp thường được đặt sau dấu hai chấm, phối hợp với dấu gạch ngang đầu dòng hoặc phối hợp với dấu ngoặc kép.
- Lời dẫn gián tiếp không được đặt trong dấu ngoặc kép hay dấu gạch ngang đầu dòng.
Chú ý
Người ăn xin
Lúc ấy, tôi đang đi trên phố. Một người ăn xin già lọm khọm đứng ngay trước mặt tôi.
Đôi mắt ông lão đỏ đọc và giàn giụa nước mắt. Đôi môi tái nhợt, áo quần tả tơi thảm hại… Chao ôi! Cảnh nghèo đói đã gặm nát con người đau khổ kia thành xấu xí biết nhường nào!
Ông già chìa trước mặt tôi bàn tay sưng húp, bẩn thỉu. Ông rên rỉ cầu xin cứu giúp.
Tôi tìm lục hết túi nọ túi kia, không có tiền, không có đồng hồ, không có cả một chiếc khăn tay. Trên người tôi chẳng có tài sản gì.
Người ăn xin vẫn đợi tôi. Tay vẫn chìa ra, run lẩy bẩy.
Tôi chẳng biết làm cách nào. Tôi nắm chặt lấy bàn tay run rẩy kia:
- Ông đừng giận cháu, cháu không có gì để cho ông cả.
Người ăn xin nhìn tôi chằm chằm bằng đôi mắt ướt đẫm. Đôi môi tái nhợt nở nụ cười và tay ông cũng xiết lấy tay tôi:
- Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi. – Ông lão nói bằng giọng khản đặc.
Khi ấy, tôi chợt hiểu rằng: cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được chút gì của ông lão.
Theo Tuốc–ghê-nhép
1. Trong bài văn kể chuyện, nhiều khi ta phải kể lại lời nói và ý nghĩ của nhân vật. Lời nói và ý nghĩ cũng nói lên tính cách nhân vật và ý nghĩa câu chuyện.
2. Có hai cách kể lại lời nói và ý nghĩ của nhân vật:
- Kể nguyên văn (lời dẫn trực tiếp).
- Kể bằng lời của người kể chuyện (lời dẫn gián tiếp).
II. Ghi nhớ
1. Tìm lời dẫn trực tiếp và lời dẫn gián tiếp trong đoạn văn sau:
Ba cậu bé rủ nhau vào rừng. Vì mải chơi nên cậu bé về khá muộn. Ba cậu bàn nhau xem nên nói thế nào để bố mẹ khỏi mắng. Cậu bé thứ nhất định nói dối là bị chó sói đuổi. Cậu thứ hai bảo:
- Còn tớ, tớ sẽ nói là đang đi thì gặp ông ngoại.
- Theo tớ, tốt nhất là chúng mình nhận lỗi với bố mẹ. - Cậu thứ ba bàn.
Tiếng Việt 2 (1988)
III. LUYỆN TẬP
+ Lời dẫn gián tiếp
Cậu bé thứ nhất định nói dối là bị chó sói đuổi
+ Lời dẫn trực tiếp
Còn tớ, tớ sẽ nói đang đi thì gặp ông ngoại.
Theo tớ, tốt nhất là chúng mình nhận lỗi với bố mẹ.
2. Chuyển lời dẫn gián tiếp trong đoạn văn sau thành lời dẫn trực tiếp:
Vua nhìn thấy những miếng trầu têm rất khéo bèn hỏi bà hàng nước xem trầu đó ai têm. Bà lão bảo chính tay bà têm. Vua gặng hỏi mãi bà lão đành nói thật là con gái bà têm.
Truyện Tấm Cám
Gợi ý:
Muốn chuyển lời dẫn gián tiếp thành trực tiếp thì phải nắm vững đó là lời nói của ai, nói với ai.
Khi chuyển:
+ Phải thay đổi từ xưng hô.
+ Phải đặt lời nói trực tiếp sau dấu hai chấm, trong dấu ngoặc kép hoặc đặt sau dấu hai chấm (xuống dòng, gạch ngang đầu dòng)
Lời dẫn gián tiếp
Lời dẫn trực tiếp
Vua nhìn thấy những miếng
trầu têm rất khéo bèn hỏi bà
hàng nước xem trầu đó ai têm.
Bà lão bảo chính tay bà têm
Vua gặng hỏi mãi bà lão đành
nói thật là con gái bà têm.
Vua nhìn thấy những miếng trầu têm rất khéo bè hỏi bà hàng nước:
- Xin cụ cho biết ai đã têm trầu này?
Bà lão bảo:
- Trầu do chính già têm đấy ạ!
Nhà vua không tin, gặng hỏi mãi, bà lão đành nói thật:
- Thưa, đó là trầu do con gái già têm.
2. Chuyển lời dẫn gián tiếp trong đoạn văn sau thành lời dẫn trực tiếp:
3. Chuyển lời dẫn trực tiếp trong đoạn văn sau thành lời dẫn gián tiếp :
Bác thợ hỏi Hòe :
- Cháu có thích làm thợ xây không ?
Hòe đáp :
- Cháu thích lắm !
Gợi ý:
Muốn chuyển lời dẫn trực tiếp thành gián tiếp thì phải xác định rõ đó là lời nói của ai, nói với ai, sau đó tiến hành:
+ Thay đổi xưng hô.
+ Bỏ các dấu hai chấm (thay bằng từ rằng, là,…), ngoặc kép hay dấu gạch đầu dòng, gộp lại lời kể chuyện và lời nói nhân vật
Lời dẫn trực tiếp
Lời dẫn gián tiếp
Bác thợ hỏi Hòe:
Cháu có thích làm thợ xây
không?
Hòe đáp:
- Cháu thích lắm!
Bác thợ hỏi Hòe là cậu có thích làm thợ xây không.
Hòe nói với bác rằng Hòe thích lắm.
Bác thợ hỏi Hòe là cậu có thích làm thợ xây không. Hòe nói
với bác rằng Hòe thích lắm.
Lời dẫn trực tiếp thường được đặt như thế nào?
Đặt trong dấu ngoặc kép
Đặt sau dấu chấm
Đặt ngay đầu dòng
Đặt sau dấu hai chấm phối hợp với dấu gạch đầu dòng
hoặc dấu ngoặc kép.
DẶN DÒ:
-Đọc lại phần ghi nhơ ́
-Chuẩn bị bài sau: Viết thư
nguon VI OLET