MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH NỮ LỚP 4

I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

1. Cơ sở lí luận

Giáo dục - đào tạo giữ vai trò hết sức quan trọng đối với sự tồn tại, phát triển của mỗi quốc gia cũng như của toàn nhân loại, vì thế Đảng và nhà nước ta đã xem giáo dục là quốc sách hàng đầu với mục tiêu là “Đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Vì vậy việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ, bên cạnh việc dạy chữ cần chú trọng việc dạy làm người, dạy kĩ năng sống cho học sinh là yêu cầu rất quan trọng, là một nội dung không thể tách rời của quá trình giáo dục. Giáo dục kĩ năng sống nhằm trang bị cho học sinh những kĩ năng cơ bản, thiết thực nhất để các em có thể thích ứng với cuộc sống xã hội trong mọi thời đại.

Bộ giáo dục và đào tạo đã có những định hướng cụ thể về giáo dục kĩ năng sống, đó là giáo dục cho người học những kĩ năng cơ bản, cần thiết, hướng tới hình thành những thói quen tốt giúp người học thành công, đảm bảo vừa phù hợp với thực tiễn và thuần phong mỹ tục Việt Nam vừa hội nhập quốc tế trong giai đoạn công nghiệp hoá đất nước. Nội dung giáo dục kĩ năng sống phải phù hợp với từng lứa tuổi và tiếp tục được rèn luyện theo mức độ tăng dần. Đặc biệt đối với học sinh tiểu học cần tiếp tục rèn luyện những kĩ năng đã được học ở bậc học mầm non, tập trung hình thành cho học sinh tiểu học kĩ năng giao tiếp với cha mẹ, thầy cô, bạn bè; kĩ năng xây dựng tình bạn đẹp; kĩ năng kiên trì trong học tập; kĩ năng đúng giờ và làm việc theo yêu cầu; kĩ năng đồng cảm,... tạo tiền đề cho sự phát triển hài hòa về thể chất, tinh thần, phẩm chất, học vấn và năng lực của học sinh tiểu học.

Hiện nay giới trẻ nói chung và học sinh nói riêng còn thiếu các kĩ năng sống cần thiết. Nhiều học sinh rất lúng túng trong việc tìm cách thoát khỏi tình trạng khủng hoảng và vượt qua stress hay khúc mắc trong học tập, quan hệ xã hội,… Nguyên nhân của việc này chính là vì kĩ năng sống của học sinh còn nhiều hạn chế.

Vì vậy, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là hết sức cần thiết, đặc biệt là học sinh nữ lớp 4 thiếu những kĩ năng cụ thể như: kĩ năng giữ gìn thân thể, kĩ năng xử lý tình huống nguy hiểm,.... Trên cơ sở nghiên cứu tài liệu tập huấn Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học và giáo dục kĩ năng sống được lồng ghép trong các môn học ở tiểu học như Tiếng Việt, Khoa học, Đạo đức, Lịch sử,…

2. Cơ sở thực tiễn

Bộ Giáo dục và đào tạo đẩy mạnh phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” đồng thời có sự thống nhất cao về xây dựng kế hoạch giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong Trường tiểu học Long Thuận, cụ thể trang bị cho học sinh tiểu học kĩ năng ứng xử hợp lý với các tình huống trong cuộc sống, kĩ năng làm việc nhóm; kĩ năng phòng, chống tai nạn giao thông, đuối nước và các tai nạn thương tích khác; kĩ năng ứng xử văn hóa, phòng ngừa bạo lực học đường, các tệ nạn xã hội. Đặc biệt học sinh nữ chú

trọng kĩ năng phòng, chống xâm hại thân thể và ý thức bảo vệ sức khỏe cá nhân,…

Tuy nhiên trong thực tế hiện nay một số giáo viên vẫn chưa chú trọng việc trang bị kĩ năng sống cho học sinh tiểu học, còn lúng túng về nội dung và biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh. Giáo viên tuy có nhiều kinh nghiệm nhưng việc đổi mới phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm chưa phong phú. Học sinh Trường tiểu học Long Thuận còn khá rụt rè, chưa mạnh dạn trong giao tiếp, còn một số em chưa ngoan, còn lúng túng trong hoạt động nhóm,… Ngoài ra phụ huynh của các em chỉ chú trọng đến kết quả học tập mà chưa quan tâm đến việc rèn kĩ năng sống cho con, một số gia đình có kinh tế khó khăn phụ huynh ít quan tâm đến con hoặc có phụ huynh thì quá nuông chiều con làm cho con không có kĩ năng tự phục vụ bản thân.

Bên cạnh đó các vụ xâm hại trẻ em nữ ngày càng nguy hiểm, theo Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh , giai đoạn 2015-2017, toàn tỉnh có 55 trường hợp trẻ em nữ bị xâm hại tình dục. Năm 2015 xảy ra 23 trường hợp; năm 2016 là 13 trường hợp và năm 2017 có 19 trường hợp. Trong khi đó, theo báo cáo của Công an tỉnh , năm 2018 toàn tỉnh xảy ra 12 vụ hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Vì thế việc trang bị kĩ năng sống cho học sinh nữ hết sức cần thiết.

 Với vai trò là giáo viên chủ nhiệm lớp 4/2 Trường tiểu học ThuẬn Hòa, tôi nhận thấy các học sinh lớp mình còn thiếu một số kĩ năng sống cơ bản, đặc biệt là học sinh nữ lớp 4 thiếu những kĩ năng cụ thể như: Kĩ năng phòng, chống xâm hại tình dục và ý thức bảo vệ sức khỏe cá nhân,... Vì vậy việc trang bị kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4 là hết sức cần thiết và tôi chọn sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4” nhằm giúp học sinh nữ lớp 4 phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức, giúp các em rèn luyện những hành vi đúng đắn, làm chủ được bản thân, có trách nhiệm đối với bản thân, với gia đình, xã hội, đặc biệt giúp các em có đủ khả năng tự thích ứng với môi trường xung quanh, phòng, chống xâm hại tình dục và có ý thức bảo vệ sức khỏe cho chính mình.

II. LỊCH SỬ ĐỀ TÀI:

Dựa vào kinh nghiệm của bản thân trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy các em học sinh nữ lớp 4 còn chưa ý thức cao trong việc bảo vệ và giữ gìn sức khỏe, kĩ năng ứng xử văn hóa, phòng ngừa bạo lực học đường, kĩ năng phòng, chống xâm hại tình dục, tai nạn giao thông, đuối nước và các tai nạn thương tích khác,… việc trang bị kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4 là cần thiết. Đây là sáng kiến kinh nghiệm mới, áp dụng cho học sinh nữ lớp 4 tại Trường tiểu học ThuẬn Hòa, .

III. KHÁI QUÁT KINH NGHIỆM:

 Sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4” bản thân cố gắng tìm hiểu và vận dụng nhiều phương pháp để rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4 thông qua quá trình giảng dạy các môn học, Sinh hoạt lớp, Sinh hoạt ngoại khóa,… Đề tài được thực hiện từ đầu năm học 2015-2016 đến thời điểm hiện tại là tháng 3 năm 2019 tại Trường tiểu học ThuẬn Hòa, . Đối tượng là 10 học sinh nữ lớp 4/2.

I. THỐNG KÊ SỐ LIỆU:

 Tổng số học sinh nữ: 9 học sinh

 Bảng 1: Thực trạng kĩ năng sống học sinh nữ lớp 4/2 - tháng 8/2018

Qua số liệu Bảng 1 khảo sát 9 học sinh nữ của lớp 4/2 vào tháng 08/2018 cho thấy học sinh nữ có nhận thức chưa tốt về Kĩ năng nhận thức: 3/9 học sinh nữ đạt tỉ lệ 33,3%, Kĩ năng tự tin, giao tiếp, hợp tác: 2/9 học sinh nữ đạt tỉ lệ 22,2%, Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm: 4/9 học sinh nữ đạt tỉ lệ 44,4%, Kĩ năng ra quyết định: 4/9 học sinh nữ đạt tỉ lệ 44,4%, Kĩ năng tự bảo vệ và phòng tránh xâm hại thân thể: 5/9 học sinh nữ đạt tỉ lệ 55,6%, Kĩ năng tự chăm sóc bản thân và bảo vệ sức khỏe: 3/9 học sinh nữ đạt tỉ lệ 33,3%.

Trong đó Kĩ năng tự tin, giao tiếp, hợp tác thực hiện tốt và cao nhất là 55,6%. Tuy nhiên Kĩ năng tự bảo vệ và phòng tránh xâm hại thân thể là còn thấp học sinh nữ thực hiện chưa tốt là 55,6%.

Như vậy, cho thấy đa số học sinh nữ có nhận thức khá tốt, mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp, biết bày tỏ ý kiến cũng như quyết định của mình, đồng thời biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến của người khác nhưng khả năng tự bảo vệ và phòng tránh xâm hại thân thể thì còn thấp.

II. NHỮNG ĐIỀU CẦN THỰC HIỆN:

Từ những kết quả khảo sát ở Bảng 1, tôi nhận thấy cần bồi dưỡng cho học sinh nữ những kĩ năng sống như: Kĩ năng nhận thức, Kĩ năng tự tin, giao tiếp, hợp tác, Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm, Kĩ năng ra quyết định, Kĩ năng tự bảo vệ và phòng tránh xâm hại thân thể, Kĩ năng tự chăm sóc bản thân và bảo vệ sức khỏe mà các em còn thiếu thông qua các hoạt động như sau:

- Lồng ghép các phương pháp rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4 trong các môn học.

- Lồng ghép các phương pháp rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4 trong giờ Sinh hoạt ngoại khóa, Sinh hoạt lớp.

- Khảo sát thực trạng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4 trong các môn học, Sinh hoạt ngoại khóa, Sinh hoạt lớp.

- Từ kết quả khảo sát thực trạng, tìm ra những yếu tố ảnh hưởng tới quá trình hình thành kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4.

- Đề xuất một số biện pháp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4/2 nói riêng và cho học sinh nữ khối 4 Trường tiểu học ThuẬn Hòa, nói chung.

III. TIẾN TRÌNH THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP:

1. Các phương pháp thực hiện đề tài:

Để thực hiện Sáng kiến kinh nghiệm cần phải sử dụng các phương pháp sau:

- Phương pháp điều tra

- Phương pháp thống kê

- Phương pháp quan sát

- Phương pháp phỏng vấn

- Phương pháp thực hành

- Phương pháp thu thập thông tin

- Phương pháp xử lý số liệu

2. Các giải pháp thực hiện:

Làm chủ nhiệm lớp là một nghệ thuật đòi hỏi người giáo viên phải là tấm gương sáng cho học sinh noi theo về lời ăn, tiếng nói, tác phong làm việc cho đến trình độ chuyên môn, quan hệ với trò như người thân để trò cảm thấy vừa gần gũi, vừa đáng tin cậy, giáo viên cần kiên trì giáo dục học sinh theo kiểu “Mưa dầm thấm lâu”.

* Giải pháp 1: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua công tác chủ nhiệm lớp

 Mỗi thầy cô giáo muốn hoàn thành nhiệm vụ của người giáo viên chủ nhiệm trước hết phải có tình yêu thương con người, có sự độ lượng, bao dung, đồng thời phải hiểu về tâm lý lứa tuổi, phải có cái nhìn tinh tế. Bên cạnh đó giáo viên chủ nhiệm cần am hiểu và biết cách tổ chức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Đối với học sinh có những biểu hiện lệch lạc về nhân cách giáo viên chủ nhiệm chính là người cùng với nhà trường và gia đình có những biện pháp phù hợp để giúp các em có phẩm chất đạo đức tốt hơn. Thầy cô chủ nhiệm là cầu nối quan trọng để kết nối giữa nhà trường, gia đình và xã hội.                                                                      Trước đây giáo viên chủ nhiệm lớp chủ yếu là định hướng, hướng dẫn hành vi đạo đức cho học sinh. Nhưng hiện nay, giáo viên chủ nhiệm không chỉ làm công tác chuyên môn mà còn phải có tình cảm để giải quyết những tình huống phát sinh của học sinh trong lớp. Vì thế ngoài việc đảm bảo nội dung lên lớp giáo viên còn phải tạo ra sự hấp dẫn, sáng tạo, mới mẻ, gây hứng thú học tập cho học sinh. Điều không thể thiếu là người giáo viên chủ nhiệm phải tâm huyết với nghề và có tình yêu thương đối với học sinh.                                                                     

Vì vậy, để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua công tác chủ nhiệm tôi đã thực hiện những việc làm như sau:                                         

- Tăng cường giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các hình thức dạy học của mình, qua các buổi Sinh hoạt lớp, Hoạt động ngoài giờ để giáo dục đạo đức và nhân cách cho học sinh.                                                                                                  

 - Rèn luyện cho các em hành vi giao tiếp, kĩ năng ứng xử văn hóa, rèn luyện sức khỏe, lên án mọi hành vi bạo lực ngoài xã hội.                                                                      - Rèn cho học sinh biết cách tự phục vụ bản thân, vệ sinh cá nhân và biết giữ vệ sinh môi trường xung quanh.

- Bản thân tôi luôn đổi mới phương pháp trong công tác chủ nhiệm lớp, tạo điều kiện để học sinh rèn luyện và tự rèn luyện.

Kĩ năng nhận thức, Kĩ năng tự tin, giao tiếp, hợp tác, Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm: đây là những kĩ năng mà giáo viên cần chú tâm giáo dục cho học sinh, giúp các em phát triển nhận thức mọi việc xung quanh, tự tin, lòng tự trọng thông qua các trò chơi, câu chuyện, bài hát và giáo viên tổ chức hoạt động nhóm cho học sinh làm việc cùng nhau, tương tác trong quá trình học này sẽ giúp các em khẳng định mình, biết phân công công việc, biết cảm thông, chia sẻ cùng các bạn, đặc biệt giáo viên chú ý đến các học sinh nữ để điều chỉnh hành vi các em một cách kịp thời.

Kĩ năng tự bảo vệ và phòng tránh xâm hại thân thể: giáo viên cần giáo dục trẻ biết về giới tính, đặt ra các tình huống có thể xảy ra bằng tình huống giả định, tranh, ảnh,… phân tích các biểu hiện của tình huống để các em nhận biết và sau đó cho các em xử lý tình huống nguy hiểm xâm hại thân thể trẻ. Qua đó giáo viên chỉ ra cách xử lý như thế nào cho đúng trong các tình huống đó nhằm giúp các em hiểu và hành động đúng đắn hơn trong việc bảo vệ bản thân.

Kĩ năng tự chăm sóc bản thân và bảo vệ sức khỏe: giáo viên hướng dẫn cách chăm sóc sức khỏe cho các em, đặc biệt là học sinh nữ thông qua việc kể chuyện, các hoạt động hàng ngày, tranh, ảnh,… như biết tự rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, chỉ ăn uống tại bàn ăn, biết cách sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống một cách đúng đắn, ăn uống gọn gàng, không rơi vãi, nhai nhỏ nhẹ không gây tiếng ồn, ngậm miệng khi nhai thức ăn, biết mời trước khi ăn, cảm ơn sau khi ăn, biết tự dọn rửa, cất đúng chỗ chén, bát, thìa,…

* Giải pháp 2: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các môn học

 Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh có thể thực hiện trong bất cứ lúc nào, giờ học nào. Để việc rèn luyện diễn ra một cách thường xuyên và đạt hiệu quả cao bản thân tôi đã vận dụng vào các môn học, tiết học, trong đó có môn Tiếng Việt. Cụ thể là phân môn Kể chuyện, qua câu chuyện giúp các em thấy được những việc làm cụ thể, thiết thực mà áp dụng vào cuộc sống hàng ngày.

Ví dụ: Trong Tuần 2 có tiết Kể chuyện với bài thơ Nàng tiên Ốc. Nội dung bài thơ là một câu chuyện hay, các em rất thích câu chuyện này. Vì câu chuyện có tính giáo dục cao.

Qua câu chuyện các em đã tự biết mình phải siêng năng, chăm chỉ việc nhà, làm cho nhà cửa luôn gọn gàng, sạch sẽ. Biết yêu thương, quí mến người xung quanh. Làm việc có ích sẽ giúp các em được mọi người xung quanh trân trọng và quí mến,… Qua câu chuyện tôi cũng giáo dục các em, ngày nay những công việc này tuy nam hay nữ đều làm được, nhưng với bản tính của người nữ là chăm chỉ, cần cù, chu đáo, chịu thương, chịu khó, siêng năng làm việc nhà nên các em nữ cần rèn cho mình đức tính này để giúp đỡ người xung quanh cũng như cha mẹ để cha mẹ đỡ vất vả, gia đình luôn đầm ấm, hạnh phúc.

* Giải pháp 3: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp  

 Nhân cách học sinh được hình thành qua 2 con đường cơ bản: Con đường học trên lớp và con đường hoạt động ngoài giờ lên lớp. Hoạt động ngoài giờ lên lớp là một hoạt động quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, thực hiện mục tiêu giáo dục của nhà trường. Chính từ những hoạt động như: lao động, sinh hoạt tập thể, hoạt động xã hội đã góp phần rất lớn trong việc hình thành nhân cách của học sinh giúp các em tự giáo dục, tự rèn luyện, tự hoàn thiện mình, tạo sự thân thiện trong mọi tình huống. Nhân cách của học sinh hình thành và phát triển thông qua các hoạt động có ý thức. Chính trong quá trình sống, học tập, lao động, giao lưu, vui chơi, giải trí,… con người đã tự hình thành và phát triển nhân cách của mình.                                                                                                   Việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là điều kiện tốt nhất giúp học sinh tích lũy và rèn kĩ năng sống có hiệu quả. Thông qua đó các em biết hợp tác, trải nghiệm các kĩ năng sống, biết phân tích kinh nghiệm sống của chính mình và người khác. Cụ thể:

Phối hợp với nhà trường, Tổng phụ trách Đội tổ chức các hoạt động văn nghệ, thể thao, trò chơi dân gian, đặc biệt chú trọng các hoạt động phù hợp với học sinh nữ, khuyến khích sự tham gia tự giác của học sinh.

Phát động học sinh làm đồ chơi dân gian; các hội thi tìm hiểu Luật giao thông, sưu tầm các hình ảnh, truyện tranh về an toàn giao thông, xâm hại thân thể, …

Duy trì đều đặn việc sinh hoạt ngoài giờ lên lớp theo chủ đề nhằm giúp học sinh thực hành kĩ năng sống tốt hơn. Đặc biệt học sinh nữ lớp 4 phụ trách hướng dẫn Sao Nhi đồng lớp 1, hoạt động vào buổi sáng các ngày Thứ 3 và Thứ 6 hàng tuần, lúc 15 phút đầu giờ học. Nhiệm vụ của các em là hướng dẫn học sinh lớp 1 về phần nề nếp, kiểm tra quần áo, đầu tóc gọn gàng, múa hát tập thể, trò chơi,... Đồng thời hàng tuần vào tiết Sinh hoạt dưới cờ sáng Thứ hai cho các em “Kể chuyện về Bác Hồ”.

* Giải pháp 4: Tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh

 - Nhà trường cần tăng cường tổ chức các buổi tọa đàm chuyên đề “Giới tính”, “Cách phòng và tránh xâm hại tình dục ở trẻ”, “Luật An toàn giao thông”, “Kĩ năng phòng tránh tai nạn đuối nước”, “An toàn thực phẩm”,….

 - Tập huấn giáo viên giảng dạy kĩ năng sống, phương pháp giảng dạy tích cực lấy học sinh làm trung tâm.

 - Thư viện cần tăng cường bổ sung sách, báo, truyện, tranh ảnh liên quan đến giáo dục kĩ năng sống cho giáo viên và học sinh tham khảo.

 - Tích hợp giáo dục kĩ năng sống vào các môn học, Hoạt động ngoại khóa.

 - Phối hợp tốt với phụ huynh học sinh trong giáo dục kĩ năng sống cho trẻ, nâng cao ý thức trách nhiệm của phụ huynh trong giáo dục trẻ thông qua tiếp xúc trực tiếp phụ huynh như: điện thoại, sinh hoạt định kì với phụ huynh,… để thông báo tình hình của các em.

 - Thường xuyên tổ chức các hoạt động vui chơi, hội thi, dã ngoại,… Tạo môi trường tốt nhất cho các em rèn luyện kĩ năng sống.

Thực tế, trường tiểu học Long Thuận là một trường thuộc vùng sâu của huyện Thủ Thừa. Khi chủ nhiệm lớp, vào đầu năm học tôi đã tìm hiểu và nắm bắt thông tin hoàn cảnh gia đình từng em, hiện tại các em học sinh nữ lớp 4/2 là đang ở độ tuổi lớn, đặc biệt là đa số cha mẹ của các em này đều là làm nghề nông, công nhân và đi làm thuê, đi làm từ sớm đến tối mới về cho nên mọi việc học tập, ăn uống, sinh hoạt đều do các em tự phục vụ, tự chăm sóc bản thân. Buổi trưa và buổi chiều các em đi học về ở nhà một mình không ai quản lí và chăm sóc. Xuất phát từ thực tế tôi đã giáo dục kĩ năng phòng tránh xâm hại thân thể ở trẻ em để các em nắm được và phòng ngừa các tình huống xấu có thể xảy ra.

* Giải pháp 5: Nâng cao kĩ năng phòng tránh xâm hại thân thể ở học sinh nữ lớp 4

Học sinh ở bậc tiểu học đây là giai đoạn các em dễ gặp phải nhiều mối nguy hiểm nhất. Bởi ở giai đoạn này trẻ thích khám phá nhưng lại chưa có kĩ năng cơ bản để phân biệt những mối nguy hiểm cận kề. Giáo viên cần dạy cho các em biết cách nhận ra những biển báo nguy hiểm như: nước sâu, điện giật, sân trơn,... và cẩn thận hơn với những mối nguy hiểm từ đồ vật trong gia đình như: nước nóng, dao, kéo,… Đặc biệt trong hoàn cảnh xã hội hiện nay lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành nhân cách ham hiểu biết, thích tò mò và thích khám phá nhưng còn thiếu hiểu biết về xã hội, chưa có kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động, tiêu cực, thoái hóa đạo đức có thể gây ra những hậu quả đáng tiếc.

Nhằm giúp học sinh biết ứng xử linh hoạt với các tình huống bất ngờ phát sinh trong cuộc sống, thích nghi với sự thay đổi của môi trường bên ngoài, biết bảo vệ bản thân khỏi những tác hại tiêu cực có hại của cuộc sống, cách giải quyết vấn đề khi bị người khác bắt nạt hoặc gặp kẻ xấu,… Trong hè năm 2018 nhà trường tổ chức cho giáo viên tập huấn về Kĩ năng phòng chống bạo lực học đường và Kĩ năng phòng chống xâm hại tình dục trẻ em.

 Tại Việt Nam theo số liệu thống kê từ Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội từ năm 2011 đến năm 2015 có 5300 vụ xâm hại tình dục trẻ em. Đồng nghĩa với trung bình cứ 8 giờ trôi qua lại có 1 trẻ em Việt Nam bị xâm hại. Theo thống kê của Hiệp hội Quốc gia phòng chống bạo hành trẻ em thì độ tuổi trung bình của trẻ em bị xâm hại tình dục là 9 tuổi, cứ 4 bé gái thì 1 bé bị xâm hại tình dục. Điều đáng chú ý là 93% thủ phạm là người quen của nạn nhân, 47% thủ phạm là họ hàng, người trong gia đình.             

 Đối học sinh nữ lớp 4, các em đang ở độ tuổi phát triển giới tính, có những em biểu hiện dậy thì sớm. Vì vậy tôi đặc biệt quan tâm đến cách xử lý những tình huống xâm hại ở các em, nên tôi chú trọng nâng cao kĩ năng này ở trẻ, cụ thể như sau:

a. Giúp trẻ hiểu về giới tính, về cơ thể của mình

Tổ chức các buổi tìm hiểu về giới tính, cách nhận biết về sự thay đổi trong cơ thể, những dấu hiệu thường gặp ở học sinh nữ lớp 4. Thông qua câu chuyện, hình ảnh về giới tính để các em nhận diện trực quan sinh động hơn.

Tôi thường gần gũi, tâm sự cùng các em, nói cho các em biết những thay đổi trên cơ thể của các em lúc này là điều tự nhiên, trên cơ thể bắt đầu có những

sự thay đổi lớn về thân hình, chiều cao, ngực, xuất hiện lông tay, lông chân,… để tư vấn, giúp đỡ các em kịp thời, đồng thời liên lạc phụ huynh để thông báo tình hình phát triển thể chất của trẻ.

Thực hiện theo kế hoạch trường tổ chức cho tất cả học sinh chải răng vào Thứ tư và Thứ sáu hàng tuần. Theo trang phục của trường là học sinh nữ mặc áo trắng, váy. Nhưng khi đến lúc chải răng đa số các em nữ hay quì gối để chải răng, bởi vì các em nói khi chải răng các em ngồi chồm hỗm rất ngại nên quì gối. Trong trường hợp này, tôi trao đổi với các em học sinh nữ là đến ngày học có chải răng các em nên mặc áo trắng, quần dài cho kín đáo và lịch sự tránh đi sự ngại ngùng thiếu tự tin trong lúc thực hành chải răng và luôn nhắc nhở các em phải chú ý ăn mặc sạch sẽ, gọn gàng, kín đáo. Tôi cũng thường xuyên gặp gỡ phụ huynh học sinh để trao đổi về vấn đề mặc trang phục của các em nhằm để cùng nhau chăm sóc các em tốt hơn.

b. Những điều cần biết về xâm hại thân thể

 Hành vi này xuất hiện khi một người sử dụng quyền lực của mình đối với trẻ nhỏ hay thanh thiếu niên và lôi kéo trẻ tham gia vào bất kì hành vi tình dục nào.

Trong cuộc sống hàng ngày, con người phải luôn đối mặt với những tình huống, những vấn đề cần giải quyết buộc chúng ta phải lựa chọn, đưa ra quyết định, hành động. Kĩ năng ra quyết định rất cần thiết trong cuộc sống, nếu lựa chọn quyết định đúng đắn, phù hợp và kịp thời sẽ đem lại thành công trong cuộc sống. Mỗi cá nhân phải tự mình ra quyết định cho bản thân, không nên trông chờ hay phụ thuộc vào người khác. Ngược lại nếu quyết định sai lầm hoặc chậm trễ sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ, đến công việc và tương lai cuộc sống của bản thân. Đồng thời còn có thể làm ảnh hưởng đến gia đình, bạn bè và những người có liên quan.

Để giúp học sinh có được những hành vi đúng, tôi hướng dẫn cho các em Quy tắc 6 cánh hoa để biết cách làm chủ bản thân, biết cách phòng ngừa và có khả năng ứng phó với các tình huống xấu xảy ra trong cuộc sống hàng ngày mà quyết định lựa chọn phương án giải quyết tình huống một cách kịp thời. Cho nên các em cần chú ý quy tắc sau đây:

* Quy tắc 6 cánh hoa:

- Không nhận quà của người lạ khi chưa có ý kiến của cha mẹ.

- Không đi một mình khi trời tối, đường vắng, không đi với người lạ mặt.

- Tuyệt đối không để ai nhìn, nói, chạm vào các khu vực đồ lót của mình và ngược lại.

- Người thân quen và bạn bè chỉ được nắm tay, không được đụng chạm vào vùng đồ lót.

- La lên “cháy nhà” và chạy đến nơi đông người khi có ai đó chạm vào vùng đồ lót của mình hoặc bắt mình chạm vào vùng đồ lót của họ.

- Không sợ đe dọa, không nên giữ bí mật với cha mẹ. Báo ngay cho cha mẹ biết nếu có ai chạm vào con và làm con sợ.

 Bên cạnh đó tôi cũng phổ biến cho các em nắm được Quy tắc 4 vòng tròn.

 Kĩ năng giao tiếp là khả năng bày tỏ ý kiến của bản thân hoặc sử dụng ngôn ngữ cơ thể phù hợp với hoàn cảnh và văn hóa, đồng thời biết lắng nghe,

tôn trọng ý kiến của người khác. Bày tỏ ý kiến còn bao gồm về suy nghĩ, ý tưởng, nhu cầu, mong muốn và cảm xúc. Kĩ năng giao tiếp giúp con người biết đánh giá tình huống giao tiếp và điều chỉnh kĩ năng giao tiếp một cách phù hợp, hiệu quả, cởi mở bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc nhưng không nguy hại gây tổn thương cho người khác. Kĩ năng này giúp chúng ta có mối quan hệ tích cực với người khác. Trong đó bao gồm biết giữ gìn mối quan hệ tích cực với các thành viên trong gia đình, bạn bè và mọi người trong xã hội.

* Quy tắc 4 vòng tròn:

- Bố mẹ được ôm.

- Ông bà nội, ngoại, anh, chị, em ruột được khoát tay.

- Họ hàng và người thân quen chỉ được bắt tay.

- Người lạ đến gần hãy xua tay.

Khi nắm được quy tắc 4 vòng tròn này các em sẽ có niềm tin vào bản thân, có suy nghĩ tích cực, lạc quan, biết thể hiện sự tự tin trong giao tiếp với mọi người trong gia đình và trong xã hội.             

c. Kĩ năng tự vệ

Trong cuộc sống chúng ta gặp rất nhiều vấn đề, tình huống phải cần đến sự hỗ trợ, giúp đỡ của những người khác. Kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ bao gồm các yếu tố sau:

- Ý thức được nhu cầu cần giúp đỡ.

 - Biết xác định được những địa chỉ đáng tin cậy.

 - Tự tin và biết tìm đến các địa chỉ đó.

 - Biết bày tỏ nhu cầu cần giúp đỡ một cách phù hợp.

  Cho nên khi gặp các tình huống xấu chúng nên cần sự hỗ trợ, giúp đỡ và sự can thiệp của người khác để tháo gỡ, giải quyết những vấn đề khó khăn, giảm bớt căng thẳng về tâm lí. Khi gặp tình huống xấu các em nên:

- La hét “Cứu cháu với”

- Báo công an

- Nói với ba mẹ

- Vùng vẫy, đánh, cắn

- Chạy thật nhanh

- Tránh xa người lạ mặt

 Đến thời điểm hiện tại các em đã thực hiện tốt phần kĩ năng này, không có trường hợp xấu xảy ra.

* Giải pháp 6: Rèn cho học sinh nữ kĩ năng tự nhận thức, thể hiện sự tự tin

Kĩ năng tự nhận thức là khả năng con người hiểu về chính bản thân mình, biết các mối quan hệ xã hội của bản thân, biết nhìn nhận, đánh giá đúng về tiềm năng, sở thích, thói quen, điểm mạnh, điểm yếu,… của bản thân để có những lựa chọn đúng đắn, phù hợp với bản thân với điều kiện, yêu cầu thực tế của xã hội. Qua đó thể hiện sự tự tin và tự hài lòng với bản thân, tin rằng mình có thể trở thành người có ích và tích cực, có niềm tin về tương lai, có nghị lực hoàn thành tốt các nhiệm vụ.

  Ngày xưa, có những quan niệm lạc hậu về nam và nữ trong xã hội như: con gái không được đi học, không tham gia thi cử, ra trận, ăn cơm không được ngồi mâm trên, con gái không nên học nhiều, trong gia đình phải có con trai,...

Quan niệm này vẫn còn tồn tại ở một số gia đình và đã tạo ra một số hạn chế nhất định đối với cả nam và nữ. Với xã hội phát triển như hiện nay các em có thể góp phần tạo nên sự thay đổi quan niệm này bằng cách bày tỏ quan điểm của mình và thể hiện bằng hành động ngay từ trong gia đình, trong lớp học của mình nên đối xử công bằng không nên phân biệt bạn là nữ. Ngày nay nữ có những việc làm thể hiện có kĩ năng sống mạnh mẽ không thua kém nam giới như: dịu dàng, mạnh mẽ, kiên nhẫn, tự tin, chăm sóc con cái, trụ cột gia đình, đá bóng, giám đốc, làm bếp giỏi, thư kí,…

Trong gia đình, ngoài xã hội hiện nay phụ nữ có vai trò quan trọng không kém nam giới, phụ nữ làm được tất cả những việc mà nam giới làm, đáp ứng được nhu cầu lao động của xã hội. Vai trò của nam và nữ không cố định mà có thể thay đổi. Trong gia đình, phụ nữ làm công việc nội trợ, kiếm tiền, cùng nuôi dạy con cái. Ngày nay càng có nhiều phụ nữ tham gia vào các công tác xã hội, giữ các chức vụ quan trọng trong bộ máy lãnh đạo, quản lí các ngành, các cấp. Ở mọi lĩnh vực phụ nữ vẫn có thể đạt đến đỉnh cao của con đường vinh quang. Cho nên tôi luôn khuyến khích các em học sinh nữ phải chăm chỉ học tập thật tốt, mạnh dạn, tự tin, rèn cho mình kĩ năng sống trong mọi hoạt động cũng như trong học tập, có khả năng đưa ra những ứng xử, hành vi tích cực tự giúp mình thích nghi hiệu quả với nhu cầu và thách thức của cuộc sống hiện tại.

Thực tế, hiện tại lớp trưởng, lớp phó học tập, lớp phó văn nghệ cũng như các tổ trưởng của lớp đều là các em học sinh nữ đảm nhiệm. Ngoài ra còn một đặc điểm quan trọng nữa là đến thời điểm kết thúc cuối học kì I vừa qua thì kết quả học tập của tất cả các em học sinh nữ đều đạt điểm ở mức cao, 6 môn học đánh giá bằng điểm số các em đều đạt điểm 9 - 10. Đánh giá định kì về học tập thì có 100% học sinh nữ đạt Hoàn thành tốt. Về năng lực, phẩm chất cũng có 100% học sinh nữ đều đạt Tốt đây là điều rất đáng mừng. Cho nên tôi luôn khuyến khích các em phải cố gắng phát huy những mặt mạnh đã có và giữ vững kết quả học tập này. Các em nên tự khẳng định mình, tự học tập để vươn lên.

IV. KẾT QUẢ:

 Để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4 đạt được kết quả. Giáo viên cần phải lựa chọn các phương pháp, các kĩ thuật giáo dục kĩ năng sống phù hợp, biết sử dụng các kĩ năng nghiệp vụ sư phạm một cách hợp lí. Đồng thời khi đưa ra áp dụng là hoàn toàn có cơ sở khoa học và phù hợp với thực tế giảng dạy hiện nay. Giáo dục kĩ năng sống không chỉ là công việc của giáo viên, nhà trường mà còn là của cả gia đình, xã hội và cộng đồng cùng nhau góp phần vào việc đào tạo các em trở thành những học sinh phát triển toàn diện. Kĩ năng sống là tất cả những điều cần thiết, chúng ta cần phải biết để có được khả năng thích ứng với những thay đổi hàng ngày trong cuộc sống. Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4 thực sự quan trọng và cần thiết. Các em “Học để biết, học để làm, học để khẳng định mình, học để cùng chung sống”. Vì vậy, tôi đã linh hoạt vận dụng các phương pháp giáo dục cho phù hợp với trình độ, nhu cầu, đặc điểm tâm lí của các em.

Trên đây là những kiến thức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4. Tôi đã chọn một số kĩ năng cần thiết nhất để giáo dục cho học sinh nữ của lớp và có kết hợp chặt chẽ với nhà trường, phụ huynh học sinh trong quá trình giáo

dục. Tôi nhận thấy kĩ năng sống của học sinh tốt hơn một cách rõ rệt. Các em biết tự chăm sóc bản thân, ăn mặc sạch sẽ, gọn gàng, kín đáo. Thể hiện được sự tự tin trong giao tiếp và hợp tác. Biết cách ứng xử và tự bảo vệ bản thân mình trong các tình huống.

Khi thực hiện đề tài này với mong ước việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4 đạt được kết quả tốt. Trong quá trình thực hiện đề tài tôi được sự giúp đỡ tận tình của Ban giám hiệu nhà trường, tổ chuyên môn cùng bạn bè đồng nghiệp cũng như sự phối hợp của các bậc phụ huynh học sinh nên việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nữ lớp 4 đã đem lại kết quả khả quan. Các em ý thức được giá trị của bản thân trong các mối quan hệ xã hội, có hiểu biết về thể chất, tinh thần của bản thân mình, có những việc làm, hành vi, thói quen ứng xử văn hóa,… Ngoài ra các em còn có đủ khả năng tự thích ứng với môi trường xung quanh, tự chủ, độc lập, tự tin trong công việc cũng như trong học tập, tích cực tham gia vào các hoạt động đạt kết quả cao. Những kiến thức bổ ích sẽ đem lại cho các em vốn tự tin ban đầu và những kĩ năng sống cần thiết làm hành trang cho bản thân các em khi bước vào đời.

Bảng 2: Khảo sát kết quả học sinh nữ lớp 4/2 về kĩ năng sống - tháng 2/2019

Số liệu Bảng 2 Khảo sát kết quả học sinh nữ lớp 4/2 về kĩ năng sống - tháng 2/2019 cho thấy:

- 100% học sinh nữ đạt Kĩ năng nhận thức ở mức bình thường và tốt.

- 100% học sinh nữ đạt được Kĩ năng tự tin, giao tiếp, hợp tác ở mức bình thường và tốt.

- 100% học sinh nữ đạt được Kĩ năng tự bảo vệ và phòng tránh xâm hại thân thể ở mức bình thường và tốt.

- 100% học sinh nữ đạt được Kĩ năng tự chăm sóc bản thân và bảo vệ sức khỏe ở mức bình thường và tốt.